بیماری کمبود منیزیم

در مورد اهمیت و فواید کلسیم، پتاسیم و آهن مطالب زیادی نوشته می‌شود؛ اما باید دانست که مواد معدنی دیگری نیز وجود دارد که اگرچه به‌ندرت بدن دچار کمبود آنها می‌شود، ولی گاهی اهمیت …

در مورد اهمیت و فواید کلسیم، پتاسیم و آهن مطالب زیادی نوشته می‌شود؛ اما باید دانست که مواد معدنی دیگری نیز وجود دارد که اگرچه به‌ندرت بدن دچار کمبود آنها می‌شود، ولی گاهی اهمیت پیدا می‌کند. یکی از این مواد منیزیم است.

منیزیم، فلزی است که میزان بسیار کمی در بدن وجود دارد. وجود همین مقدار کم، از این عنصر اثرات حیاتی و غیرقابل انکاری در واکنش‌های عصبی، عضلانی و فعل و انفعالات درون سلولی دارد.

اسهال و استفراغ و سوء‌تغذیه از عوامل کاهش منیزیم سرم است. در کشورهای فقیر دلیل اصلی سوء تغذیه، بی‌غذایی و فقدان غذاهای باکیفیت است، ولی در کشورهای غنی همچون کشورهای غربی یکی از مهم‌ترین دلایل سوء‌تغذیه، الکلیسم است. افرادی که به صورت زیاد و مداوم الکل مصرف می‌کنند و هفته‌ها یا ماه‌ها به جز الکل هیچ ماده غذایی دیگری مصرف نمی‌کنند، دچار کاهش انواع مواد مغذی از جمله منیزیم می‌شوند و این کمبود یکی از دلایل مرگ و میر این گروه از بیماران است.

بیش از ۹۹ درصد منیزیم بدن در استخوان‌ها و عضلات به صورت ذخیره موجود است، بنابراین به جز کلسیم، زمان زیادی لازم است تا این ذخایر تخلیه شود. اسهال‌ها و بیماری‌های روده‌ای با ایجاد مدفوع چرب و حجیم، باعث به‌دام افتادن منیزیم و خروج آن از بدن می‌شود و به این ترتیب منیزیم تخلیه می‌شود. دیابت هم از بیماری‌های شایع است که با کاهش منیزیم همراه است، هرچه بیمار دیابتی کنترل نامناسبی داشته باشد، به موازات دفع گلوکز از طریق ادرار، منیزیم هم دفع می‌کند و در درازمدت بعد از تخلیه ذخایر این ماده معدنی دچار کمبود شدید منیزیم در اثر یک اسهال یا استفراغ طولانی می‌شود. ویتامین دی یکی از مواد موثر در حفظ منیزیم است که موجب جذب موثر آن از جدار روده می‌شود و بیماری‌هایی که متابولیسم فعال‌سازی ویتامین ‌D را مختل می‌کند از عوامل کمبود منیزیم است.

لرزش دست و پا، بی‌حالی، افسردگی، ضعف شدید تمام عضلات، تحریک‌پذیری و کم شدن تحمل از علائم کمبود منیزیم است. بتدریج که این بیماری شدید می‌شود، تشنج رخ‌می‌دهد. کمبود منیزیم باعث تحریک‌پذیری عضلات قلب و کاهش کلسیم و پتاسیم نیز می‌شود و تا منیزیم را اصلاح نکنیم کمبود این عناصر بهبود نمی‌یابد.

برخی بیماری‌های ژنتیکی نادر مثل بارتر و جیتلمن نیز موجب دفع منیزیم از کلیه شده و بعد از پیوند کلیه نیز تغییراتی در توبول‌های کلیه ایجاد می‌شود که موجب دفع‌منیزیم می‌شود.

برای درمان کمبود منیزیم هم داروهای تزریقی و هم قرص‌ها و شربت‌های حاوی منیزیم موجود است. مهم این است که پزشک گاهی به این بیماری هم فکر کند و آن را تشخیص دهد که در این صورت درمان آن سخت نخواهد بود.

دکتر رضا کریمی

متخصص بیماری‌های داخلی