جمعه, ۵ بهمن, ۱۴۰۳ / 24 January, 2025
«همه راه ها به انگلستان می رسد»
پژوهش راجع به آثار نمایشی شكسپیر، همیشه با تقسیم‌بدنی نمایشنامه‌های او به سه دسته كمدی، تراژدی و تاریخی همراه بوده است. در این تقسیم‌بندی شكی نیست، چه اینكه آثار تراژدیك از آثار كمدی كاملاص متمایز هستند، اما مساله اینجاست كه این تقسیم‌بندی به خودی خود، هیچ كمكی به شناخت آثار شكسپیر نمی‌كنند. توضیح آنكه برای بررسی آثار نمایشی شكسپیر می‌بایست از این تقسیم‌بندی‌ها فراتر رفت. تقسیم‌بندی باید كلی‌تر باشد، چنان‌كه بتواند شرایط به وجود آمدن آثار كمدی، تراژدی و تاریخی را مشخص كند.
هنر زاده فرهنگ است. در نقد آثار هنری تنها جمله‌یی كه پذیرفتنی است، همین جمله است. این حقیقت حتی برای حقیقت گریزان هم به عنوان یك واقعیت ملموس معنا داشته است. برای مثال در فلسفه پسا ساختارگرایانه هیچ‌گاه واقعیت فرهنگ و تاثیر آن برزندگی تكذیب نشده است. اكنون از این جمله می‌توان نقبی به این تقسیم‌بندی هنری آثار نمایشی شكسپیر زد كه نمایشنامه‌های او به دو دسته قبل از سال ۱۶۰۳ میلادی و بعد از سال ۱۶۰۳ میلادی تقسیم می‌شوند. سال ۱۶۰۳ میلادی كه مرز این تقسیم‌بندی است، سال در درگذشت ملكه الیزابت بوده است. شكسپیر سراسر حكومت ملكه الیزابت را درك كرده بود و تا ۱۳ سال پس از مرگ او نیز زنده بود. سپس از آنجا كه پركارترین دوره نمایشنامه‌نویسی او با مرز در گذشت ملكه الیزابت تقسیم‌بندی می‌شود، نمایشنامه‌های او به گونه‌یی مستقیم با این واقعه همبستگی داشته‌اند.
دوران زندگی شكسپیر، دوران ناآرام گذر جامعه انگلستان از دوران قرون وسطی به عصر جدید بود. این گذر تمام عرصه‌های زندگی مردم انگلستان را دچار تحول كرد. انگلستان این دوره انگلستان ناآرامی بود كه مدام با تغییرات سیاسی، اجتماعی و مذهبی روبرو بود. برای هر یك از این گزینه‌ها می‌توان به راحتی مثال آورد. وضعیت سیاسی انگلستان بسته به تحول مذهبی مردم این كشور، وضعیت ناآرامی بود. توضیح آنكه هنری هشتم پادشاه انگلستان به سبب پیش آمدن ماجرایی عاشقانه، از كلیسای رم جدا می‌شود. این جدایی مردم انگلستان را كه مذهبی‌ترین مردم اروپا بودند به سمت مذهبی می‌كشاند. مقارن با این تحول، دیگر كشورهای اروپا با انگلستان وارد جنگ می‌شوند. سراسر دوران حكومت ملكه الیزابت، دوران جنگ با اسپانیا، ایتالیا و فرانسه است. این‌گونه است كه انگلیسی‌ها در تمامی عرصه‌های زندگی دچار تغییر و تحول می‌شوند. دورانی جدید به وجود می‌آید كه هنر و ادبیاتی جدید می‌طلبد و شكسپیر نماد هنر جدید انگلستان است.
دوران ملكه الیزابت دوران استبداد انگلستان است. شاه و ملكه از همان زمان كه هنری هشتم از كلیسای رم استقلال اعلام كرد، به مقام خدایی رسیده‌اند. این‌گونه است كه مخالفت با آنها عواقبی چون مرگ، تبعید و مصادره اموال را در پی دارد. برای همین، هنر این دوران نمی‌تواند انتقاد مستقیم به حكومت باشد. شاید به این خاطر است كه عمده نمایشنامه‌های شكسپیر در این دوران كمدی و تاریخی هستند، اما بعد از سال ۱۶۰۳ میلادی، با روی كارآمدن هنری، استبداد حكومت انگلستان در هم شكسته می‌شود. اكنون شرایط فرق كرده است و اگرچه آزادی تمام و كمال نیست، اما دیگر دوران اقتدار ملكه الیزابت به سر آمده است. مشكلات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی به انگلستان فشار می‌آورند و فساد درباریان در به هم ریختگی اوضاع مزید علت می‌شود. در دربار ملكه الیزابت فساد وجود داشت اما همواره سرپوش برآن گذاشته می‌شد، اما هنری نه اقتدار ملكه را دارد و نه جامعه انگلستان تحمل سرپوش را. هنر انگلستان رو به عریانی می‌رود، شكسپیر محافظه كار از كمدی دست برمی‌دارد و تراژدی می‌نویسد و بن جانسون نمایشنامه‌نویس انتقادات خود را به نظام و حكومت شدیدتر می‌كند.
