اختیارات محدودانتظارات نامحدود

درخواست های مردم در پوشه کاری نمایندگان مجلس چگونه است

نامه وام ضروری و غیرضروری، معرفی نامه جهت اشتغال در مراکز دولتی و غیردولتی، نامه انتقالی دانشجو از شهری به شهر دیگر، درخواست تخفیف در شهریه دانشجویان در دانشگاه آزاد، درخواست نامه برای رفع مشکلات مختلف مردم در ادارات و ارگان ها و... بخشی از فعالیت های امروزی بسیاری از نمایندگان مردم در خانه ملت است.

اما به راستی آیا انجام چنین کارهایی در حیطه وظایف قانونی و تعریف شده یک نماینده مجلس است؟ و آیا نمایندگان می توانند به بانک ها دستور پرداخت وام به موکلین خود را صادر کنند، یا اصولا بانک ها موظف به اجرای دستورات نمایندگان در جهت پرداخت وام به مراجعین هستند.

با این حال باید اذعان داشت که امروزه ورود بسیاری از نمایندگان در مسایلی که قانوناً از اختیارات آنان خارج است سبب شده تا بخشی از وقت نمایندگان صرف اموری شود که از چارچوب های قانونی وظایف آنان خارج است و حتی می توان آن را به نوعی مداخله در کار دستگاه های اجرایی تلقی کرد، اما از طرفی هم با این موضوع روبرو هستیم که اصولا چرا بسیاری از مردم نمایندگان را حلال مشکلات می پندارند و برای رفع هر نوع مشکلی راهی دفاتر نمایندگان می شوند.

اگر به دفاتر ملاقات های مردمی نمایندگان در بهارستان گذری داشته باشید با خیل مردمی روبرو می شوید که ساعت ها در انتظار دیدار نماینده خود هستند تا شاید بتوانند از او نامه وامی یا معرفی نامه ای جهت اشتغال در جایی را دریافت کنند و جالب است که برخی از نمایندگان نیز به نوشتن چنین نامه ای اقدام می کنند، که همه این مسایل نشان از ضعف فرهنگ عمومی جامعه در شناخت وظایف و اختیارات یک نماینده مجلس را دارد.

امروز، سالروز شهادت آیت الله مدرس و روز مجلس نامگذاری شده است، از همین رو گزارش امروز کیهان را به بررسی مشکلات نمایندگان مجلس اختصاص داده ایم. در روزهای بعد هم همکار گزارشگرمان سرکار خانم پریسا جلالی در دو شماره به تحلیل نقاط ضعف و قوت قوانین جاری کشور به مناسبت سالروز تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی در سال ۱۳۵۸ خواهد پرداخت.

● ناآشنایی عمومی با وظایف نمایندگان

یکی از معضلاتی که امروز پیش روی جامعه قرار دارد عدم آشنایی مردم با وظایف و اختیارات نمایندگان مجلس شورای اسلامی است.

«محمدرضا کریمی نیا» کارشناس مسایل اجتماعی در این باره می گوید: « بسیاری از مردم برای رفع مشکلات خود راه دفتر نمایندگان را در پیش می گیرند بدون آن که تامل کنند آیا رفع این مشکل به دست یک نماینده امکان پذیر است یا خیر، از آن طرف هم می بینیم برخی از نمایندگان به راحتی نامه ای به دست موکل خود می دهند که مثلا به فلان بانک جهت دریافت وام مراجعه کنند، این در حالی است که خروجی این مسئله نه برای ارباب رجوع و نه برای شخص نماینده چندان مشخص نیست اما اینکه چرا برخی از مردم نماینده را تنها راه حل مشکل خود می بینند یا نمایندگان هم بر چه اساسی نامه ای را به دست موکل خود می دهند جای تأمل دارد چون نفس نوشتن نامه یک کار غیرقانونی است و این مسئله نیاز به یک آسیب شناسی ساختاری دارد.»

«زهرا حسینی» کارشناس مسایل فرهنگی نیز این مسئله را یک بحث فرهنگی می داند و معتقد است: «باید اول فرهنگ این موضوع را اصلاح کنیم، به عنوان مثال وقتی که یک فردی به نماینده مراجعه می کند و نامه وام دریافت می دارد همین مسئله باعث می شود که افراد دیگری هم برای دریافت چنین نامه ای مراجعه کنند، از آن طرف هم برخی از نمایندگان برای اینکه محبوبیت خود را در حوزه انتخابیه بالا ببرند و بتوانند دوره بعدی هم رای لازم را کسب کنند به نوشتن چنین نامه ای اقدام می کنند، که همه این موارد به ضعف فرهنگی در این باره مرتبط است.»

