گلایه از دیده نشدن

نگاهی به مشکلا ت نابینایان در جامعه به مناسبت روز عصای سفید

بالاخره می رسم. چند ساختمان بزرگ سفید رنگ احاطه شده در چهاردیواری حیات سفید کمی سرد است، شاید هم برای من سرد به نظر می رسد که نمی دانم با چه روبه رو می شوم. در مدرسه نیمه باز است. از لا ی در سرم را به درون هل می دهم ونگاهی به فضای پر از سکوت آن می اندازم. گویا همه رفتند. با کمی امیدواری وارد می شوم. چند قدمی برمی دارم که یک نفر را می بینیم.

از او سراغ مدیرمدرسه را می گیرم، تلفن را برداشته شماره می گیرد و پس از چند ثانیه مرا به سمت اتاق مدیر مدرسه هدایت می کند.

از پله ها بالا می روم،... گفت که اولین اتاق سمت راست، تابلوی کوچک پهلوی در نشان دهنده سالن اجتماعات است، دوباره آدرس گفته شده را در ذهنم مرور کرده و در را باز می کنم. مردی با عینک دودی سیاه رنگ پشت میز نشسته است، سراغ مدیر مدرسه را می گیرم و در نهایت متوجه می شوم که مسیر را درست آمده ام.

برخورد گرم او فضای بی رنگ مدرسه را گرم می کند از او در مورد دغدغه ها و مشکلا ت نابینایان می پرسم.

سید سعید میری لواسانی مدیر مجتمع آموزشی نابینایان پسرانه شهید محبی در گفت وگو با مردم سالا ری، روز جهانی نابینایان را غنیمتی دانست که باعث پرداختن مطبوعات و رسانه ها به این حوزه می شود و ادامه گلا یه در این روزها بیشتر باعث می شود که افراد فکر کنند که نابینایان نق می زنند. باید نابینایان را جزئی از جامعه دانست و برای آنها برنامه ریزی کرد. در سالهای گذشته روزنامه اطلا عات ستونی را مخصوص نابینایان در نظر گرفت اما کاری مشابه انجام نشد در حالی که خوب است نابینایان نیز اخبار روز را بخوانند.

وی با تاکید بر بی توجهی به نابینایان درجوامع اظهار کرد: گروه های اقلیت همیشه دچار مشکلا ت گوناگون هستند; طبیعی است که توجه هر فرد پیرامون عموم مردم است نه اقلیت. یک روز در سال هم برای نابینایان غنیمت است.

مدیر مجتمع آموزشی نابینایان شهید محبی تصریح کرد: سال ۱۹۵۰ مجمع عمومی سازمان ملل، ۱۵ اکتبر را روز جهانی عصای سفید اعلا م کرد. عصای سفید نماد نابینایی در تمام دنیا است. نابینایان با کمک عصای سفید و آموختن جهت یابی می توانند موفق شوند، البته به شرطی که جامعه نیز عصای سفید، این توافق و قرارداد اجتماعی را بشناسد و در نظر بگیرد. در سال گذشته پیشنهاد آموزش بحث عصای سفید در کتاب راهنمایی و رانندگی را مطرح کردیم که نمی دانم اجرا شد یانه.

وی به تصویب قانون عصای سفید در همان سال تصویب روز عصای سفید اشاره کرد و گفت: قانون عصای سفید تاکیدی بر حقوق مدنی نابینایان مانند حق برخورداری از شغل، عبور و مرور ایمن، حق استفاده از تخفیف ایاب و ذهاب و... است. بسیاری از کشورها این قانون را تصویب و اجرا کردند.

او افزود: در ایران به جای این قانون، قانون جامع حمایت از معلولین تصویب شد که نکات مشترک زیادی با قانون جهانی دارد.

در قانون ایران ذکر شده است که ۳ درصد اشتغال ادارات دولتی به معلولین اختصاص یابد اما این موضوع به طور کامل اجرا نمی شود. این وضع حرکت خوبی بود که در مجلس اتفاق افتاد و اکنون دست دولت است که از اجرای قانون حمایت کند. تضمینی وجود ندارد که همه افراد جامعه تا آخر عمر خود سالم باشند; با ایمن کردن جامعه سلا مت خود، خانواده و آیندگان را تضمین می کنند. از گذشته های دور در تمام جوامع در صورت بروز مشکلی، همه به کمک فرد می آیند; طبیعی است که اگر شهروندی دچار نقص عضو شود، بقیه نیز باید به کمک او بیایند.

