تاج بخش حسن

حسن تاج بخش متولدتهران ۱۳۱۶

تولد: تهران ۱۳۱۶

ورود به دانشگاه: ۱۳۳۵

اخذ دكترا: ۱۳۴۰

بورس دولتی فرانسه و اعزام به خارج: ۱۳۴۳

كسب رتبه اول از انستیتو پاستور پاریس: ۱۳۴۶

عضو هیأت مؤسسان انجمن ایمنی شناسی فرانسه: ۱۳۴۷

بازگشت به ایران و آغاز به تدریس در دانشكده دامپزشكی: ۱۳۴۶

تألیف كتابهای: ژنتیك باكتریها، تاریخچه دامپزشكی و پزشكی ایران ، تاریخ بیمارستانهای ایران، بیماریهای حیوانات آزمایشگاهی... باكتری شناسی عمومی

«مجلس شورای ملی به دولت اجازه می دهد كه شعبه مخصوص به نام دفع آفات حیوانی و سرم سازی تحت نظارت مؤسسه پاستور تأسیس نماید.» این ماده واحده، نخستین اعلان رسمی دولت ایران در تصویب قانون دفع آفات حیوانی بوده است و امانخستین اداره دامپزشكی در جهان كه تشكیلات منسجمی درباره دفع آفات حیوانی و حفظ سلامت انسان در برابر بیماریهای دامی داشت، سال۱۸۱۵ در فرانسه تشكیل شد. در ایران نیز در جریان جنگ جهانی اول در سال۱۲۹۵ ش، طاعون گاوی در اردبیل و همدان ظاهر شد و سرانجام به تهران رسید و چون غیر از انستیتوپاستور، تشكیلات منسجم پزشكی و دامپزشكی در كشور وجود نداشت. مسؤولیت بررسی و درمان بیماری به این مركز واگذار شد. در اواسط سال۱۳۰۳ در وزارت «فوائد عامه» اداره كوچكی به نام «فلاحت» وجود داشت كه معاون وزارتخانه مبارزه با طاعون گاوی را سرلوحه اقدامات آن نهاد قرار داده بود.در این زمان بود كه كمیته بهداشت مجمع دولتهای متفقه، یادداشتی برای دولت ایران فرستاد و متذكر شده بود كه هر یك از دولتهای عضو باید اداره مخصوص دامپزشكی داشته باشند. بدین ترتیب قانون تشكیل اداره دفع آفات حیوانی در دی ماه ۱۳۰۳ به تصویب مجلس شورای ملی رسید و دو سال بعد با تصویب هیأت وزیران، مؤسسه پاستور رسماً به وزارت فلاحت منتقل شد و عنوان دفع آفات حیوانی را نیز به نام خود افزود. سالها بعد نیز در اواسط سال۱۳۱۴ اداره دامپزشكی كشور تأسیس شد و در مراكز استانها و شهرستانها شعباتی را نیز به وجود آورد.در ایران امروز، سازمان دامپزشكی كشور زیر نظر وزارت جهاد و كشاورزی با هدف تأمین بهداشت دام و فرآورده های دامی كشور و پیشگیری و مبارزه با بیماریهای دامی فعالیت می كند.اما در كنار فعالیت پیوسته نهادهای سیاستگذار این حوزه، دانش نظری دامپزشكی در ایران راه خود را از مسیر دانش اندوزی فرهیختگان و نخبگان علمی كشور طی كرده و دستاوردهای ارزنده ای نیز به دست آورده است.حسن تاج بخش از جمله این نخبگان و از پیشكسوتان علم دامپزشكی ایران است. مهرگان امروز به او اختصاص دارد:حسن تاج بخش متولد تهران است در «كوچه چاپخانه» در خیابان ری كمی بالاتر از امامزاده یحیی... جدمادری او حاج عبدالمحمد از نخستین كسانی بوده كه در ایران چاپخانه داشته و اتفاقاً روزنامه مهم «وقایع اتفاقیه» را هم او چاپ می كرده است.

