حقی به نام حبس

همسرم بلا فاصله بعد از عقد مهریه ۱۵۰۰ سکه ای خود را اجرا گذاشته و از طرفی ملزم به پرداخت نفقه ماهیانه هستم. می گویند او حق حبس دارد، حق حبس یعنی چه؟
مشکل این داماد، مشکل مردان …

همسرم بلا فاصله بعد از عقد مهریه ۱۵۰۰ سکه ای خود را اجرا گذاشته و از طرفی ملزم به پرداخت نفقه ماهیانه هستم. می گویند او حق حبس دارد، حق حبس یعنی چه؟

مشکل این داماد، مشکل مردان زیادی است که اخیرا" به کرات با آن مواجه می شویم، بررسی ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی که مستند حق حبس است، پاسخی برای این گونه سوالات ارایه می دهد، مطابق ماده ۱۰۸۵قانون مدنی، زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند، مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع از بین برنده حق نفقه نخواهد بود.

بر اساس ماده ۱۰۸۲قانون مدنی، به مجرد عقد زن مالک مهر می شود و

می تواند هر گونه تصرفی در آن بنماید و ماده ۱۰۸۳ قانون مذکور مقرر می دارد: برای اخذ تمام یا قسمتی از مهر می توان مدت یا اقساطی قرار داد. پس از جاری شدن صیغه عقد ازدواج، زن مالک تمام مهر بوده و هر زمانی که مطالبه کند استحقاق در یافت کامل آن را دارد و مطابق ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی حق دارد تا مهر به او تسلیم نشده از انجام وظایف زناشویی امتناع کند.

گفته می شود این حق دردو مورد از بین می رود و شوهر می تواند پیش از پرداختن مهر، از زن بخواهد تا به وظایف زناشویی عمل کند:

۱) در موردی که برای پرداختن مهر اجلی معین شده باشد، در این حالت زن در عقد نکاح پذیرفته است که مهر پس از مدتی به او تسلیم شود، روابط زن و شوهر با پیوند زناشویی آغاز می شود و تکالیف ناشی از این موقعیت حقوقی بر عهد ه زن و شوهر قرار می گیرد، حق حبس مانع مشروعی است که زن به استناد آن می تواند از اجرای پاره ای از این تکالیف معاف شود، پس وقتی به مهلت دار بودن مهر رضایت می دهد بدین معنی است که ازاین حق می گذرد وقرار دادن مهلت به معنی انصراف از حق حبس است و فرارسیدن موعد پرداخت حق ساقط شده را دوباره ایجاد نمی کند.

۲) به موجب ماده ۱۰۸۶ قانون مدنی "اگر زن قبل از اخذ مهر به اختیار خودبه ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد قیام کند، دیگر نمی تواند از حکم ماده قبل استفاده کند ، مع ذلک حقی که برای مطالبه مهر دارد ساقط نخواهد شد".

اکنون این پرسش مطرح می شود که، اگر پرداختن مهریه منوط به تحقق شرطی شود که در هنگام عقد نکاح وجود ندارد (مانند آنکه پرداخت مهریه به عهده شوهر است که باید در صورت توانایی مالی بپردازد که اخیرا"نیز گنجاندن چنین شرطی در عقدنامه ها مطرح شده است و ریاست سازمان ثبت اسناد طی بخشنامه ای دفاتر رسمی ازدواج را مکلف به پیشنهاد آن به زوجین کرده) حق حبس زن را ساقط می کند یا خیر ؟

هر چند پاره ای از حقوقدانان چنین می پندارند که شرط مذکور در حق حبس زن اخلال نمی کند لیکن در پاسخ باید قائل به تفکیک شد ، به این ترتیب که چنانچه شوهر هنگام عقد نکاح توانایی پرداخت مهریه را داشته باشد ، شرط مذکور خللی در حق حبس زن ایجاد نخواهد کرد و الا چنانچه شوهر حین عقد نکاح توانائی پرداخت مهریه را نداشته است،در این صورت حق حبس به طور ضمنی ساقط شده و توانایی مالی شوهر بعد از نکاح نیز این حق را دوباره ایجاد نمی کند.

آیا حق حبس برای شوهر نیز وجود دارد؟

در نکاح نیز مانند سایر عقود حق حبس مهر برای شوهر نیز شناخته شده است، لیکن در جمع بین حق شوهر و زن به این اشکال برخورده اند که اگر زن پیش از گرفتن مهریه، مجبور به تمکین شود و به دلیلی نتواند آن را از مرد بگیرد حقی را از دست می دهد که جبران پذیر نیست، در حالی که از بین رفتن مهر را با پول می توان جبران کرد پس ناچار شده اند در ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی تنها از حق حبس زن سخن بگویند و نسبت به حبس مهر از طرف شوهر سکوت کنند.

همان طور که بیان شد چنانچه مهریه موجل باشد حق حبس زوجه ساقط می شود، حال این سوال مطرح می شود که چنانچه مهریه حال باشد اما از طریق دادگاه حکم به تقسیط مهریه صادر گردد آیا کماکان حق حبس زوجه تا پرداخت کامل اقساط باقی است؟یا با تقسیط مهریه حق حبس زوجه ساقط می شود؟

در این خصوص بین حقوقدانان و دادرسان محاکم اختلاف نظر وجود دارد و رویه غالب محاکم بر پذیرش اسقاط حق حبس زن استوار است لیکن به نظر می رسد این نوع نگرش در تضاد آشکار با فلسفه ایجاد چنین حقی باشد و نمی توان قائل به سقوط حبس در چنین فرضی بود.