ویژگی های زمین در قرآن

زمین, مادر انسان, زایشگاه, گهواره, آسایشگاه, مکان خلافت, تخت سلطنت و همه چیز بشر است

زمین، مادر انسان، زایشگاه، گهواره، آسایشگاه، مکان خلافت، تخت سلطنت و همه چیز بشر است. پس باید در حفظ و نگهداشت آن تلاش بسیاری کرد؛ به ویژه که این سیاره تنها جایی از کرات شناخته شده است که قابلیت زیست مناسب برای بشر را دارا می باشد و همانند عمل آدمی است که اگر از دست برود، غیرقابل بازگشت و جبران است.

در آموزه های قرآنی زمین به عنوانش گهواره، زایشگاه و آسایشگاه بشر معرفی شده است. انسان از زمین برمی آید، در آن زیست می کند و در آن می میرد، به آن بازمی گردد و دوباره در رستاخیز همانند گیاهی از درون خاک برمی آید تا با آن چه در زندگی پیشین خویش رسیده بود، ظهور نماید. ریشه بشر، رویش و زندگی و رستاخیز ما با زمین گره خورده است و خداوند در هنگام آفرینش حضرت آدم علیه السلام به عنوان نخستین نمونه از نسل بشر خطاب به فرشتگان فرمود: «إِنِّی جَاعِلٌ فِی الأَرْضِ خَلِیفَةً».(۱) ابلیس این دشمن سوگند خورده آدمی نیز به صراحت بیان می کند که آدم، آفریده ای از خاک است.

از این رو زمین، مادر انسان، زایشگاه، گهواره، آسایشگاه، مکان خلافت، تخت سلطنت و همه چیز بشر است. پس باید در حفظ و نگهداشت آن تلاش بسیاری کرد؛ به ویژه که این سیاره تنها جایی از کرات شناخته شده است که قابلیت زیست مناسب برای بشر را دارا می باشد و همانند عمل آدمی است که اگر از دست برود، غیرقابل بازگشت و جبران است.

● قابلیت زیست بشر

زمین ـ گهواره زیبا و نرم بشر ـ دارای استعدادهای خاصی است که هیچ کره دیگر شناخته شده ای از آن برخوردار نیست؛ هرچند که ممکن است در کرات دیگر، آب و حتی گیاه و بلکه جانورانی یافت شود و شکی نیست که در کرات دیگر آسمانی براساس آیات قرآنی نه تنها موجوداتی زندگی می کنند؛ بلکه موجودات عاقل و حتی خردمندتر از آدمی نیز در آن ها یافت می شود و قرآن از تسبیح گویی موجوداتی سخن می گوید که در آسمان ها زندگی می کنند؛ بلکه حتی در فضای بین سیاره ای آسمان به زندگی ویژه خود ادامه می دهند، ولی با این حال تنها زمین خاکی ماست که در حال حاضر قابلیت زیست بشر را دارا می باشد؛ هم چنانکه خداوند در قرآن می فرماید: «إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْکِ الَّتِی تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِمَا یَنفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنزَلَ اللّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِن مَّاء فَأَحْیَا بِهِ الأرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِیهَا مِن کُلِّ دَآبَّةٍ وَتَصْرِیفِ الرِّیَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخِّرِ بَیْنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ لآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَعْقِلُونَ»؛ «راستی که در آفرینش آسمان ها و زمین و در پی یکدیگر آمدن شب و روز و کشتی هایی که در دریا روانند، با آنچه به مردم سود می ‏رساند و [همچنین] آبی که خدا از آسمان فرو فرستاده و با آن زمین را پس از مردنش زنده گردانیده و در آن هر گونه جنبنده ‏ای پراکنده کرده و [نیز در] گردانیدن بادها و ابری که میان آسمان و زمین آرمیده است برای گروهی که می ‏اندیشند، واقعا نشانه ‏هایی [گویا] وجود دارد».(۲)

« فَلْیَنظُرِ الْإِنسَانُ إِلَی طَعَامِهِ * أَنَّا صَبَبْنَا الْمَاء صَبًّا * ثُمَّ شَقَقْنَا الْأَرْضَ شَقًّا»؛ « پس انسان باید به خوراک خود بنگرد که ما آب را به صورت بارشی فرو ریختیم، آنگاه زمین را با شکافتنی [لازم] شکافتیم»

● ثبات و استقرار

از دیگر ویژگی های آن می توان به ثبات و استقرار زمین توجه کرد. شرایط بسیاری از کرات به گونه ای است که زلزله در آن امری طبیعی است و ثبات و استقرار ندارد، اما زمین به سبب وجود کوه هایی که چون میخ تا اعماق آن فرورفته است آن را به گونه ای ساخته که از لرزش های شدید حفظ می کند و اجازه می دهد تا موجوداتی چون گیاهان و جانوران در روی پوسته آن زیست کنند و به ژرفای آن فرو نروند: «وَ هُوَ الَّذِی مَدَّ الأَرْضَ وَجَعَلَ فِیهَا رَوَاسِیَ وَأَنْهَارًا وَ مِن کُلِّ الثَّمَرَاتِ جَعَلَ فِیهَا زَوْجَیْنِ اثْنَیْنِ یُغْشِی اللَّیْلَ النَّهَارَ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ؛ و اوست کسی که زمین را گسترانید و در آن کوه ها و رودها نهاد و از هر گونه میوه ‏ای در آن جفت جفت قرار داد، روز را به شب می ‏پوشاند، قطعا در این [امور] برای مردمی که تفکر می‏کنند، نشانه ‏هایی وجود دارد».(۳)

