فریاد اعتراض

آنچه در اجلاس دوربان ۲ گذشت

چندان دور از تصور نبود که نشست ضد نژاد پرستی در مقر اروپایی سازمان ملل (‌ژنو) به منشأ یک رویداد تازه در روابط بین‌الملل تبدیل شود. آنچه اجلاس موسوم به دوربان‌۲ را از دیگر همایش‌ها و نشست‌های بین‌المللی متمایز ساخته ،‌این است که تریبون این اجلاس تنها صدای زنده کشورهای آسیب‌دیده از نظام تبعیض آمیز جهانی است. اگر به تقویم سالانه سازمان ملل رجوع کنید این واقعیت کاملاً‌ به چشم می آید که امتیاز یا انحصار اغلب نشست‌ها و کنفرانس‌های جهانی در دست قدرت‌های غرب و یا متحدان آنها ست ، از نشست‌های اقتصادی گرفته تا اجلاس‌هایی که با عنوان رسیدگی به اوضاع سیاسی و امنیتی و هسته‌ای جهان برگزار می‌شود. بنابراین قریب به اتفاق قطعنامه‌ها و بیانیه‌های حاصل از این نشست‌ها در برگیرنده منافع و مطالبات بازیگران برتر بین‌المللی است.

لذا در این منظومه نابرابر ،اجلاس ضد نژاد پرستی که سنگ بنای آن سال۱۹۷۸ گذاشته شد یک استثنا است.

این سازمان در ۳ دهه حیات خویش توانست به یک کانون تأثیرگذار در معادلات سیاسی و حقوقی تبدیل شود. از دومین اجلاس آن که در سال ۱۹۸۳ در ژنو برگزار شد این نهاد هر بار گامی به پیش برداشته است. اولین پیروزی این سازمان در پایان قرن بیستم رقم خورد وقتی که نظام آپارتاید آن روز که متحد امریکا و بلوک سرمایه داری بود از پای درآمد . پس از این واقعه در هزاره سوم ، سکانداران این اجلاس که اغلب از کشورهای ستمدیده هستند به بر چیدن دیگر نمادهای نژادپرستی امیدوارتر شدند.

خون امیدی که سقوط نظام آپارتاید در کالبد این اجلاس دمید موجب شد که دومین نقطه عطف برای محافل آزادیخواه سال ۲۰۰۱در اجلاس سوم در شهر دوربان آفریقای جنوبی رقم بخورد. تحول جدید این بود که خانواده بزرگ دوربان این بار به مبارزه با دومین نماد مجسم نژادپرستی یعنی نظام صهیونیسم رفتند. در این اجلاس بود که صهیونیسم معادل نژاد پرستی تلقی شد حتی این موضوع در متن بیانیه پایانی اجلاس گنجانده شد. اتفاقات بی سابقه آن روز دوربان هنوز در خاطره‌ها جاری است وقتی که نمایندگان ۳۵۰۰ سازمان دولتی با محکوم کردن حکومت اسرائیل چتر حمایت خویش را بر سر فلسطینی‌های دربند گشودند دیپلمات‌ها و نمایندگان امریکا و اسرائیل کنفرانس را برای همیشه ترک کردند.از این پس بود که نام اسرائیل معادل نژاد پرستی و آپارتاید نشست. اغلب ناظران در توصیف ماهیت رفتار نظام صهیونیستی به بیانیه تاریخی این اجلاس استناد جستند.

در طول قریب یک دهه‌ای که از آن رویداد تاریخی می‌گذرد تمام تلاش دیپلمات‌های امریکا و متحدان اسرائیل در بلوک غرب ( مثل آلمان ،‌ایتالیا ، استرالیا ، هلند و اسپانیا) صرف این شده تا خط مشی دوربان و کنفرانس ضد نژاد پرستی را از حیث جهت‌گیری ضد‌صهیونیستی آن دگرگون کنند. طراحی امریکایی‌ها‌ چنان که در آستانه اجلاس اخیر دیده شد بر این پایه استوار بوده که کنفرانس دوربان نیز همان مشی محافظه‌کارانه دیگر نهادهای بین المللی را پیش بگیرد. اما چنان که خبرها حکایت دارند این تلاش انبوه برای تأثیرگذاری و تحت نفوذ قرار دادن کنفرانس دوربان ناکام ماند و کشورهای و سازمان‌های پیشرو در امور حقوق بشر مانع از استحاله این نهاد شدند.

از همین روست که تهران در عالی ترین سطح در این اجلاس شرکت جسته است. دیپلماسی جمهوری اسلامی همه قوای سیاسی خویش را در مصاف سخت ژنو به کار بسته است تا دوربان همچنان صدای زنده ملت‌فلسطین باقی بماند

● دوربان در قامت یک جنبش

دفتر سی ساله اجلاس ضد نژاد پرستی نکات شگفتی را بازگو می کند. وقتی به اهداف و آرمان‌های این نشست نگاه می افکنیم روشن می شود که اجلاس دوربان بیش از آنکه یک سازمان و نهاد سیاسی باشد یک جنبش حقوقی و روشنگری است.

