شرایط مادرخوانده شدن دختران مجرد

درحالی که بر اساس آمارهای سازمان بهزیستی تنها ۱۸ درصد کودکان بی سرپرست تحت پوشش این سازمان, از شرایط واگذاری به خانواده ها برخوردارند, قانون جدید دریچه تازه ای را به زندگی این کودکان باز می کند

درحالی‌که بر‌اساس آمارهای سازمان بهزیستی تنها ۱۸ درصد کودکان بی‌سرپرست تحت پوشش این سازمان، از شرایط واگذاری به خانواده‌ها برخوردارند، قانون جدید دریچه تازه‌ای را به زندگی این کودکان باز می‌کند. زمزمه‌ها می‌گوید قانون قدیمی فرزندخواندگی، درحال اصلاح است و اگر طرح جدید توسط مجلس تصویب شود، راه برای واگذاری ۵۰ درصد کودکان تحت پوشش بهزیستی باز می‌شود؛ طرحی که نه تنها شرایط واگذاری فرزندان به متقاضیان را آسان‌تر می‌کند، بلکه دختران مجرد را هم به دنیای تازه‌ای وارد می‌کند؛ «دنیای مادری!»

● سد راه بچه‌ها

۳۸ سال از زمانی که قانون قبلی فرزندخواندگی تصویب شده، گذشته است و با وجود این قانون خانواده‌هایی که تمایل به قبول سرپرستی یک کودک را دارند، باید از هفت‌خوان رستم بگذرند. متاهل بودن و بچه‌دار نشدن در صورت گذشتن ۵ سال از زندگی مشترک، تنها بخشی از شروطی است که به تمام داوطلبان اجازه فرزنددار شدن را نمی‌دهد. این قانون سال ۱۳۵۳ به تصویب مجلس رسیده و در ماه‌های اخیر، مسئولان برای کم کردن تنش‌های واگذاری فرزند به خانواده‌های متقاضی، طرح جدیدی را برای حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست تحت حمایت بهزیستی برای بررسی به مجلس فرستاده‌اند.

نکته مهم

بخشی از آنچه در مجلس مطرح شده است، قبول سرپرستی کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست، توسط دختران مجرد بالای ۴۰سال است.

● سرنوشت بچه‌ها در دست مجلس

در حال حاضر ۹ هزار و ۵۰۰ کودک در مراکز و خانه‌های کودک تحت پوشش سازمان بهزیستی نگهداری می‌شوند که بر اساس آمارهای سازمان بهزیستی ۹ درصد کودکان بهزیستی سر راهی و ۷ درصد آنان نیز معلولند و تنها ۱۸ درصد کودکان تحت پوشش شرایط فرزند‌خواندگی را دارند. اما در حالی که بیش از ۹ هزار کودک از حمایت خانواده محرومند، سالانه تنها حدود ‌هزار کودک به خانواده‌های دارای شرایط واگذار می‌شود و سهم استان تهران در سال جاری تنها حدود ۱۸۰ کودک بی‌سرپرست بوده است در این سال، ۱۰ کودک هم به صورت امین موقت به خانواده‌ها سپرده شده‌اند. این آمارها در حالی اعلام می‌شود که مسئولان معتقدند تصویب قانون جدید می‌تواند شرایط کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست را تغییر دهد. زهره میرمحسنی، کارشناس دفتر کودک و نوجوان بهزیستی در مورد طرح جدیدی که به مجلس ارائه شده است، می‌گوید:« این طرح هنوز توسط مجلس تصویب نشده و به بهزیستی برای اجرا ابلاغ نشده‌ است در صورتی که این طرح تصویب شود، سازمان بهزیستی برای اجرای آن دستورالعملی را تدوین می‌کند. بخشی از آنچه در مجلس مطرح شده است، قبول سرپرستی کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست، توسط دختران مجرد بالای ۴۰ سال است و مولفه‌هایی از قبیل دارا بودن تمکن مالی، شرایط خانوادگی، تحصیلات و... هم برای افراد متقاضی در نظر گرفته شده است. اما این طرح هم مثل بسیاری از طرح‌های دیگر، با چالش‌هایی همراه خواهد بود.»

