امان از این شوهران بی مسئولیت

شما هم حتما در اطرافتان با همسران بی مسئولیتی مواجه بوده اید که به هیچ عنوان زیر بار وظایفی که دارند نمی روند و مدام مسئولیت های مختلف در رابطه با خانواده را پشت گوش می اندازند

شما هم حتما در اطرافتان با همسران بی‌مسئولیتی مواجه بوده‌اید که به هیچ عنوان زیر بار وظایفی که دارند نمی‌روند و مدام مسئولیت‌های مختلف در رابطه با خانواده‌ را پشت گوش می‌اندازند؛ مثلا مردانی که حتی از پرداخت قبض‌های ماهانه آب و برق و گاز طفره می‌روند و یا حتی یک‌بار هم در جلسات اولیا و مربیان مدارس شرکت نمی‌کنند.

مهم‌ترین دلیل این مردها هم این است که کارهای مهم‌تری دارند و نمی‌توانند به این وظایف جزئی عمل کنند؛ درحالی‌که انجام همین وظایف جزئی می‌تواند پایه‌های زندگی را مستحکم نگه دارد. تقسیم کار، تفکیک وظایف و به‌عهده گرفتن مسئولیت از سوی زوجین، موضوعی است که بسیاری از زنان و مردان تعریف خاصی از آن ندارند و به همین‌خاطر گاهی با مشکلات زیادی مواجه می‌شوند که اغلب، بچه‌ها را هم درگیر می‌کند. با توجه به مشکلاتی که در این خصوص وجود دارد با سهیل رضایی، پژوهشگر و روانشناس گفت‌وگو کرده‌ایم.

بحران وظیفه چیست؟

با توجه به اینکه ما در جامعه امروزی، بین زندگی سنتی و زندگی مدرن قرار گرفته‌ایم، دچار یک نوع «بحران وظیفه» شده ‌ایم؛یعنی گاهی نمی‌دانیم این چیزی که خواسته همسر مان است، جزو مسئولیت‌های زناشویی ما محسوب می‌شود یا نه. اگر بتوان برای این شرح وظایف، معیار دقیقی درنظر گرفت، کار آسان‌تر می‌شود.

پس باید ببینیم چه‌کسی و با توجه به چه معیارهایی می‌تواند وظایف را تقسیم کند چون در واقع هر کدام از دونفر تعریف خود را برای انجام وظایف زناشویی دارد؛ اگر هر دوطرف از یک معیار مشترک و مورد قبول استفاده کنند، در تقسیم وظایف مشکل کمتری خواهند داشت. قاعدتا این معیارها باید به‌گونه‌ای باشد که با اصول فکری و اعتقادی زوجین همخوانی داشته باشد تا هم آنها را دچار تعارضات شناختی نکند و هم پذیرش آن را برای طرفین راحت‌تر نماید.

مسئولیت‌‌ پذیری در ناخودآگاه افراد است؟

از آنجا که همه ما از دوران کودکی خود، نقش‌ها و مسئولیت‌های خاصی را پذیرفته‌ایم، حال در زندگی زناشویی اگر مغایرتی با آن ببینیم، فکر می‌کنیم در حق ما اجحاف شده، بازنده شده یا تحت سلطه قرار گرفته‌ایم؛ مثلا مردی که قبل از زندگی زناشویی وظیفه‌ای در انجام کارهای خانه نداشته، ممکن است این الگو را مرتبط با جنسیت خود درنظر بگیرد. حال وقتی در زندگی مشترک از او توقع می‌رود همکاری بیشتری در انجام کارهای خانه داشته باشد، فکر می‌کند در حق او اجحاف شده و نباید بگذارد کسی او را تحت تسلط خود در بیاورد. مشکل دیگر هم آن است که تعریف هر کدام از ما درباره مسئولیت در رابطه، بسیار متشنج و متفاوت شده است.

چرا پذیرش مسئولیت سخت است؟

معمولا اغلب ما با شنیدن واژه «مسئولیت» چیز مهمی درنظرمان نقش می‌بندد که برای بر آمدن از پس آن باید تمام تلاشمان را به‌کار بگیریم. به‌عبارتی کم‌ترین کوتاهی در انجام مسئولیت را معادل شکست در زندگی فردی خود به‌حساب می‌آوریم. بنابراین گاهی پذیرش مسئولیت برایمان سخت می‌شود زیرا همه ما از شکست می‌ترسیم. هرکس بیشتر از شکست بترسد به همان میزان هم بیشتر از زیربار مسئولیت شانه خالی می‌کند.

امان از مردان مسئولیت گریز!

