راه حل مشكل سیمان توزیع و مصرف صحیح

سیمان یكی از مهمترین مصالح ساختمانی است كه نقش بسزایی در پیشبرد اهداف عمرانی و ساخت و سازها و برنامه ریزی های بخش مسكن دارد با گذشت بیش از ۷۰سال از ورود سیمان به كشور ما, متأسفانه دستگاههای مسؤول نتوانسته اند الگوی مناسبی برای مراحل مختلف تولید, توزیع و مصرف سیمان به وجود آورند تا ضمن حداكثر بهره وری از این مصالح ساختمانی از نوسانات مختلف بازار سیمان در فصل های مختلف كاری بكاهند

سیمان یكی از مهمترین مصالح ساختمانی است كه نقش بسزایی در پیشبرد اهداف عمرانی و ساخت و سازها و برنامه ریزی های بخش مسكن دارد. با گذشت بیش از ۷۰سال از ورود سیمان به كشور ما، متأسفانه دستگاههای مسؤول نتوانسته اند الگوی مناسبی برای مراحل مختلف تولید، توزیع و مصرف سیمان به وجود آورند تا ضمن حداكثر بهره وری از این مصالح ساختمانی از نوسانات مختلف بازار سیمان در فصل های مختلف كاری بكاهند. طرح جامع سیمان كه در سال ۱۳۸۲ از سوی وزارت بازرگانی و وزارت صنایع تدوین شد، به خاطر بی توجهی به موضوع مصرف صحیح سیمان و پی ریزی فرایند توزیع سیمان بر مبناهای غلط گذشته نتوانست گرهی از مشكلات سیمان را برطرف كند.برنامه ریزی برای ساماندهی توزیع سیمان نیازمند تعریف مجدد این فرآورده ساختمانی در مناسبات ساخت و ساز می باشد كه در این تعریف بایستی نكات زیر مدنظر قرار گیرد:

۱- در فرایند تولید هر تن سیمان، ۱۲۵ لیتر سوخت فسیلی مصرف و یك تن گاز كربن دار وارد محیط زیست می شود و در بین صنایع مختلف، از جمله صنایع آلوده كننده است. لذا بایستی حداكثر بهره وری مناسب از سیمان تولیدی كشور در رأس برنامه ریزی ها برای تولید و توزیع و مصرف سیمان قرار گیرد، زیرا تولید سیمان خسارات زیست محیطی فراوانی به جامعه تحمیل می كند.

۲- ساختار توزیع سیمان، بایستی متناسب با ساختار مصرف صحیح باشد. در حال حاضر سیمان تولیدی كشور، در سه بخش مصارف سازه ای، مصارف بنایی و قطعه سازی مصرف می شود كه از نظر بهره وری مناسب از سیمان این ۳ بخش به ترتیب زیر طبقه بندی می شوند:

۱- قطعه سازی

بهترین روش فرآوری صحیح سیمان در بخش تولید قطعات بتنی اتفاق می افتد. زیرا قطعات بتنی در كارخانجات مجاز و مجهز فرآوری و ساخت بتن و تحت كنترل های لازم برای رعایت استانداردهای تولید بتن ساخته می شوند. قطعات بتنی با اینكه می توانند بخش قابل توجهی ازموارد مصرف سیمان را تأمین كنند، متأسفانه جایگاه مناسبی در بخش ساخت و ساز به دست نیاورده اند. از طرفی با وجود كارخانجات متعدد قطعه سازی، به خاطر كم توجهی دستگاههای دولتی، این كارخانجات با حداقل ظرفیت های تولیدی خود فعالیت می كنند در حالی كه می توان با حمایتهای تعریف شده از این بخش، شرایطی را به وجود آورد كه سرمایه گذاری های جدید در صنعت تولید قطعات بتنی انجام پذیرد. تفاوتهای تأثیرات تولید قطعات بتنی در كارخانجات را می توان با بررسی یك مورد بسیار مشخص (جداول بتنی نهرها) ارزیابی كرد:

(تأثیرات ماشینی كردن تولید جداول بتنی): از جمله مصارف سیمان در پروژه های عمرانی، به شكل جداول بتنی برای نهرسازی و روفوش خیابانها و جداكننده معابر پیاده رو از سواره رو است كه رقم قابل توجهی از سیمان تولیدی كشور را به خود اختصاص داده است - برابر آمارهای رسمی ارائه شده از سوی شهرداری تهران، هر سال بیش از ۴میلیون قالب انواع جداول بتنی در سایزهای مختلف در پروژه های عمرانی شهرداری تهران مصرف می شود كه این رقم در كل كشور، به ۴۰میلیون قالب می رسد.

میانگین حجم بتن مصرفی در تولید انواع جداول بتنی ۰‎/۰۳ متر مكعب است كه با احتساب ۴۰میلیون جدول بتنی در كل كشور، ۱‎/۲ میلیون متر مكعب بتن با عیار حداقل ۳۰۰كیلوگرم سیمان به این مورد اختصاص می یابد. به بیان دیگر، ۴۰۰هزار تن سیمان تولیدی كشور، در تولید جداول بتنی مصرف می شود و البته در عملیات اجرایی جدول بندی و نهرسازی نیز، تقریباً همین مقدار سیمان در بخشهای پشت نیز بتن كف و بندكشی و... سیمان مصرف می شود و تقریباً ۸۰۰ هزار تن از سیمان تولیدی كشور، همه ساله در بخش نهرسازی، جدول بندی انهار و... مصرف می شود. (معادل ۳‎/۵ درصد كل سیمان تولیدی كشور).