سرشت این اجلاس بر پایه یکی از حقوق فطری و طبیعی بشر یعنی حق برابری و نفی تبعیض استوار است. در واقع دوربان اقتدار خویش را از انرژی آزادیخواهی ملت‌ها اخذ می‌کند. وقتی این آرمان تاریخی بشر به عرصه بین المللی پا می نهد تبدیل به همین جنبشی می شود که با نمادها و نشان‌های تبعیض و حق‌کشی ستیز می کند .

دفتر سی ساله اجلاس نیز گویای همین واقعیت است که نسبتی روشن میان رشد این نهاد با افزایش آگاهی بشر نسبت به حقایق تلخ جهان سیاست بر قرار است و امروز که به یمن برچیده شدن حصارهای سانسور و بی خبری همه اعمال و رفتار قدرت‌های سلطه جو در منظر قضاوت عموم قرار گرفته است، اجلاس دوربان در نقش قویترین نهاد حقوقی و سیاسی عرض اندام کرده است.

اجلاس اخیر دوربان اکنون پشتوانه‌ای از نهضت روشنگری را دارا است. ابعاد و مختصات این نهضت حقیقت خواهی را می توان در شمار نهادهای مدنی در ژنو دریافت، حضور ۴۵۰۰ نهاد در کنار بیش از ۵۰ کشور در این اجلاس یک رکورد بی‌سابقه در مشارکت جامعه جهانی است. با همین مقیاس می‌توان عمق نگرانی جبهه صهیونیسم و امریکا را سنجید. نکته‌ای که این بار در ژنو آرامش را از طرف اسرائیلی گرفته این است که نهضت ضد نژاد پرستی در اجلاس ژنو در امتداد جنبش نوپدیدی که در همبستگی با قربانیان جنگ نژادپرستانه غزه به راه افتاد شکل گرفته است.

به همین دلیل از ابتدا تلاش‌ها ورایزنی‌های واشنگتن برای تغییر مسیر دوربان محکوم به ناکامی بود زیرا آن ۴۵۰۰ نهاد مدنی و ۵۰ کشوری که دو سال است شاهد سخت ترین محاصره ضد انسانی در غزه هستند و در سیمای این منطقه یک تسویه نژادی را می بیینند هیچ دلیلی برای گوش دادن به اندرزها و مصلحت نگری‌های امریکایی‌ها نداشتند.

بر همین اساس همه گروههای امریکایی مدافع حقوق بشر که بخاطر اهداف کنفرانس دوربان-۲ مبارزه می کنند از شرکت نکردن دولت امریکا در این کنفرانس فقط ابراز تأسف کردند.

طبق گزارشی که رسانه‌های خود امریکا منتشر کرده‌اند واشنگتن ابتدا گروهی را برای گفت‌وگو با برگزارکنندگان اجلاس دوربان-۲ اعزام کرد ولی اعضای این گروه پس از بازگشت به واشنگتن به اوباما اطلاع دادند که فضای بی سابقه ضد اسرائیلی بر این اجلاس حاکم است و امریکا نمی تواند در آن تأثیر گذارد. پس ازاین حتی گروه‌های فشار مدافع اسرائیل در امریکا و به ویژه در کنگره با ارسال پیامهایی برای اوباما از وی خواستند از هرگونه مشارکت امریکا در این اجلاس جلوگیری کند.

اوباما با آنکه به عنوان یک سیاه پوست در روز نخست وعده مبارزه با نژاد پرستی را داده بود اما این بار در آزمونی که دوربان به وجود آورد در نهایت این وعده بزرگ را زیر پا نهاد. کاخ سفید درخواست گروههای فشار مدافع اسرائیل را پذیرفته و از شرکت در اجلاس دوربان-۲ خودداری کرد.

● راهبرد فرستادگان تهران به ژنو

با مقدماتی که اجلاس ضد نژاد پرستی در این سه دهه طی کرده است جمهوری اسلامی برای تحقق دو آرمان بلند خویش در منشور این اجلاس تلاش می‌کند؛ اول این که با این اجلاس تهران می‌تواند بزرگترین اهرم دفاعی برای فلسطینی‌ها و همه ملت‌های ستمدیده فراهم سازد، مسئله دوم این است که ایران نیز همانند همه جهان اسلام از یازدهم سپتامبر۲۰۰۱ تاکنون شاهد موجی از تسویه قومی و تاخت و تاز جبهه متعصبین مسیحی علیه مسلمانان بوده است. این نکته یکی از دلایل اصلی رویارویی امریکای اوباما با ایران احمدی نژاد در دوربان است. واشنگتن انکار نکرده است که با حضور همه جانبه دیپلماسی جمهوری اسلامی کنفرانس دوربان-۲ به محل رویارویی بین امریکا و کشورهای اسلامی تبدیل می ‌شود. تهران این اندیشه را به کنفرانس «دوربان۲» برده که سازوکارهای مبارزه جدی بین‌المللی با نژاد پرستی در صحنه اروپا و امریکا علیه مسلمانان را ارائه کند.

