ارزیابی: هدف یا وسیله؟

جاده ابزاری است برای رفتن و وقتی در آن قرار گرفتی تنها شان آن این می‌تواند باشد که فاصله از مقصد را نشان دهد.
تصور کنید که با مشاوره و نظرخواهی از خانواده تصمیم گرفته‌اید برای …

جاده ابزاری است برای رفتن و وقتی در آن قرار گرفتی تنها شان آن این می‌تواند باشد که فاصله از مقصد را نشان دهد.

تصور کنید که با مشاوره و نظرخواهی از خانواده تصمیم گرفته‌اید برای یک تعطیلات چند روزه به شمال بروید. البته معلوم است شما به طبیعت علاقمند هستید که آنجا را به عنوان مقصد برگزیده اید. صبح موعود راه می‌افتید و از مسیر جاده چالوس قصد شمال می‌کنید. اما به محض دیدن زیبایی و اعجاب جاده، مسحور آن می‌شوید. ماشین را متوقف می‌کنید و درصدد برآورد قدمت سنگ‌های کوه کنار جاده برمی‌آیید یا اندازه گرفتن و انجام محاسبات تعیین عمق دره‌های آن یا قدم زدن در ارتفاعات بالا و نگاه از بالا به پایین انداختن یا چشم از زمین به آسمان دوختن و دقت موشکافانه در نقاط ضعف مهندسین تونل‌ساز و فرصت‌های بهبودی که از دست داده‌اند و خلاصه هر که باشید وقت را در جاده برای کاری که چون اصل و اصیل نیست و اثری ندارد و ارزش آفرین نیست، هدر می‌دهید و در جاده می‌مانید و به شمال نمی‌رسید.

گرچه این مقدمه طولانی مصداق و نمونه‌ای است از همان‌هایی که در مقدمه می‌مانند و به مطلب نمی‌رسند، درست مثل شما که در جاده ماندید و به شمال نرسیدید و کسانی که یک عمر در حاشیه می‌مانند و به متن زندگی وارد نمی‌شوند و بالاخره مثل سازمان‌هایی که در ارزیابی می‌مانند و به تعالی نمی‌رسند! اما به هر حال مطلب همین است که اگر ما و سازمان‌های ما می‌خواهیم و می‌خواهند از جاده ارزیابی به مقصد سبز تعالی برسند، نباید دربند جاده بمانند.

جاده ابزاری است برای رفتن و وقتی در آن قرار گرفتی تنها شان آن این می‌تواند باشد که فاصله از مقصد را نشان دهد. این همه با فرض آن است که همه همت کنیم که علائم این جاده دست کم درست نصب شده باشد تا به جای هدایت، گمراهی به بار نیاورد. ساخت درست این جاده وظیفه ارزیابان، موسسه مطالعات و حتی سازمان‌ها (به عنوان تنظیم کننده توقعات و خواسته‌ها و انتظارات از این راه) است.

اگر ارزیابی از این شان خود که نشان دادن مسیر و جهت رفتن به مقصد تعالی است دور افتد و خود، هدف شود و موسسه و ارزیاب و سازمان برای آن ذاتا اصالت قائل شوند و در این راه تا جایی پیش بروند و برویم که بزک کردن و چراغانی کردن راه و تابلوهای مسیر و چراغ‌های راهنما برجسته و مهم شود، همگی در راه می‌مانیم و آنانی که اصالت را به تعالی و بهبود و رشد می‌دهند و سودای سربالا دارند به هر وسیله ممکن دست طلب دراز می‌کنند و بی هیچ ترتیبی و آدابی به سرمنزل مقصود می‌رسند.