نمایشگاه کتاب کودک و اصرار بر بی سامانی

سیدعلی کاشفی خوانساری معتقد است با وجود اینکه برپایی نمایششگاه کتاب کودک و نوجوان که به همت انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و نوجوان برگزار می شود اتفاق خوبی است ولی از برخی بی سامانی ها رنج می برد

سیدعلی کاشفی خوانساری معتقد است با وجود اینکه برپایی نمایششگاه کتاب کودک و نوجوان که به همت انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و نوجوان برگزار می شود اتفاق خوبی است ولی از برخی بی سامانی ها رنج می برد.

سیدعلی کاشفی خوانساری از نویسندگان و منتقدان ادبی در یادداشتی به مهر به نقد و تحلیل سومین نمایشگاه کتاب کودک و نوجوان تهران پرداخته است.

یادداشت او از این قرار است : »سومین نمایشگاه کتاب کودک و نوجوان این روزها به همت انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و با حمایت معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در مصلی تهران برپاست به همین مناسبت به عنوان عضوی از خانواده بزرگ کتاب کودک که هر سه دوره این نمایشگاه را ( در سالهای ۱۳۷۴، ۱۳۸۸ و ۱۳۸۹) با دقت به خاطر دارد نکاتی را ذکر می کنم.

۱) در آشفته بازار کتاب کودک که مهمترین مشکل همه ناشران (و بالطبع نویسندگان و پدیدآورندگان) توزیع است برپایی چنین نمایشگاهها (ویا صادقانه تر بگویم فروشگاههایی) فرصتی مغتنم برای تولیدکنندگان و مصرف کنندگان این کالای فرهنگی است. پس به این خاطر صمیمانه از طراحان، مجریان و حامیان این نمایشگاه سپاسگزاریم.

۲) آز آنجا که معمولاً و متاسفانه در کشور ما از سابقه و تجربه مدیران و مجریان فرهنگی قبلی استفاده نمی شود و برنامه های فرهنگی با روش آزمون و خطا و با اتکا به

بیت المال پیش می رود معمولاً دوره های اول هر برنامه های با ضعفها و نواقصی همراه است و این نواقص به مرور و در دوره های بعدی کمتر می شود. با این حال حتی این رویه در مورد این نمایشگاه به چشم نمی خورد و مروری بر سابقه این نمایشگاه به روشنی نشان می دهد که هر دوره نسبت به دوره قبل با افت چشمگیر و غیرقابل اغماضی همراه بوده است.

نمایشگاه سال گذشته با ضعفهایی همراه بود که همان زمان در یادداشتی به آن اشاره کردم؛ ضعفهایی چون بی نظمی در چینش کتابها و تقسیم بندی آن، نامناسب بودن قفسه های عرضه کتاب و فروش نسبتا پایین که نارضایتی بسیاری از ناشران را به همراه داشت و عدم ارایه گزارش و پرینت روزانه فروش کتاب به ناشران.

امید داشتیم نمایشگاه امسال با اتکا به تجارب دوره گذشته موفق تر، منظم تر و روشمندتر از سال گذشته باشد اما متاسفانه این آرزو خیال خامی بیش نبود و ضعف ها و اشکالات در نمایشگاه امسال چندین برابر بود. البته ایده های خوبی همچون اختصاص فضایی به کتابهای ارزان و کتابهای حراجی هم مطرح شد که در عمل تحقق کامل نیافت.

تعداد کتاب های به نمایش درآمده در بخش متمرکز حدود دو هزار عنوان از سال پیش کمتر بود که با توجه به افزایش سالیانه عناوین کتاب کودک این امر نشانگر دو موضوع است اول استقبال کمتر ناشران به دلیل ضعف نمایشگاه و دوم اطلاع رسانی و جامعیت کمتر نسبت به سال گذشته.

نکته دیگر ضعف شدید تبلیغات و اطلاع رسانی نمایشگاه و به دنبال آن استقبال بسیار کمتر از نمایشگاه بود. در نمایشگاه سال گذشته دو اسپا نسر نمایشگاه از بخش خصوصی (یک نشریه تخصصی و یک ناشر کمک آموزشی) با روش های مختلف همچون توزیع ۴۰۰ هزار تراکت، ارسال ایمیل و پیامک، تبلیغات تلویزیونی و بیلبوردهای سطح شهر جمعیت زیادی را به نمایشگاه کشاندند. اما در نمایشگاه امسال از هیچ کدام از این روش ها استفاده نشد و تا روز سوم برپایی نمایشگاه هیچ گونه تبلیغات شهری برای نمایشگاه صورت نگرفته بود و پس از آن هم تنها به چند بنر در اطراف نمایشگاه و وزارت ارشاد بسنده شد و می توان گفت عملاً نمایشگاه قبل و همزمان با برنامه هیچ تبلیغات و اطلاع رسانی نداشت.