چنان که رئیس جمهور کشورمان تأکید کرد از دید دیپلماسی تهران اجلاس «دوربان ۲»، نمادتقابل اراده ملت‌ها با اراده قدرت‌های سلطه گر است و در هزاره سوم این یک فرصت طلایی است برای سازمانهای مردمی جهان تا راهکارهای برچیدن نمادهای نژادپرستی را فراهم کنند.

البته تهران برای بسیج کشورهای اسلامی در این اجلاس به مؤلفه‌های اعتقادی نیز تکیه کرده است بر این اساس که اظهار داشته مقوله نژادپرستی که در حوزه معرفت دینی یکی از مذموم‌ترین پدیده های ضد انسانی شناخته می شود با روح تعالیم اسلامی که نژادپرستی را قاطعانه نفی می‌کند، در تعارض است.

با این نگرش ۵۳ کشور اسلامی عضو کنفرانس دوربان همواره راهکارهای شناخته شده ای را برای مبارزه با پدیده شوم صهیونیسم که جهان را تهدید می کند، تعریف کرده اند، اما معمولا با کارشکنی های آمریکا و انگلیس روبرو شده اند.به همین دلیل کنفرانس دوربان همواره به کانونی برای تقابل عقیدتی و سیاسی کشورهای سلطه گر وغیر سلطه پذیرتبدیل شده است.

در هر حال دوربان ۲ مهم ترین فرصت برای دیپلماسی ملت‌های غیر متعهد است تا از ابزارهای سازمان ملل متحد در مهار پدیده شوم نژاد پرستی در جهان بهره گیرند.

تردید نباید داشت که مقوله نژادپرستی با شعار تشکیل دولت یهودی که رهبران رژیم صهیونیستی درصدد اجرایی کردن آن هستند بیش از هر چیز منطقه مسلمان نشین خاورمیانه را تهدید می کند.

تأثیرات تاریخی این اجلاس در بیانیه نهایی آن تبلور خواهد یافت این که آیا پیش‌نویس بیانیه پایانی اجلاس دوربان ۲ دربرگیرنده بندهایی علیه رژیم صهیونیستی خواهد شد یا برخی کشورهای غربی با اعمال نفوذ تغییراتی در پیش نویس بیانیه غیرالزام آور ایجاد می کنند خود مسئله مهمی است که در کانون برنامه دیپلماسی ایران قرار دارد.

نمایندگان ایران و در رأس شان شخص رئیس جمهور کشورمان تلاش می کنند نطق‌های روشنگرانه در بیان مصادیق آپارتاید ارتش اسرائیل را در معرض توجه افکارعمومی مردم جهان قرار دهند به همین دلیل محافل متعصب امریکا و سازمان‌های یهودی که برای تعدیل یا بی ‌اعتبار کردن کنفرانس دوربان ۲ تلاش می‌کنند، از حضور احمدی نژاد در ژنو ابراز نگرانی شدید کرده‌اند. دیدگاه روشن نماینده ایران در این نشست که بر لزوم برچیدن قدرت آپارتایدی اسرائیل و نقد اسطوره‌های پیوند غرب و صهیونیسم مثل هولوکاست استوار است لابی اسرائیل در سراسر اروپا و امریکا را به تشویش واداشته است. آنچه مسلم است فضای بین‌المللی نیز این بار به یاری کشورهای اسلامی در دوربان آمده است. تغییر شرایط سیاسی امروز خاورمیانه با سال ۲۰۰۱ یک عامل اساسی است. در سال ۲۰۰۱ آریل شارون نخست وزیر وقت اسرائیل با تهاجم به کرانه باختری رود اردن قصد براندازی دولت خودگردان فلسطینی را داشت از طرفی آن روزکشورهای عرب و مسلمان مقهور حمله نظامی بوش واقع شدند اما اکنون هم معادلات غزه و سرزمین‌های اشغالی با دو پیروزی در جنگ ۳۳ روزه و هم جنگ

۲۲ روزه به نفع جبهه مقاومت تمام شده است هم این که استراتژی ایجاد ارعاب امریکا در خاورمیانه با شکست در عراق و افغانستان معکوس شده است.

محمد بخشنده