لواسانی با تاکید بر اینکه نابینایان به میل خود نابینا نشدند اظهار کرد: کاستی های جامعه چون علم محدود پزشکی ،عدم دسترسی به پزشک در زمان مناسب، نبود مشاور ژنتیک، عدم اشاعه فرهنگ و سایر مقوله ها دلا یلی برای نابینایی افراد بسیاری هستند. اگر جامعه به درستی نقش خود را ایفا می کرد، این مشکلا ت به وجود نمیآمد.

او افزود: جامعه نسبت به معلولین متعهد است و باید به گونه ای در طول عمر فرد نابینا به او کمک کند.

برای مثال در آلمان حق نابینایی پرداخت می شود; در سوئد، نابینایان حقوق بیشتری دریافت می کنند.اینها به دلیل جبران مشکلی است که نابینا در جامعه دارد. از سوی دیگر باید در نظر گرفت که هزینه زندگی نابینایان از مردم عادی بیشتر است. نباید حقوق بین کارمند نابینا و بینا یکسان باشد.

مدیر مجتمع آموزشی نابینایان پسرانه شهید محبی با تاکید بر به رسمیت شناختن کارشناس معلولین در دستگاه های اجرایی تصریح کرد: حدود ۱۲ سال است که سازمان سنجش برای نابینایان سوالا ت بریل طرح می کند. این کار خوب است اما متاسفانه محدود بوده و تنها در سطح مقطع کارشناسی انجام می شود.

از سوی دیگر شاهدیم که شهرداری حسن نیت دارد و بعضا کارهای خوبی صورت گرفته اما چون کارشناسی نشده است تنها بیانگر حسن نیت است. شهرداری باید کارشناس معلولین داشته باشد.

میری لواسانی تاکید کرد که کار کارشناسی، با زبان و بی زبان با مردم حرف می زند و خاطرنشان ساخت: ۸ تا ۱۰ سالی است که آموزش از دوران پیش دبستانی در دستور کار آموزش و پرورش قرار گرفته است. اما در دوران راهنمایی که مجتمع پذیرنده دانشآموزان شبانه روزی از شهرستان ها است، سطوح دانشآموزان متفاوت می شود.

وی با تاکید بر بحث ورزش و اهمیت آن برای نابینایان اظهار کرد: برنامه های خوب ورزشی، حرکت بیشتر در این زمینه، عمومی کردن ورزش و... به نابیناها انگیزه، شادی و نشاط می دهد اما باید توجه شود که درصدد قهرمان پروری نباشیم. ورزش باعث شکوفایی استعداد می شود نابینایان در ورزش باید بیشترین سهم را داشته باشند اما متاسفانه این اتفاق نیفتاده است.

میری لواسانی ادامه داد: مجتمع ما امکانات خوبی در زمینه ورزش دارد و تیم های ملی را تغذیه می کند اما متکی به خود و آموزش و پرورش است و از طریق فدراسیون ورزش حمایت نمی شود. تاکنون در فدراسیون قهرمان پروری شده که موفق نیز نبوده است. فدراسیون ورزش نابینایان حتی استخر و سالن ورزشی برای نابینایان ندارد. جایی که فدراسیون ورزش نابینایان باید پشتیبان باشد، صرفا مصرف کننده است.

وی پیرامون برخورد افراد در جامعه اظهار کرد: مردم جامعه حسن نیت دارند و تعامل خوبی موجود است. لیاقت و قابلیت های فردی چه در جذب انسانها درجامعه کمک می کند. مردم هرجا که نشانه ای از لیاقت و شایستگی ببینند، فرد را کمک می کنند. نابینایان مشکلی با جامعه ندارند.

او ادامه داد: گاهی توجه زیاد خانواده ها، مشکل ساز می شود. برای مثال خانواده ای با علا قه و توجه زیاد نسبت به فرزند، اجازه راه رفتن به او را نداده بود به گونه ای که پای بچه دچار مشکل شده بود. بعضا نیز با پدر و مادرهایی که با فرزند خود ارتباط برقرار نمی کنند، روبه رو می شویم; ذهن یک کودک نابینا به همین دلیل رشد نکرده و بچه دچار مشکل ذهنی شده بود.

مدیر مجتمع آموزشی شهید محبی تاکید کرد که مدارس نابینایان، از بدو تولد پذیرای اولیا و کودک هستند تا به خانواده ها اطلا عات لا زم و به کودک آموزش دهند.

لواسانی با بیان اینکه اطلا ع رسانی وظیفه ما است، این کار را مشروط به مراجعه اولیا و کسب آگاهی دانست.

● دغدغه نابینایان

پس از مجتمع شهید محبی به موسسه عصای سفید که دارای مقام مشورتی از سازمان ملل است، می رویم و با خیرین، مددکاران و مددجویان این موسسه به گفت وگو می نشینیم.