● فعلا درباره آن نمی​​شود صحبت کرد

واگذاری سرپرستی کودکان بی‌سرپرست و بد سرپرست بهزیستی به خانواده‌های متقاضی به راحتی صورت نمی‌گیرد. مسئولان می‌گویند؛ به ازای هر کودک قابل واگذاری در مراکز زیر نظر بهزیستی، ۷ خانواده متقاضی گرفتن آن کودک هستند و کمیته‌های شناسایی صلاحیت امکان انتقال سرپرستی به این خانواده‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهند. میزان تمکن، تحصیلات، سن، موقعیت اجتماعی و مذهبی و همچنین نداشتن سوءسابقه و اعتیاد در خانواده‌های متقاضی، بخشی از شرایطی است که متقاضیان باید واجد آن باشند.

محمد نفریه، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی، می‌گوید:«در حال حاضر مراحل واگذاری فرزند به خانواده‌ها حداکثر ۶ ماه زمان نیاز دارد که این مدت در صورت تصویب نهایی لایحه جدید بسیار کاهش پیدا خواهد کرد.» درحالی که تاکنون فقط کودکان بی‌سرپرست شرایط واگذاری را داشتند اما در قانون جدید کودکان بدسرپرست را هم می‌توان به عنوان فرزندخوانده یا امین موقت به خانواده‌ها واگذار کرد. شهلا بیات، عضو فراکسیون زنان مجلس در مورد این طرح می‌گوید:« این موضوع در مجلس مطرح شده اما هنوز مصوب نشده است و حتی بررسی‌های کامل هم در کمیسیون اجتماعی روی آن انجام نشده است. فراهم شدن امکان فرزندخواندگی، شرایط خود را دارد. فرد باید شرایط تامین زندگی فرزندی که سرپرستی‌اش را قبول می‌کند، داشته باشد و از حسن شهرت هم برخوردار باشد. البته برای دریافت چنین مجوزی شرایط بسیاری تعیین شده که بعد از تصویب شدن لایحه می‌توان در مورد آن صحبت کرد.»

● برای مادر شدن، چند ماه منتظر بمانید

اگر قانون جدید تصویب شود، به خانواده‌های دارای فرزند و دختران مجرد سن بالا هم کودک واگذار خواهد شد. امیرحسین قاضی‌زاده، سخنگوی کمیسیون اجتماعی مجلس در این مورد می‌گوید:« این لایحه ۲۱ اصلاحیه دارد و در انتها باید در صحن علنی مجلس به تصویب برسد. یکی از این اصلاحیه‌ها درباره فرزندان بد‌سرپرست است تا وضعیت تامین مالی آنها ارتقا یابد و در صورت تصویب نهایی قانون فرزند‌خواندگی، دخترانی که سن بالا دارند هم می‌توانند فرزند اختیار کنند.» البته حتی در صورت موافقت مجلس، تا تصویب این قانون راه درازی در پیش است و اجرایی شدن چنین قانونی، به ماه‌ها زمان نیاز خواهد داشت.

شهلا بیات، نماینده مجلس می‌گوید:« این اتفاق می‌تواند هم برای کودکانی که وارد یک خانواده جدید می‌شوند و هم برای دخترانی که سرپرستی این بچه‌ها را قبول می‌کنند، مثبت باشد. وارد شدن یک کودک در محیط خانواده و بهره‌مند شدنش از امکانات مادی و عاطفی می‌تواند به رشد اوکمک زیادی کند. از نظر من اگر فردی که سرپرستی را می‌پذیرد، بتواند شرایط تعالی این بچه‌ها را فراهم کند، دیگر نیازی نیست نسبت به مجرد یا متاهل بودن این زنان حساسیت زیادی به خرج داده شود. از طرف دیگر، زمانی که قانونگذار این قانون را تصویب می‌کند، حتما تمام جوانب موضوع را در نظر می‌گیرد و همه جزئیات را بررسی می‌کند. البته در حال حاضر این طرح تنها در دست بررسی است و قطعا قبل از تصویب باید به پختگی لازم برسد.»

