ترخینه غذای محلی مردم ایلام

غذاهای محلی در استان ایلام بین مردم از جایگاه بالایی برخودار است و بانوان هر کدام از غذاهای محلی را به مناسبت و در فصل خود درست می کنند و از جمله این غذاها که در فصل زمستان و بدلیل شیوع سرماخوردگی پخته می شود «کشکینه» و «ترخینه» است

غذاهای محلی در استان ایلام بین مردم از جایگاه بالایی برخودار است و بانوان هر کدام از غذاهای محلی را به مناسبت و در فصل خود درست می کنند و از جمله این غذاها که در فصل زمستان و بدلیل شیوع سرماخوردگی پخته می شود «کشکینه» و «ترخینه» است.

از ایلام، از قدیم تاکنون غذاهای محلی در استان ایلام رواج داشته اند و هر کدام از غذاهای محلی را به مناسبت و در فصل خود درست می کنند از جمله این غذاها که در فصل زمستان و به دلیل شیوع سرماخوردگی در نزد مردم ایلام پخته می شود «کشکینه» و «ترخینه» است.

ترخینه به دو طریق و مزه و طعم مختلف تهیه می شود که انواع آن دوئینَه و شُمینه است.ابتدا سبزی از نوع شَلََم را که مخصوص تهیه این غذاست به قطعات بسیار ریز و ریشه آن را خرد کرده و به همراه گوجه فرنگی رسیده و رنده شده که بهتر است از نوع گوجه محلی باشد و آب انار با هم مخلوط کرده مقداری سبزیجات معطر از قبیل ترخن، تعناع و... و همچنین پیاز و فلفل و زردچوبه و مایه خمیر را به آن اضافه کرده و به مدت چهار روز مایه تهیه شده را دور از آفتاب قرار داده و سپس گندم خرد شده را به آن اضافه کرده به صورت خمیر درآمده و تا تقریباٌ پنج روز دیگر نیز رسیده می شود.

همه مایه به خورد گندم می رود و ماده خوشبو و خوش طعم تهیه می شود سپس پینُه (پونه) کوهی را روی سطح پاکی در محل سربسته ای پهن کرده و ماده آماده شده را به شکل و قطعات مختلف روی آن قرار داده تا خوب خشک شود البته بنا به ذائقه افراد عده ای ماده را به شکل خمیر مربوط را در یخچال نگهداری می کنند.

این غذا معمولا در فصل سرما پخت می شود و با توجه به مواد متشکله آن حاوی ارزش غذایی بسیار بوده و غذای مناسب جهت سرما خودگی است.در ضمن تقریباً یکماه قبل از شروع فصل سرما ماده آن آماده می شود و در هنگام پخت مدت زمان کمی را می طلبد تا آماده شود.

به این طریق که چند دانه خشک شده از ترخینُه را داخل ماش پخته شده و پوست کنده شده به همراه آب جوش به مدت ۲۰ دقیقه جوشانده و سپس پیاز داغ کرده و میل می کنند البته بنا به ذائقه افراد می توان بدون ماش هم آن را پخت کرد.

نوع دوم تهیه ترخینُه دوئینَه است که بسار ترش مزه بوده و فقط حاوی دوغ و گندم پوست کنده شده است و مقداری سبزیجات معطر و نمک و فلفل به آن اضافه کرده و تقریباً به مدت ۷ روز آماده می شود.

از دیگر غذهای محلی استان ایلا که در فصل زمستان استفاد می شود شِلََه اََمیری است این غذا معمولاً در فصل سرما استفاده م یشود و به جهت طعم گرم آن در رفع سرماخوردگی مناسب است.

طرز تهیه آن به این صورت است که ابتدا ماش را در آب جوش پخته و پوسته آنرا که معمولاً به هنگام پخت جدا می شود درآورده و با مقداری برنج محلی ( عنبربو) پخته ، برخی برخی بنا به ذائقه چند دانه پیاز ریز پوست کنده را بدون اینکه خرد کنند داخل آن ریخته و می پزند و سپس با مقداری روغن ، نمک و فلفل و پیاز داغ کرده و میل می کنند.

از دیگر غذاهای محل استان ایلام می توان به برنج و گوشت، نژی آو(عدس)، نخه (نخود)، تماته آو(گوجه فرنگی)، گوشت، خاینه(تخم مرغ-نیمرو)، لوبیه پلو، حلوا، کشک دو(کشک دوغ)، ترخینه، ماش آو، جوجگ آو(جوجه)، شله و..اشاره کرد.

بعضی از غذاهایی محلی در استان که از گیاهان کوهی و در فصل بهار برداشت شده و آنها را خشک می کنند و در زمستان نیز استفاده می شود که از جمله آن می توان به تَرِگ، کنگر، پیچگ، بوله وله، پاقازه، و... اشاره کرد.

● انواع نان های محلی در استان ایلام

- نان ساجی که آرد و نمک و آب و مایه خمیر را قاطی می کنند و بر روی ساج پهن می کنند.

- نان پپگ که آرد و آب و پیاز خورد شده و نمک را قاطی می کنند و خمیر را بصورت بزرگ زیر خاکستر قرار می دهند.

- نان فتیر که آرد و آب و نمک را بدون مایه خمیر بر روی ساج پهن می کنند.

● مناسبت های تهیه و پخت غذا

- شوروا که غذای سبک است و برای درمان سرماخوردگی مفید است

- قیماق زمانیکه زن فارغ می شود این غذا را به همراه تله می خوردند.

- تله جهت درست کردن این غذا ، مقدار آرد را سرخ می کنند و کمی با آب جوش و روغن حیوانی (روغن دان) قاطی می کنند.

- شله کین این غذا را به همراه دو کرده رازیانه و زیره به زن تازه فارغ می دهند.

- وعده های غذایی در ایلام شامل اناشتا ساعت ۷ صبح (صبحانه)، نیمه رو ساعت ۱۲ ظهر (نهار) و شام ساعت ۷ تا ۸ شب است.