پدرش از مهندسین قدیمی كشاورزی بود و از اولین فارغ التحصیلان دانشسرای عالی محسوب می شد. پدر توجه ویژه ای به فرزندش هم داشته و هم اوست كه علم آموزی را در نهاد آنها پرورش داده است و حسن تاج بخش دورترین خاطره ای كه از كودكی به یاد دارد، مربوط به بمباران تهران است، در شهریور ۱۳۲۰ و باقی خاطرات از دوران دبیرستان ادامه می یابد!دبیرستان را در مدرسه علمیه (یكی از قدیمی ترین مدارس ایران) پشت مسجد سپه سالار می گذراند و سال۱۳۳۵ هم از آنجا دیپلم می گیرد. همان سال در كنكور دانشگاه شركت می كند و وارد دانشگاه تهران می شود.او جزو فعالین دانشجویی نهضت ملی ایران بوده است. « روزی كه تهران شلوغ شد و آشوب به همه جا رسید ما از مدرسه علمیه بیرون رفتیم. مدرسه به مجلس چسبیده بود و ما در خیابان مصدق را دیدیم كه روی چهارپایه ای ایستاده است و خطاب به ملت سخنرانی می كند. من آنجا در چندین متری او بودم. از این واقعه عكس گرفته شد، كه شاید به نوعی مهمترین عكس تحولات سیاسی پنجاه سال اخیر ایران باشد و مصدق جمله معروفش را هم آنجا گفت: مجلس آنجاست كه ملت آنجاست.»او عكسها و نسخه های خطی بسیاری از دانشگاه و تأسیس آنها را در اختیار داردو در لابه لای بازگفتن از زندگی اش بدانها اشاره می كند و آنچنان تحت تأثیر ادب و فرهنگ ایران است كه هرچند جمله ای كه می گوید یك بیت از اشعار بزرگان ایران را نیز می خواند و آنها را به خاطراتش متصل می كند. سال۱۳۴۰ موفق به اخذ دكترا می شود. رساله دكترایش كه درباره كلسترول خون بوده به كتاب تبدیل می شود و به چاپ می رسد. پس از آن به سربازی می رود و در این دوران در آزمایشگاه میكروب شناسی بیمارستان ارتش به تحقیقات خود ادامه می دهد.پس از سربازی حكم دستیار دانشیاری دانشكده دامپزشكی را در شهریور ۱۳۴۲ دریافت می كند و در سال۱۳۴۳ بورس دولت فرانسه را برای ادامه تحصیل به دست می آورد و مدت سه سال در پاریس می ماند. دوره عالی تخصصی میكروبیولوژی و ایمونولوژی را با درجه عالی و رتبه اولی از انستیتوپاستور دانشگاه سوربن دریافت می كند.« دوره ای كه گذراندم یكی از مهمترین و مشكل ترین دوره های تخصصی این رشته در دنیا است. زندگی هم بسیار سخت بود اما با این حال انگیزه های بسیاری برای ماندن و ادامه دادن وجود داشت مثلاً اساتید من همگی برنده های جایزه نوبل بودند مثل پروفسور مونو كه برنده نوبل ۱۹۶۵ بود و لوولف و بن ناصرا كه بهترین های این رشته در آن دوران محسوب می شدند.»در پایان این دوره است كه متخصص ایمونولوژی می شود ،« ایمونو یعنی دفاع بدن كه بین حیوان و انسان مشترك است و می توان آن را ایمنی یا زندگی به دور از ترس و هراس و بیماری معنی كرد.»دراین زمان است كه توسط پروفسور گرابار دعوت به كار می شود و جزو هیأت مؤسسان انجمن ایمنی شناسی فرانسه می شود و درمیان بیست عضو اصلی جای می گیرد حسن تاج بخش به همراه دیگر اعضا، این انجمن را در سال ۱۹۶۷ به ثبت می رسانند.پروفسور گرابار از او می خواهد كه استاد و رئیس بخش ایمنی شناسی انستیتو پاستور لیون شود اما او نمی پذیرد و پاسخ می دهد كه درایران به او نیاز بیشتری هست، پاسخی كه در ذهن او همچنان تا به امروز به قوت خود باقی مانده است.به ایران بازمی گردد و سال ۱۳۴۶ استادیار دانشكده دامپزشكی تهران می شود و همان سال كتابی را با نام ژنتیك باكتریها می نویسد كه هنوز در دانشگاههای ایران تدریس می شود و بارها تجدیدچاپ شده است.كتاب «بیماری شناسی عمومی» او نیز دو سال بعد چاپ می شود و به همین ترتیب در چندین سال پیاپی كتابهایی معتبر، مرجع و دانشگاهی به فضای فرهنگ و علوم ایران ارائه می كند.او مؤلف بیش از بیست كتاب بزرگ دانشگاهی بوده و افتخارمی كند كه معلم است و توانسته شاگردانی پرورش دهد كه اكنون از افتخارات جامعه پزشكی و دامپزشكی اند و تمامی پزشكان و دامپزشكان سی سال اخیر، در دانشگاه كتابهای او را خوانده و گذرانده اند.