اگر برعهده گرفتن مسئولیت را یک وظیفه دائم بدانیم، بهتر می‌توانیم بفهمیم که چرا بعضی مردان از پذیرش مسئولیت کارهای خانه شانه خالی می‌کنند؛ در واقع این موضوع دلایل زیادی دارد که یکی از آنها می‌تواند ترس از شکست در حوزه وظایف مردانگی باشد و اینکه در زندگی زناشویی باید کارهایی را انجام دهد که نظام‌های ارزشی، او نه‌تنها از این کارش حمایت نمی‌کنند بلکه امکان اینکه تحقیرش هم بکنند زیاد است. بهترین توصیه به مردان در این خصوص این است که به‌جای توجه به حرف‌هایی که مبنای دینی و شرعی ندارند طاقت شنیدن حرف‌های عامیانه را داشته باشند تا اگر در خانه نیازی به کمک آنها هست بتوانند به خوبی آن را انجام دهند.

زنان مقصر!

می‌توان گفت گاهی یکی از دلایلی که مردها تمایلی به انجام کارهای خانه ندارند، ناشی از عملکرد نادرست زنان است؛ در بعضی موارد حتی خود زن‌ها هم هنوز به جمع‌بندی کامل و واحدی نرسیده‌اند که آیا کمک همسرانشان را می‌خواهند یا نه. بنابراین می‌توان گفت که نظام ارزشی و اجتماعی هنوز انگیزش مورد نیاز را فراهم نیاورده است چون گاهی خود زن‌ها هم در برابر کمک همسرانشان مضطرب می‌شوند، شاید هم می‌ترسند برایشان دردسرساز شود؛ در این مواقع هم، اغلب حرف‌های بی‌مبنای دیگران است که در ذهن افراد اهمیت پیدا کرده و بزرگ جلوه می‌کند.

یعنی به نوعی نمی‌توانند بدانند در این زمینه چه چیزی برایشان مهم‌تر است. گاهی هم زن‌ها چون فکر می‌کنند خودشان بهترکارها را انجام می‌دهند، یا آنقدر ایراد می‌گیرند که مرد را پشیمان می‌کنند، یا اصلا کاری به همسرانشان واگذار نمی‌کنند و نمی‌گذارند آنها کاری انجام دهند. در این مورد زنان باید بدانند همان‌قدر که مردها در انجام کارهای مربوط به‌خود موفق‌تر از زنان هستند، به همان میزان هم ممکن است نتوانند به‌طور کامل از انجام وظایف مربوط به زنان برآیند.

بنابراین اگر می‌خواهید همسرانتان در انجام کارهای خانه با شما شراکت داشته باشند باید روند تدریجی یادگیری مهارت را هم در آنها به رسمیت بشناسید؛ مثلا اگر پس از شستن ظرف یا جارو زدن همسرتان از او شکایت می‌کنید که چرا ظرف‌ها هنوز چرب است و اتاق هم کثیف، چطور انتظار دارید باز هم آنها به شرکت داشتن در کارهای خانه علاقه داشته باشند؟ در واقع زنان در این هنگام به همسرانشان پیغام می‌دهند: «برو کنار و هیچ وقت کمک نکن!» زن‌ها به این صورت به‌طور ناخودآگاه به همسرانشان می‌گویند: «دیدی این کارها رو هم تو بلد نیستی!دیدی حتی بلد نیستی خوب جارو بزنی و....» این رفتار، در مردان هم نوعی احساس سرزنش ایجاد می‌کند. آنها با خودشان فکر می‌کنند در حوزه کارهای نامرتبط وارد شده‌اند تا مشکلات را کمتر کنند اما حالا به‌جای تشویق دارند مورد شماتت قرار می‌گیرند.

نوجوانان ابدی!

بعضی افراد در حالتی به نام «نوجوانی ابدی» مانده‌اند. به این معنی که ازدواج کرده‌اند که بی‌مسئولیت‌تر هم بشوند. آنها در ازدواج دختری را انتخاب می‌کنند که مثل مادرشان به آنها رسیدگی کند و چون مادر‌شان بیش از حد به آنها توجه می‌کرده و هیچ مسئولیتی هم به آنها واگذار نمی‌کرده، از همسر‌شان هم توقع دارند مانند یک مادر به آنها رسیدگی کند.

البته زن‌ها هم ابتدا با این موضوع مشکلی ندارند و حتی شاید از آن راضی هم باشند ولی به‌تدریج خسته می‌شوند. این مردها معمولا خیلی خوش صحبت هستند و رفتار خوبی هم دارند ولی وقتی وارد زندگی زناشویی می‌شوند نمی‌توانند متعهد و مسئولیت‌پذیر باشند. حتی گاهی در زندگی اجتماعی و کاری خود هم موفق نیستند، چون همیشه به‌دنبال کار بهتری هستند که عقیده دارند روزی آن را پیدا می‌کنند، بنابراین قبول نمی‌کنند هر کاری را انجام دهند و به‌جای آن، فکر می‌کنند هیچ‌کس قدر آنها را نمی‌داند!

