درک‌مطلب بامهارت خواندن

خواندن خلاق یا به عبارت دیگر خواندن همراه با درک مطلب کودک را در همه دروس کمک می‌کند. در حال حاضر دانش‌آموزان به خاطر سبک مهارت‌های خواندن مکانیکی، در یادگیری مطالب بیش از …

خواندن خلاق یا به عبارت دیگر خواندن همراه با درک مطلب کودک را در همه دروس کمک می‌کند. در حال حاضر دانش‌آموزان به خاطر سبک مهارت‌های خواندن مکانیکی، در یادگیری مطالب بیش از درک مطلب، به حفظ کردن آنها اکتفا می‌کنند. ضعف بسیاری از دانش‌آموزان در یادگیری ریاضی، فیزیک یا دروس علوم انسانی هم مربوط به همین نبود درک مطلب است. به عبارتی آنان متن را به روش خلاق نمی‌خوانند. برای خواندن خلاق، دانش‌‌آموز باید الفبای نوشتنی و آوایی را کاملاً بشناسد و با نحوه خط نگارشی آن آشنا باشد.

در یکی از کلاس‌هایم در پایه اول راهنمایی مشاهده کردم تعداد قابل توجهی از بچه‌ها پس از اتمام دروس و در زمان ارزشیابی مستمر دروس از توانایی کمی در مهارت خواندن برخوردارند. آنان علی‌رغم داشتن نمرات خوب در درس فارسی دوره ابتدایی گاهی در خواندن برخی از کلمات ساده به مشکل برمی‌خورند و روان‌خوانی در آنها بشدت ضعیف است. بررسی پرونده‌های تحصیلی دانش‌آموزان و تأمل در نوع تلاش آنها برای خواندن، مرا وادار به بررسی‌های عمیق‌تری کرد. مطالعه تطبیقی کتاب‌های فارسی دوره ابتدایی بویژه در پایه پنجم ابتدایی با کتاب فارسی اول راهنمایی تفاوت زیادی از نظر نوع خط نگارشی نشان داد. نوع خط استفاده شده در دوره ابتدایی نسخ و در دوره راهنمایی نستعلیق بود.

بنابراین آشنا شدن دانش‌آموزان در دوره ابتدایی با خط نسخ ماشینی، سبب می‌شود در کلاس‌های بالاتر به سختی بتوانند خط نستعلیق را جایگزین خط نسخ کنند.

در نظام آموزشی کشور ما آموزش فارسی در واقع مجموعه‌ای چند بعدی است شامل آموزش زبان و ادبیات، خط و دستور زبان فارسی. همچنین اهداف جزیی‌تری مانند آشنایی با تاریخ و فرهنگ ایران و جهان را نیز دنبال می‌کند. لذا اگر مدرسان درس ادبیات فارسی، در میان این اهداف به هدف افزایش مهارت خواندن نگاه خاصی نداشته باشند، این مهارت در بچه‌ها بهبود نمی‌یابد. بنابراین آشنا نبودن با نوع نگارش کتاب فارسی اول راهنمایی (خط نستعلیق) مشکل را مضاعف کرده است.بنابراین بررسی تغییر رسم‌الخط نسخ از مقطع ابتدایی به رسم الخط نستعلیق در مقطع راهنمایی نشان داد دانش‌آموزان در خواندن حروف با نگارش نستعلیق بخصوص هنگام ترکیب واژه‌ها و یا هجی‌ها دارای مشکل هستند. مکث طولانی، غلط‌خوانی و حذف حروف در خواندن از مشکلات اساسی آنان در قرائت فارسی بود. همچنین کلماتی را که به سختی می‌خوانند هنگام نوشتن آن نیز دچار مشکل می‌شدند.راه‌حل‌های متعددی پیش‌بینی شد از جمله همخوانی دروس فارسی به صورت بلندخوانی، استفاده از روش مشارکت در یادگیری، آموزش اصول نگارش خط نستعلیق، استفاده از متون داستانی و ساده به خط نستعلیق، تلفیق درس فارسی با درس هنر، تایپ یا نگارش دستی متن انشا

با خط نستعلیق، تصحیح رسم‌الخط مشق‌ها و املاهای نوشته شده، برگزاری نمایشگاه خط نستعلیق از دستنوشته‌های بچه‌ها، تشویق دانش‌آموزان در کلاس و مراسم صبحگاه.

پس از انجام این فعالیت‌ها دانش‌آموزان قادر به نوشتن حروف و کلمات براساس رسم‌الخط نستعلیق شدند. آنها توانستند کلمات و جملات درسی را که به خط نستعلیق نگارش یافته بود به راحتی بخوانند. فعالیت‌های مناسبی طراحی شد تا دانش‌‌آموزان به صورت مشارکتی در یادگیری فعالیت نمایند. ارتباط منطقی بین درس هنر و قرائت فارسی برقرار شد. استفاده از جنبه‌های زیباشناختی خط نستعلیق، انگیزه یادگیری درس قرائت فارسی را برای دانش‌آموزان افزایش داد. افزایش مهارت خواندن در دانش‌آموزان باعث افزایش مهارت‌ نوشتاری شد. افزایش مهارت خواندن باعث افزایش درک مطلب آنان در سایر دروس شد. با افزایش توانایی مهارت خواندن حس اعتماد به نفس در آنان نیز تقویت شد.

بنابراین لازم است رسم‌الخط کتاب‌های درسی در مقاطع مختلف همسان شود. الگوهای تدریس و ارزشیابی در مدارس، بویژه در درس فارسی مبتنی بر درک مطلب باشد و این گونه الگوها به معلمان معرفی و به اجرای آن تشویق شوند.