در این نوشته روش، بررسی دو اثر از آثار نمایشی شكسپیر است. یكی از این آثار «تاجر ونیزی» است كه در سال ۱۵۹۶ م. یعنی قبل از مرگ ملكه الیزابت نوشته شده و دیگری «مكبث» است كه در سال ۱۶۰۶ میلادی نوشته شده.
● تاجر ونیزی
سه راه وجود دارد، هركس اولی را برود آنچه را كه بسیاری از مردم دوست دارند به دست می‌آورد. آنكه دومی را برود، آنچه را كه شایسته اوست به دست می‌آورد و كسی كه سومی را انتخاب كند، باید آنچه را دارد به خطر اندازد و تسلیم كند. سوال اساسی اینجاست كه كدام راه درست است. ظاهر امر نشان می‌دهد، دومی از سومی بهتر و اولی از هر دوی آنها بهتر است، اما باید توجه داشته باشی كه چه كسی هستی و در چه زمانه‌یی، با چه ذهنیتی فكر می‌كنی. تردیدی نیست كه تنها عشق انسان از نفرت او شكفته است، اما هیچ دلیلی برای فرار از چیزی كه هست، وجود ندارد.
اندكی بحث را باز می‌كنیم. صحبت از نمایشنامه «تاجر ونیزی» اثر ویلیام شكسپیر است. این نمایش كمدی در پنج پرده تنظیم شده است و ماجرای دوستی انتونیو وبسانیو، مقروض شدن انتونیو به شایلاك یهودی و عشق بسانیو به پورشیا است. اگر خواسته باشیم آن را تعریف كنیم باید بگوییم، بسانیو دوست صمیمی انتونیو عاشق دختری به نام پورشیا می‌شود. او برای رفتن به سرزمین معشوقه‌اش نیازمند سه هزار دوكا پول است. انتونیو برای كمك به او، تعهد پرداخت این پول را می‌دهد، اما از آنجا كه تمام پول‌هایش كالاهایی هستند كه در دریاهای مختلف باركشتی هستند، مجبور به درخواست وام از شایلاك یهودی رباخوار می‌شود. شایلاك سه هزار دوكا به انتونیو می‌دهد اما او را مجبور به امضای قراردادی می‌كند كه طبق آن اگر انتونیو وامش را تا سه ماه دیگر باز پس ندهد، او مجاز به بریدن نیم پوند از گوشت انتونیو از نزدیك‌ترین جای قلبش است. قرارداد امضا می‌شود و بسانیو با سه هزار دوكایی كه انتونیو ضمانت بازپس دادنش را داده است به خواستگاری پورشیا معشوقه‌اش می‌رود. اینجا قصه از قرار دیگر است. پورشیا دختری زیباست كه خواستگاران فراوانی از نقاط مختلف جهان دارد.
پدرش برای قبول خواسته خواستگاران شرطی گذاشته است. توضیح آنكه سه صندوقچه تعبیه شده است. یكی طلایی كه این عبارت را بر روی خود دارد: «كسی كه مرا برگزیند آنچه را بسیاری از مردم دوست دارند به دست می‌آورد.» دومی نقره‌یی و با این عبارت: «كسی كه مرا برگزیند آنچه را كه شایسته اوست به دست آورد.» و سومی از سرب با این عبارت تهدیدآمیز، «كسی كه مرا برگزیند باید آنچه را دارد به خطر اندازد و تسلیم كند.»هركه سودای ازدواج با پورشیا را دارد می‌بایست دست به انتخاب صندوقچه‌یی بزند كه عكس پورشیا در آن است. اگر موفق شد با پورشیا ازدواج می‌كند و اگر موفق نشد تعهد می‌كند تا آخر عمر نه با پورشیا و نه با هیچ دختر دیگری ازدواج كند. خواستگاران فراوان در این شرط شركت می‌كنند و همه ناموفق مشمول این تعهد می‌شوند كه تا آخر عمرشان با دوشیزه‌یی ازدواج نكنند، اما بسانیو شرط را می‌برد و موفق به ازدواج با پورشیا می‌شود.
قبل از بیان ادامه ماجرا به رازگشایی این قسمت از داستان می‌پردازیم. همان‌گونه كه گفته شد این نمایشنامه در سال ۱۵۹۶ میلادی یعنی در دوران حكومت ملكه الیزابت نوشته شده است و به این خاطر نمی‌توانسته نمایشنامه‌یی عریان و انتقادی باشد. نشانه‌های موجود در اثر ما را به سمت این تاویل راهنمایی می‌كند كه پورشیا نماد انگلستان است. توجیه آنكه زیبایی، اصالت و ثروت از خصیصه‌های اوست و از طرف دیگر گروه‌های مختلفی درصدد تصاحب او هستند كه این خود نشان دهنده تاثیر شرایط اجتماعی سیاسی آن دوران در نمایشنامه تاجر ونیزی است.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست