گرمازدگی چرا و به چه علت؟

تابستان از راه رسیده و هوا گرم است. گرمای هوا، آدمی را به یاد گرمازدگی می‌اندازد. شاید بتوانیم سرما را براحتی با پوشیدن لباس جبران کنیم، اما برای رهایی از گرما کار به این آسانی …

تابستان از راه رسیده و هوا گرم است. گرمای هوا، آدمی را به یاد گرمازدگی می‌اندازد. شاید بتوانیم سرما را براحتی با پوشیدن لباس جبران کنیم، اما برای رهایی از گرما کار به این آسانی نیست. گرمازدگی از وضعیت‌ خوش‌خیم تا بسیار بدخیم و مرگبار متغیر است. وضعیت افراد مبتلا به حالت خوش‌خیم ممکن است سریعا به حالتی بدخیم تغییر کند که این تغییر به پاسخ افراد در مقابل گرما مرتبط است.

میزان بروز گرمازدگی دقیقا مشخص نیست. علت آن نبود آمار دقیق مراجعه مبتلایان به مراکز درمانی و درمان در منزل است. شیوع گرمازدگی در زنان و مردان یکسان گزارش شده است، اما در کشور ما این حالت در مردان به دلیل درگیری آنها در موقعیت منجر به گرمازدگی، بیشتر است. خطر گرمازدگی بیشتر در افراد مسن، کودکان، افراد تحت درمان با داروهای قلبی و افراد با مشکلات روانی دیده می‌شود. در مکان‌هایی مانند مناطق جنوبی کشور که عموما هوا گرم است و افراد با شرایط تطابق دارند، گرمازدگی کمتر بروز می‌کند که همین نشانه سازگاری افراد

با گرماست.

در مواقع خشکسالی و بروز امواج گرمایی، میزان مرگ و میر افزایش می‌یابد. امواج گرمایی واژه‌ای هواشناسی است و زمانی مطرح می‌شود که دمای هوا در سه روز متوالی یا بیشتر به بیش از ۲‌/‌۳۲ درجه سانتی‌گراد برسد.

این خود گرما نیست که آسیب می‌رساند، بلکه گرما با دفع عرق می‌تواند وضع آب و املاح موجود در بدن را به هم بریزد. جبران بسیاری از این املاح دشوار بوده یا اثرات آنها مهم و حیاتی است که تغییرات جزئی آنها می‌تواند نمود جدی داشته باشد.

بدن انسان برای مقابله با گرما چهار اقدام انجام می‌دهد؛ ابتدا تولید گرما را کاهش داده و عروق پوستی را گشاد می‌کند تا گرمای تولیدی به بیرون متسع شود. سپس تعریق در پاسخ به افزایش دمای بدن افزایش می‌یابد. آخرین حربه، فرار از محیط گرم به محلی خنک است تا زمانی که دمای بدن به ۴۰ درجه سانتی‌گراد برسد. روش‌های سازگاری یا تطابق فعال است تا دما، بالاتر نرود، اما در دمای بالاتر دیگر کارایی این ساختارهای محافظتی از دست می‌رود و ناخوشی جدی بروز می‌کند. افراد ورزشکار می‌توانند با تمرینات مرتب و به دست آوردن تطابق سازگاری با شرایط تا دمای ۴۰ درجه را براحتی تحمل کنند.

تطابق یا سازگاری، ساز و کار مهمی است که در آن افراد با ماندن در مکان‌های گرم طی چند هفته، توانایی ماندگاری در محیط را به دست می‌آورند. همین افراد زمانی که از محیط گرم به محلی با هوای متعادل می‌روند طی یک تا دو هفته به وضع طبیعی خود برمی‌گردند. این پدیده را می‌توان در نانواها، نظامیان و ورزشکاران حرفه‌ای هم دید.

دکتر بهروز هاشمی

متخصص طب اورژانس