مردان نرم

بعضی مردها انجام تمام کارها و تصمیم‌گیری‌ها را به همسرانشان می‌سپارند. زن‌‌ها هم ابتدا و در سال‌های نخست زندگی از این موضوع خیلی استقبال می‌کنند ولی بعد از مدتی خسته می‌شوند و از اینکه در بسیاری از موارد مجبورند به‌تنهایی تصمیم بگیرند و مسئولیت تمام کارهای دیگر را هم بر عهده بگیرند. آنها علاوه بر خستگی‌های جسمانی، فشار روحی زیادی را متحمل می‌شوند که اساسا با روحیات آنها سازگار نیست و به جایی می‌رسند که فکر می‌کنند دیگر نمی‌توانند به تنهایی این همه بار را به دوش بکشند چون علاوه‌بر الزام به تصمیم‌گیری باید حواسشان باشد اشتباهی هم رخ ندهد.

بنابراین این نوع زن‌ها معمولا دچار بیماری‌های روان‌تنی بسیاری می‌شوند. به این نوع مردها «مردان نرم» می‌گویند، چون ظاهر بسیار نرم و موجهی دارند و حاضرند کاملا به حرف‌های همسرشان گوش دهند و در عوض، مسئولیت انجام تمام کارها را هم به زنانشان می‌سپارند. زنان هم بالاخره یک جایی کم می‌آورند و بیش از حد خسته می‌شوند یا اینکه مجبور می‌شوند روحیات لطیف و عاطفی خود را با رفتارهای خشک و خشن که بیشتر متناسب با مردان است جایگزین کنند.

چه باید کرد؟

برای اینکه بتوان شوهران مسئولیت‌ناپذیر را وادار به همکاری کرد باید آنها را به بن‌بست در تنبلی کشاند؛ یعنی به نوعی آنها را مجبور کرد که کار خاصی را انجام دهند. در این مورد شاید خود زن‌ها هم باید صبر بیشتری به خرج دهند و مثلا اگر همسر‌شان انجام کاری را مدت‌ها به تعویق می‌اندازد، خودشان مسئولیت آنها را بر عهده نگیرند بلکه زمان بیشتری را در اختیار همسرشان قرار دهند.

البته همین مردان هم نشان داده‌اند که وقتی به بن بست می‌رسند، یعنی چاره‌ای ندارند (مثلا زمانی که همسرشان مریض می‌شود) می‌توانند مسئولیت انجام کارها را به خوبی برعهده بگیرند. بعضی مردان هم دوست ندارند و برایشان سخت است که از زنشان حرف شنوی داشته باشند ولی اگر یک متخصص یا فردی مقتدر به آنها ثابت کند که باید مشارکت بیشتری در خانه داشته باشند، مؤثر‌تر خواهد بود؛ مثلا اگر یک متخصص در جلسه انجمن اولیا و مربیان مدرسه بگوید که همراهی کردن با بچه‌ها و بردن آنها به مدرسه به روان و آینده‌شان کمک می‌کند، شاید بیشتر به تکاپو بیفتند. این گروه از مردان نیاز دارند کسی دلیل انجام کار‌ها را به چیزی غیر از کارهای خانه مربوط بداند؛ یعنی باید نماد و تحلیل آن را برایشان تغییر داد.

بسیاری از مردها هم دوست دارند در حوزه‌هایی وارد شوند که همیشه تشویق و تأیید شوند. بدین‌ترتیب می‌شود با تأیید و تشویق آنها برای مدتی روی کمک‌کردنشان حساب کرد اما درعین حال دوست ندارند این کمک‌کردن‌ها کم‌کم تبدیل به وظیفه همیشگی‌شان شود، زیرا می‌ترسند اعتبار اجتماعی‌شان لطمه ببیند چون کسب ارزش‌های اجتماعی برای آنها خیلی مهم است.

در تمام موارد فوق، تغییر نگرش در مردان و دورکردن آنها از تحلیل‌های بی‌مبنای عامیانه می‌تواند مفید باشد. اینکه مردان متوجه بشوند که براساس آموزه‌های دینی، کمک به همسر و ایجاد آسایش هرچه بیشتر برای او، یک فضیلت محسوب می‌شود و نه یک شکست، می‌تواند نقش مؤثری در نوع نگاه آنها به فعالیت‌های مربوط به امور خانه داشته باشد.