وی می گوید: «برخی از نمایندگان تا اقدامی را می بینند که حتی شائبه تخطی از قانون از سوی دستگاه های دولتی از آن احساس می شود از تریبون مجلس تذکر می دهند اما اگر به دقت بررسی کنید خواهید دید که همان آقا یا خانم نماینده تاکنون چندین نامه وام و اشتغال و... برای موکلین خود نوشته اند که همگی نه تنها غیرقانونی بلکه مداخله در امور اجرایی محسوب می شود.»

«علیرضا سلمان نژاد» تحلیل گر مسایل سیاسی و استاد دانشگاه نیز به گزارشگر کیهان می گوید: «به نظر من اگر مردم احساس می کنند که نمایندگان می توانند با نوشتن یک نامه مشکل آنان را حل کنند، علت آن را باید در عملکرد نمایندگان جستجو کرد.»

وی در ادامه می گوید: «شیوه ای که متأسفانه بیشتر در دوره های قبلی مجلس دیده می شد و در این دوره کمتر دیده شده این است که حتی برخی از مسئولان نیز مثلا نامه وام فلان نماینده را ترتیب اثر می دهند آن هم فقط به این دلیل که مبادا این آقای نماینده با رایزنی های پشت پرده با مقامات بالاتر زمینه برکناری این فرد را فراهم کند، از طرفی هم مردم که می دیدند نامه نماینده اثرگذار بوده سعی می کردند که حتی اقوام و دوستانی که با مشکلات مشابه روبرو هستند را به سمت دفتر نماینده رهنمون شوند، رفته رفته این مسئله به جایی رسید که امروزه می بینیم خیل عظیمی از مردم شبانه روز به نمایندگان مراجعه می کنند و انتظاراتی فراتر از اختیارات از آنها دارند.»

● نمایندگان چه می گویند؟

برای اطلاع از دیدگاه نمایندگان مجلس به خانه ملت می رویم.

دکتر مهدی کوچک زاده، نماینده مردم تهران و عضو کمیسیون شوراهای مجلس به خبرنگار کیهان می گوید: «مشکلات نمایندگان از دو زاویه قابل بررسی است، اول اینکه بخشی از مشکلات پیش روی نمایندگان رویه غلطی است که نمایندگان ادوار گذشته به ما تحمیل کرده اند. مثل صدور معرفی نامه برای اشتغال، دریافت وام، انتقالی دانشگاه، تخفیف در شهریه دانشجویان و... ، یعنی نمایندگان قبلی این کارها را انجام داده و این فرهنگ را متأسفانه نهادینه کرده اند، از همین رو امروز نیز مردم در این زمینه ها به ما مراجعه می کنند. اما بعد دوم این مسئله به وعده هایی برمی گردد که نمایندگان در دوران انتخابات به مردم داده اند که فراتر از اختیارات قانونی آنهاست.»

دکتر کوچک زاده می گوید: «نمایندگان هیچگونه ابزاری برای ورود به مشکلات مردم ندارند و بعضا مشخص نیست فردی که مراجعه کرده و مثلا نامه وام می خواهد چقدر حرفش صحت دارد، از طرفی هم انجام چنین کاری خارج از وظایف تعریف شده یک نماینده است اما متأسفانه باید اذعان داشت که در حال حاضر انتظارات برخی ها فراتر از اختیارات نمایندگان است و معتقدیم این را باید اصلاح کرد.»

● ارگان های دولتی هم مقصرند

خانم دکتر طیبه صفایی، نماینده مردم تهران و عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس از زاویه دیگری به این موضوع می نگرد و به خبرنگار کیهان می گوید: «یکی از عمده دلایلی که باعث می شود مردم برای رفع مشکلاتشان به نمایندگان مراجعه کنند این است که سازمان ها و نهادهای دولتی بنا به دلایلی در مواردی مشکل مردم را برطرف نمی کنند و این امر سبب می شود که مردم نیز راه دفتر نماینده را در پیش بگیرند، که از این جهت باید به مردم حق داد.»

خانم دکتر صفایی با اشاره به اینکه در برخی از دفاتر نمایندگان قید شده است که نامه وام داده نمی شود، می گوید: «درباره شناخت وظایف و اختیارات نمایندگان هم باید مردم آموزش ببینند و هم نمایندگان مجلس، چون امروز با انبوه موکلینی روبرو هستیم که رفع مشکلات آنان از حد و توان نماینده خارج است.»

این نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی در ادامه می گوید: «اگر منصفانه بنگریم و کلان نگر باشیم نه جزیی نگر خواهیم دید که بیشتر وقت نمایندگان در جلسات متعدد مجلس و کمیسیون های تخصصی صرف می شود و یا در حوزه های انتخابیه و دفاتر نمایندگی حضور دارند و دیگر فرصتی برای پرداختن به مسایلی را ندارند که از چارچوب اختیارات آنها خارج است، چون وظیفه نماینده قانونگذاری و نظارت بر حسن اجرای قانون است، ولی گاهی مواقع مشکلات موکلین سبب می شود تا نمایندگان وارد حوزه هایی شوند که نه اختیارات لازم را دارند و نه می توانند برای مردم کاری انجام دهند، که در این باره باید مردم و نمایندگان را در شناخت وظایف و اختیارات قانونی یک نماینده آموزش داد.»

● انتظارات متنوع، اختیارات محدود

چند سال پیش یکی از نمایندگان ادوار گذشته مجلس می گفت که برخی از مردم ما را با آچار فرانسه اشتباه می گیرند و فکر می کنند هر مشکلی به دست ما قابل حل است!

دکتر محمدحسین فرهنگی، نایب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه و نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی به خبرنگار کیهان می گوید: «یکی از مشکلات اساسی که با آن روبرو هستیم متنوع بودن انتظاراتی است که مردم از یک نماینده مجلس دارند، مثلا می بینیم انجام کاری را از ما می خواهند که نه جنبه قانونگذاری دارد و نه اصلا قانونی است، از طرف دیگر هم عدم پاسخگویی مناسب برخی از دستگاه های اجرایی سبب شده تا بخشی از وقت نمایندگان صرف نامه نگاری در جهت حل مشکلات مردم باشد.»

نماینده مردم تبریز در مجلس به بخش دیگری از مشکلات اشاره می کند و می گوید: «برخی از مشکلات هم به دستگاه های ساختاری مجلس برمی گردد که اگر بهبود یابد می تواند بهره وری را بسیار بالا ببرد که در این زمینه لازم است هیئت رئیسه مجلس بهتر از گذشته عمل کند.»

دکتر فرهنگی معتقد است که رسیدگی به برخی از مشکلات مردم سبب شده تا نمایندگان بعضا از وظایف اصلی و قانونی خود بازمانند.

● خروجی نامه نمایندگان چیست؟

در دولت های قبلی رابطه بازی و داشتن آشنا و به اصطلاح پارتی یا گرفتن معرفی نامه از نمایندگان مجلس باعث تسریع در امور مردم می شد اما در دولت کنونی این مسئله تا حدودی مرتفع شده، با این حال سؤال اساسی این است که با این وضعیت خروجی نامه نمایندگان چیست و مردم از دریافت یک نامه وام یا اشتغال چه نتیجه ای می گیرند؟

حجت الاسلام حمید رسایی، نماینده مردم تهران می گوید: «نمایندگان اغلب وقت خود را صرف این نامه نگاری ها می کنند اما بعضا خروجی این نامه ها مثبت و مثمرثمر نیست.»

رسایی رواج نامه های وام و اشتغال و ...توسط نمایندگان را دارای دو علت می داند و به خبرنگار کیهان می گوید: «اولین علت این است که چون مردم از مسیرهای مختلف مشکلاتشان حل نمی شود آخرین مسیر که مراجعه به نمایندگان خانه ملت است را برمی گزینند آن هم به این امید که شاید مشکلشان حل شود. اما علت دوم که سبب می شود یک نماینده پاسخ مثبت به نامه وام مردم بدهد این است که برخی از نمایندگان این پاسخ را تکریم ارباب رجوع می دانند که در نهایت رضایت مردم را به همراه دارد و سبب محبوبیت آن نماینده در حوزه انتخابیه خود می شود.» رسایی در پاسخ به این سؤال که آیا شما نیز به نوشتن نامه وام و اشتغال و انتقالی دانشجو و... اقدام می کنید یا خیر، می گوید: «در موارد متعددی پیش آمده که بنده اقدام نکرده ام و برای فرد مراجعه کننده علت را توضیح داده ایم از اینکه چنین کاری خارج از چارچوب های اختیاری ماست.» این نماینده مردم تهران ضمن تأکید بر اینکه فرهنگ مراجعه مردم به نمایندگان باید تغییر کند، می گوید: «در میان نهادها بیشترین مراجعه را در خصوص دانشگاه آزاد داریم که مردم از ما می خواهند درباره تخفیف شهریه یا انتقالی دانشجو برایشان مکاتبه کنیم و حتی در برخی موارد این دانشگاه شرط تخفیف یا مسایل دیگر را ارائه نامه نمایندگان عنوان کرده است.»

ایرج نظافتی