● شکاف ها و دره های زمین

زمین دارای شکاف ها و دره هایی است که این امکان را به آن می بخشند تا هر از گاهی در پوسته زمین تغییراتی ایجاد کنند و پوسته را از کود طبیعی که در اعماق زمین ساخته شده، بهره مند سازند. زمین با دگرگونی جزیی که از طریق این شکاف ها پیدا می کند، افزون بر حفظ آن از لرزه های شدید و تباه کننده، موجب می شود تا مواد معدنی به روی پوسته رانده شود و شرایط برای رویش گیاهان فراهم آید: « فَلْیَنظُرِ الْإِنسَانُ إِلَی طَعَامِهِ * أَنَّا صَبَبْنَا الْمَاء صَبًّا ثُمَّ شَقَقْنَا الْأَرْضَ شَقًّا»؛ « پس انسان باید به خوراک خود بنگرد که ما آب را به صورت بارشی فرو ریختیم، آنگاه زمین را با شکافتنی [لازم] شکافتیم».(۴)

● ریزش باران

ریزش باران از آسمان، زندگی مناسب را برای همه موجودات فراهم می آورد. آن چه که به عنوان آب می شناسیم، مجموعه ای از کانی های معدنی است که برای آدمی مفید است. انسان، موجودی است که بیش از هفتاد درصد وجود او را آب تشکیل می دهد. از این رو خداوند در آیات قرآنی به این نکته اشاره می کند که انسان از گل آفریده شده است. گل به خاکی گفته می شود که با آب مخلوط شده است. اگر خاک از عناصر زمینی محسوب می شود، بی گمان آب وجه آسمانی دارد. به عبارتی دیگر با توجه به ظاهر و کالبد بشری می توان گفت که آب وجه آسمانی بشر و خاک وجه زمینی وی را تشکیل می دهد؛ چنان که روح وجه الهی و گل وجه مادی وی را شکل می بخشد. خداوند نیز در قرآن می فرماید: «وَ هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ الرِّیَاحَ بُشْرًا بَیْنَ یَدَیْ رَحْمَتِهِ وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُورًا»؛ «و اوست آن کس که بادها را نویدی پیشاپیش رحمت ‏خویش [= باران] فرستاد و از آسمان آبی پاک فرود آوردیم».(۵)

زمین از این استعداد برخوردار است که آب آن در آسمان آن، شکل بخصوصی می گیرد و به صورت باران بر زمین می بارد. این آبی که در آسمان شکل می گیرد، سرشار از زندگی و حیات است؛ زیرا خالی از عناصر بازدارنده رویش گیاهان است

در آیات قرآنی به این نکته توجه داده شده است که ریزش باران از آسمان زمین مرده را زنده می کند و به آن حیات می بخشد. زمین بی آب و باران، خاکی مرده است و اگر باران، آسمانی نباشد، آبی که در درون زمین است در نهایت، شکلی که به زمین می بخشد، زمین پژمرده است که آبش کشیده شده باشد. هنگامی که باران از آسمان بر زمین می بارد، زمین جان می گیرد و زندگی در آن به شکل گل و گیاه و درخت در می آید: «وَهُوَ الَّذِی یُرْسِلُ الرِّیَاحَ بُشْرًا بَیْنَ یَدَیْ رَحْمَتِهِ حَتَّی إِذَا أَقَلَّتْ سَحَابًا ثِقَالًا سُقْنَاهُ لِبَلَدٍ مَّیِّتٍ فَأَنزَلْنَا بِهِ الْمَاء فَأَخْرَجْنَا بِهِ مِن کُلِّ الثَّمَرَاتِ کَذَلِکَ نُخْرِجُ الْموْتَی لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ»؛ «و اوست که بادها را پیشاپیش [باران] رحمتش مژده‏ رسان می ‏فرستد تا آن گاه که ابرهای گرانبار را بردارند، آن را به سوی سرزمینی مرده برانیم و از آن باران فرود آوریم و از هر گونه میوه ‏ای [از خاک] برآوریم؛ بدینسان مردگان را [نیز از قبرها] خارج می ‏سازیم، باشد که شما متذکر شوید».(۶)

در حقیقت زمین از این استعداد برخوردار است که آب آن در آسمان آن، شکل بخصوصی می گیرد و به صورت باران بر زمین می بارد. این آبی که در آسمان شکل می گیرد، سرشار از زندگی و حیات است؛ زیرا خالی از عناصر بازدارنده رویش گیاهان است: «أَوَلَمْ یَرَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ کَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاء کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ أَفَلَا یُؤْمِنُونَ»؛ «یا کسانی که کفر ورزیدند، ندانستند که آسمان ها و زمین هر دو به هم پیوسته بودند و ما آن دو را از هم جدا ساختیم و هر چیز زنده ‏ای را از آب پدید آوردیم؛ آیا [باز هم] ایمان نمی ‏آورند».(۷)

پی نوشت ها:

۱. بقره: ۳۰.

۲. همان: ۱۶۴.

۳. رعد: ۳.

۴. عبس: ۲۶- ۲۳.

۵. فرقان: ۴۸.

۶. اعراف: ۵۷.

۷. انبیاء: ۳۰.

زهرا رضاییان