عدم استقبال از نمایشگاه به حدی بود که نه تنها ناشران بزرگ غیر عضو انجمن در نمایشگاه حضور نیافتند (کلیه ناشران

کمک آموزشی، کانون پرورش، امیرکبیر، سروش و...) بلکه حتی ناشران بزرگ عضو انجمن هم از آن استقبال و حمایت نکردند .

در نمایشگاه امسال هیچ خبری از نشست های تخصصی، میزگرد، سخنرانی، کارگاه آموزشی و .. .نبود و ظاهراً مسئولان دیگر هیچ نیازی به آن حداقل وجهه فرهنگی هم احساس نمی کردند.

بی نظمی در نمایشگاه هم به اوج خود رسید و تا امروز که هفت روز از آغاز نمایشگاه گذشته است هنوز کتابها چینش منظمی ندارند. ناشران همچنان به دنبال کتابهای خود که به نمایشگاه فرستاده اند

می گردند و سعی می کند جلدهای مختلف یک مجموعه را که هر کدام در یک گوشه از سالن به حال خود رها شده اند پیدا کنند و کنار هم بگذارند.

جالب آن است که تا ۵/۱ روز پس از افتتاح نمایشگاه هیچ فروشی ممکن نبود و به دلیل به راه نیفتادن سیستمهای رایانه ای نمایشگاه، بازدیدکنندگان مجبور بودند با دست خالی به خانه برگردند.اتفاق جالب دیگر حضور نیافتن حتی یک مسئول دولتی از میان فهرست بلند و بالای اعلام شده در مراسم افتتاحیه نمایشگاه بود و آخرین نکته عدم حضور و به مشارکت طلبیدن سایر نهادهای تخصصی کتاب کودک همچون انجمن نویسندگان، تصویرگران و ... بود.

۳) واقعیت این است که مسئولان معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید در دیدگاه و تلقی خود نسبت به انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و روند فعلی حاکم بر آن تجدیدنظر کنند. عملکرد فعلی انجمن تا حدی زیادی نشان می دهد که مدیران آن در حال حاضر بیش از آن که دغدغه بهبود وضعیت عمومی کتاب کودک را در کشور داشته باشند به دنبال منافع کوتاه مدت و محدود خود هستند. موضعگیری مدیران نمایشگاه نسبت به انتقادهای رسانه ها و ناشران نشان داد که آنها هیچ نگرانی بابت عدم استقبال عمومی و فروش پایین کتابها ندارند و تنها به کمکهای وعده داده شده از سوی وزارت ارشاد چشم دوخته اند و همان سود حاصل از مشارکت وزارت ارشاد در برپایی نمایشگاه و فروش کتابهای خود به وزارت ارشاد برای ایشان کافی است.

حقیقت این است که انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک با بیش از ۲۰ سال سابقه و بیش از ۵۰ عضو از افتخارات جامعه فرهنگی ماست. اما در حال حاضر این انجمن به هیچ وجه نمی تواند مدعی شود که نماینده تمامی جامعه نشر کتاب کودک ایران است و منافع ملی عمومی را در این حوزه دنبال

می کند. این ادعا را به آسانی فهرست ناشران متقاضی عضویت در انجمن بیش از سه سال است درخواست هایشان بررسی نشده اثبات می کند.این حق طبیعی چند ناشر است که تشکلی را برای پیگیری برنامه ها ومنافع خود پایه ریزی کنند و درچارچوب قانون از حمایتهای دولتی بهره مند شوند اما قطعاً چنین تشکلی نمی تواند ادعای نگاه فرهنگی و جامعیت صنفی داشته باشد و همه حمایتهای دولتی را با ادعای نمایندگی تمامی ناشران منحصر به خود گرداند.

جا دارد نهادهای دولتی و صنعتی حامی این انجمن طی سال های گذشته برای رعایت قانون و عدالت بخشی از حمایتها و برنامه های خود را به سایر تشکلهای نویسندگان و ناشران همچون اتحادیه ناشران و کتابفروشان و انجمنهای اسلامی ناشران و سایر تشکل هایی که عضویت در آن آزاد است و عملکرد ایشان از شفافیت بیشتری برخوردار است اختصاص دهند و همچنین جا دارد ضمن حفظ و تقویت این انجمن، تشکل های مشابه دیگری در حوزه کتاب کودک با حضور ناشران عضو و غیر عضو این انجمن بنیان گذاشته شود تا بتواند ضمن ایجاد بازار رقابت سالم و جامعه ای چندصدایی، در رشد و تعالی کتاب کودک موثر باشد.»

علی خوشه چرخ آرانی