«من تمام عمرم را به كتاب پرداخته ام، زمانی كه بچه بودم با یك قران پول جیبم هم دنبال كتاب خریدن بودم. بزرگتر هم كه شدم همین كارها را ادامه دادم و حتی زمانی را كه باید صرف زندگی و تفریح كنم، فقط وفقط به كار و تخصصم اختصاص دادم و اصلاً هم پشیمان نیستم. چون دركارم زندگی كرده ام و لذت بسیار هم برده ام.»تاج بخش سال ۱۳۵۳ به مدت یك سال به بریستول انگلستان می رود و درآنجا دومقاله مهم درباره واكسن ها به چاپ می رساند و سال ۱۳۵۵ هم به درجه استادی می رسد.او پس از انقلاب نیز همچنان در دانشكده دامپزشكی مشغول به تدریس می شود و سال ۱۳۶۶ به عنوان استاد ممتاز دانشگاه تهران انتخاب می شود.همچنین او استاد نمونه دانشگاههای ایران در سال ۱۳۷۳ بوده است و از آن هنگام به بعد عضو پیوسته فرهنگستان علوم نیز هست.حسن تاج بخش چهره ماندگار سال ۱۳۸۱ در رشته دامپزشكی نیز بوده است.«تمامی این مدارك و تقدیرها فانی است. اما آنچه مرا مفتخر می كند تلاش برای سلامت بشریت و كمك به علم است. هرچند خودم را بازهم لایق چنین عنوانی نمی دانم. اما اگر درجهت خدمت به مردم، مفید بوده ام، خدا را شكرمی گویم.»تاج بخش درباره اهمیت دانش دامپزشكی معتقداست: «بیماری های بسیاری وجوددارد كه بین انسان و حیوان مشترك است مثل: سیاه زخم كه بسیار مهلك است. جنون گاوی یا تب مالت و بیماریهای دیگر. بسیاری از این بیماریها منشأ حیوانی دارند كه به انسان هم سرایت می كنند.سلامت انسان و دام توأمان باهم اند هرچند خود انسان هم جزیی از این چرخه زیست است.»دلمشغولی او از سالهای دهه ۶۰ تاریخ دامپزشكی ایران بوده و اینكه پلی بین بیولوژی و تاریخ ایران زده شود تا دستاوردها و خدمات ایرانیان درعلوم پزشكی و دامپزشكی برجهانیان عیان شود.به همین دلیل به سراغ فیش كردن هزاران كتاب رفته و هرجا اسمی از حیوان، دام، بیماری، پزشكی و دامپزشكی بوده آنها را با ذكر سند جمع آوری كرده و یادداشت برداشته است.«زمانی كه صرف این كار شد بالغ بر ده سال بود و پس از آن این كتاب با نام تاریخ پزشكی و دامپزشكی ایران در سه جلد دوران باستان، اسلام و زمان معاصر چاپ شد.» این كتاب برنده كتاب سال ۱۳۷۴ می شود و او برای این كار حتی سفری به وین می كند و از نسخه های خطی كتابخانه وین نیز بهره می برد.كتاب مهم دیگر او تاریخ بیمارستانهای ایران است كه انگیزه نوشتن آن با سؤال یكی از دوستان و استادان شكل می گیرد كه می پرسد ما فقط می دانیم كه رازی رئیس بیمارستان ری بوده است. آیا ما تاریخ بیمارستانهای ایران را داریم و او در پاسخ به این پرسش، كتاب می نویسد!اما این كتاب تنها مربوط به پزشكی نیست بلكه كتاب تاریخ تفكر پزشكی و مدنیت ایرانی نیز هست كه نوشتن این كتاب سه سال به طول می كشد و شامل تاریخ دندانپزشكی، تاریخ چشم پزشكی، تاریخ روانپزشكی و تاریخ جراحی ایران است و اما كتاب آخر او كه به زبان انگلیسی نوشته و چاپ شده آنچنان مورد توجه مجامع علمی و بین المللی قرارگرفته كه كتابخانه آكسفورد آن را جزو مهمترین نوشته ها و نسخ خود عنوان كرده و كتابخانه ملی چین از آن با عنوان «كتابی برای همیشه» یادكرده است.اما آنچه كه دكترحسن تاج بخش را از این پایه نیز با اهمیت تر كرده تعهدی است كه نسبت به پیشرفت علم و تاریخ و تمدن ایران از دیرباز داشته است و دارد.و به راستی باید گفت: دست مریزاد دكتر تاج بخش!

آثار منتشر شده :

تألیف بیش از صد مقاله و منتشر شده در معتبرترین مجلات جهان همچون مجله دامپزشكی پاریس و لیون و...

ترجمه كتاب اصول ایمنی شناسی پزشكی از فرانسه

استاد ممتاز دانشگاه تهران: ۱۳۶۶

عضو پیوسته فرهنگستان علوم ۱۳۷۴

تألیف كتاب تاریخ پزشكی و دامپزشكی ایران در اروپا (انگلستان) برنده كتاب سال جمهوری اسلامی به خاطر تاریخ پزشكی و دامپزشكی ایران از آغاز تا دوران معاصر۱۳۷۴