فرایند تولید جداول بتنی در كشور ما، به دو صورت دستی و ماشینی انجام می پذیرد كه این دو روش تفاوتهای اساسی با هم دارند.

۱-۱- جداول ماشینی

دراین روش تولید به خاطر رعایت استانداردهای تولید قطعات بتنی با دوام و طول عمر بالا، جداول تولیدشده با این روش دارای طول عمر بالای ۵۰ساله هستند. به نحوی كه اولین جداول تولید شده با این روش (توسط شركت ایران فریمكو در ۲۰سال پیش) تا به امروز صحیح و سالم باقی مانده اند. در تولید جداول با روش ماشینی، امكان رعایت نسبت آب به سیمان مجاز (W‎/C) براساس استانداردهای بین المللی AC۱۲۰۱-۲R و نیز الزامات فصل ششم آیین نامه بتن ایران ودیدگاههای اساتید برجسته دانشگاهی داخلی و خارجی (كه مهمترین آنها پروفسور نویل برجسته ترین دانشمند بتن دنیا می باشند) فراهم می شود. زیرا ماشین آلات تولید و عمل آوری و ساخت بتن این امكان را به وجود می آورد كه جداول بتنی با رعایت استانداردهای موجود تولید شوند. بنیانگذار این روش از تولید جداول بتنی، محصولات خود را به مدت ۱۵سال ضمانت می كند و در سالهای اخیر، به خاطر توجه ویژه ای كه آقای دكتر احمدی نژاد از زمان مدیریت خود به جداول ماشینی داشتند، بستر لازم برای جایگزینی جداول ماشینی در كشور فراهم شده است. لیكن نیازمند رفع موانع و مشكلات موجود است.

۲-۲ جداول دستی

در این روش تولید جدول كه در كل كشور مرسوم بوده و بخش قابل توجهی از جداول مصرفی كشور به این روش تولید می شوند (بیش از ۹۵درصد) معمولاً پیمانكاران نهرسازی با قالب های دستی و كنار خیابانها و یا در محل پروژه ها، با ابتدایی ترین وسایل و با بتن غیراستاندارد جداول مورد نیاز پروژه های خود را در محل تولید می كنند، به خاطر عدم رعایت نسبت آب به سیمان مجاز در تولید جداول دستی، این جدول در برابر تغییرات جوی به شدت آسیب پذیر هستند. (زیرا تولیدكنندگان این جداول به منظور جای دادن بتن در قالبها ناگزیر از افزایش نسبت آب به سیمان بتن می باشند و این خود آغاز خروج از استانداردهای لازم برای تولید قطعات بتنی بادوام است). عمر مفید این جداول بسته به شرایط اقلیمی و تغییرات جوی، بین صفر تا ۵سال است. در بسیاری از پروژه های عمرانی و شهری، جداول دستی نصب شده حتی تا مرحله افتتاح رسمی پروژه داوم نمی آورند كه نمونه بارز آن اتوبان نیایش، اتوبان بابایی، اتوبان آیت الله حكیم و این آخری اتوبان امام علی است كه جداول این پروژه ها قبل از افتتاح رسمی و در همان سال نخست به خاطر یخ زدگی از بین رفتند. براساس آمار رسمی ارائه شده از سوی شهردار سابق تهران و رئیس جمهور فعلی ایران (آقای دكتر احمدی نژاد) در شهر تهران تا سال۸۱ هر سال بیش از ۳۰میلیارد تومان در بخش نهرسازی هزینه شده است كه عمر مفید این نهرها با توجه به استفاده از جداول دستی كمتر از ۳سال بوده است به نحوی كه در بودجه تنظیمی شهرداری تهران، تا سال۸۱ فقط ۱۰۰میلیارد ریال به منظور ترمیم و تعویض جداول منظور شده است، حال آنكه در صورت جایگزینی جداول ماشینی، این خسارات به صفر می رسد و عمر مفید نهرها و جداول را می توان به حداقل ۵۰سال افزایش داد. به بیان دیگر با جایگزینی جداول ماشینی به جای جداول دستی، می توان همه ساله از تعویض میلیون قالب جدول شهری جلوگیری كرد.هرچند از دوره مدیریت آقای دكتر احمدی نژاد در شهرداری تهران به این مسأله توجه شده است ( و البته هنوز شهرداری از این موضوع تمكین نمی كنند) لیكن نیازمند عزم جدی در مقیاس كلان برای جایگزینی جداول ماشینی به جای جداول دستی دركل كشور می باشیم. همان طوری كه تشریح شد مزایای پیش ساختگی و حركت به سمت تولید قطعات بتنی پیش ساخته در كارخانجات معتبر كه به ایجاد واحدهای بزرگ تولید قطعات بتنی منجر می شود، در كنار افزایش دوام و عمر مفید فرآورده های بتنی وایجاد اشتغال، بخش قابل توجهی از سیمان تولیدی كشور نیز كه متأسفانه به خاطر مصرف غلط همه ساله به نخاله های ساختمانی تبدیل می شود، صرفه جویی می شود. برهمین اساس بایستی در كلیه برنامه هایی كه برای نظام توزیع سیمان در نظر گرفته می شود، مسأله پیش ساختگی و تولید قطعات بتنی با شرایط استاندارد در كارخانجات به عنوان اولویت در نظر گرفته شود و كلیه مصارف سیمان در بخشهای مختلف ساخت و ساز و پروژه های عمرانی كه قابلیت پیش ساختگی دارد، به این مسیر هدایت شوند.

---