● پنجره‌ای برای دختران مجرد

«گرچه با توجه به شرایط فرهنگی، می‌توانیم انتظار داشته باشیم که خانواده‌ این دختران چندان با این اتفاق موافق نباشند اما برای دخترانی که به سن تاخیر و تجرد قطعی رسیده‌اند و شرایط باروری مناسب را ندارند، تصویب چنین قانونی می‌تواند یک روزنه امید باشد.» دکتر شکربیگی با بیان این موضوع اضافه می‌کند:«نمی‌توانیم انکار کنیم خانمی که به سن ۵۰ رسیده و ازدواج نکرده دوست دارد احساسات مادرانه‌اش را ابراز کند و از یک کودک حمایت کند. خانمی که موقعیت ازدواج را از دست داده با قبول سرپرستی یک کودک، می‌تواند تعامل مثبتی را بین خود و فرزندش برقرار کند. از طرف دیگر وقتی بچه‌ای دارای یک حمایتگر می‌شود، زمینه برای رشد آموزشی، عاطفی و اقتصادی او فراهم می‌شود و می‌توانیم بگوییم که با این اقدام، هر دو طرف نیاز خود را برطرف می‌کنند.»

● این یک گام مثبت است

میرمحسنی، کارشناس دفتر کودک و نوجوان بهزیستی، در مورد قانون قدیمی و شرایطی که برای دختران مجرد فراهم می‌کند، توضیح می‌دهد:« پیش از این زنان مجرد تنها می‌توانستند به عنوان حامی، هزینه‌های پرورش کودکان را تقبل کنند و با گرفتن یک شماره حساب از بهزیستی، هزینه زندگی و تحصیلات آنها را بپردازند. این سرپرست‌ها تنها گاهی می‌توانستند با فرزندانی که به سرپرستی گرفته‌اند، ملاقات کنند و امکان نگهداری کامل آنها در خانه خود را نداشتند. سازمان بهزیستی با توجه به شرایط آنها، چند کودک را برای انتخاب به آنها معرفی می‌کرد یا خود داوطلب، می‌گفت که خواهان قبول سرپرستی کودکی در چه سن و با چه جنسیتی است.» کارشناس دفتر کودک و نوجوان بهزیستی با اشاره به نقایص قانون قدیمی می‌گوید:«رویکرد سازمان بهزیستی نسبت به این طرح مثبت است، چراکه تعهدهایی که پیش از این برای فرزندخواندگی وجود داشته‌است، شامل حال این کودکان نمی‌شده است و ایجاد شرایط برای واگذاری سرپرستی آنها به افراد واجد صلاحیت، می‌تواند گامی مثبت و اثرگذار باشد.»

نکته مهم

‌پیش از این زنان مجرد تنها می‌توانستند به‌عنوان حامی، هزینه‌های پرورش کودکان را تقبل کنند و با گرفتن یک شماره حساب از بهزیستی، هزینه زندگی و تحصیلات آنها را بپردازند.

● از واکنش مردم بی‌خبریم

دکتر شکربیگی هم مثل دیگران، با بیان فرصت‌هایی که این اتفاق پیش روی دختران مجرد می‌گذارد، نسبت به عواقب احتمالی این تصمیم هم نگران است. او می‌گوید:«در زمان تدوین آیین‌نامه برای اجرای چنین طرحی، باید پیش‌بینی اتفاقاتی که ممکن است آسیبی را برای کودک و مادر جدیدش به همراه داشته باشد، صورت بگیرد. برای مثال بسیاری از این فرزندان وقتی بزرگ می‌شوند، دنبال پدر و مادر واقعی خود می‌گردند و اگر چنین مسائلی پیش‌بینی نشده باشد، می‌تواند آسیب‌هایی را در آینده به همراه بیاورد.» این جامعه‌شناس و استاد دانشگاه معتقد است:« هر پدیده اجتماعی دو تاثیر را به جا می‌گذارد. اثر مثبتی که تصویب این قانون می‌تواند به همراه داشته باشد، این است که یک بچه صاحب حمایتگری می‌شود و می‌تواند زندگی بهتری داشته باشد. حمایتگری که از نظر مالی، عاطفی و اجتماعی او را همراهی کرده و زمینه را برای زندگی بهتر برایش فراهم می‌کند. اما این ماجرا روی دیگری هم دارد. آیا چنین موضوعی در جامعه و افکار عمومی قابل قبول است؟ از نظر من این موضوع باید مورد بررسی بیشتر قرار بگیرد و نظرسنجی‌هایی در موردش انجام شود.» او می‌گوید:«چنین موضوع حساسی را بدون مباحث کارشناسی شده و در نظر گرفتن افکار عمومی نمی‌توان تغییر داد. البته نباید فراموش کرد که در صورت تصویب، به مرور فرهنگ‌سازی هم برای این موضوع صورت می‌گیرد و در سال‌های آینده ممکن است پذیرش بیشتری نسبت به این اتفاق حاصل شود.»