بهمنی که در سنین جوانی تصویر بردار جنگ بوده و در جبهه نابینا شده است می گوید: راه رفتن هایمان درخیابان و چگونگی جهت یابی خیلی مهم است. بسیار اهمیت دارد که چگونه لباس بپوشیم، راه برویم، راه ها را پیدا کنیم، کفش بپوشیم و...

این موارد خیلی مهم و در واقع اصل هستند که کمتر به آن توجه شده است. اگر ما جهت یابی بلد نباشیم، هیچ کاری نمی توانیم انجام دهیم. سوار شدن و پیاده شدن از ماشین، ورود به آسانسور و... فرهنگ مخصوص به نابینایان است که بیشتر به آن باید اشاره شود. جهت یابی برای نابینایان حیاتی است.

فریبا رفیعی، استاد جهت یابی موسسه عصای سفید نیز در گفت وگو با مردم سالا ری می گوید: اساسا پایه زندگی نابینایی سه رکن دارد; بریل، جهت یابی و مهارت های روزانه. اگر نابینایی این سه مورد را نیاموزد و کارهای دیگری هم بلد باشد، فلج است و کاری نمی تواند انجام دهد، بنابراین پایه را باید یاد بگیرد.

وی ادامه داد: بهترین دوره آموزشی نیز از دوران کودکی نابیناها است. البته آنها که دیرنابینا می شوند، متفاوت هستند و در همان مقطع سنی که هستند برای آموزش مراجعه می کنند. اما متاسفانه در جامعه ما توجه به این مساله بسیار کم است.

او تصریح کرد: برخی از پدر و مادرها ترس دارند و فکر می کنند که بچه ۶ -۵ ساله آنها نمی تواند این مسایل را بیاموزد، بنابراین سراغ آموزش نمی روند و بسیاری از بچه ها پس از دوران راهنمایی برای یادگیری مراجعه می کنند در آن زمان آموزش دادن به بچه ها سخت تر می شود. این مساله بسیار مهم است که والدین از دوران کودکی فرزندخود به فکر آموزش او باشند.

رفیعی افزود: جامعه ما با قشر استثنایی به طور کلی ناآشناست. علا وه بر این، رسانه های جمعی نیز باید بیشتر کار کنند. رسانه های جمعی نقش پررنگی دارند اما متاسفانه دیده نمی شود که برنامه حرفه ای در مورد این قشر از افراد ساخته شود. بسیاری از خانواده ها با مطالعه و خواندن مانوس نیستند اما وقتی نمایی را می بینند، با واقعیت روبه رو شده، برایشان قابل لمس می شود.

وی اظهار کرد: گمان می کنم نیاز است که این واقعیت به شکل عینی به مردم گفته شود. اینکه تنها مشکل بچه های نابینا، ندیدن است; ضریب هوشی آنها در حد ضریب هوشی بچه های بینا است و حتی توانمندی های برخی از آنها بسیار بیش از حد نرمال است.

فقط نیاز به انگیزه، توجه و حمایت دارند. متاسفانه در این بعد بسیار ضعیف هستیم.

رفیعی ابراز تاسف کرد که گاهی خانواده ها اینقدر به فرزندان خود اعتماد ندارند که اجازه دهند، آنها در حد خودشان رشدکنند. بیش از همه مشکل در اینجاست تا آموزش دادن، نگرش ها دارای مشکل است. او با تاکید بر لزوم دوستی اظهار کرد: با نابینایان صرفا با این دید که به آنها جهت یابی یاد می دهم، کار نمی کنم بلکه با روشن دلا ن دوست می شوم. واقعیت نیز همین است اگر شما با آنها دوست نشوید یک نابینا خیلی سخت ارتباط برقرار می کند و حرف ها را می پذیرد، بنابراین دوستی یک نیاز است. علا و بر آن، بچه ها به خاطر دوری از اجتماع دچار مشکلا ت روحی هستند; معمولا در قشر خود دوستیابی، زندگی و صحبت می کنند و در نهایت ارتباط زیادی با دنیای بیرون خود ندارند. شاید وظیفه ما است که آنها را بیشتر از لحاظ روحی حمایت کنیم.

لازم است که پیش از آموزش نابینایان به خانواده های آنها آموزش دهیم.

● توانبخشی

محمد علی عطاریان، عضو هیات مدیره موسسه عصای سفید و مسوول توانبخشی این موسسه با اشاره به این که آموزش در زمینه نابینایان همواره توام با توانبخشی است، اظهار کرد: موسسه عصای سفید یک موسسه آموزشی- توانبخشی است و سعی می شود هر آموزشی که برای یک فرد عادی در جامعه مطرح است، در این جا نیز فراهم شود. اولین آموزش خط بریل است.پس از آن نوبت به جهت یابی می رسد. نابینایان و کم بینایان در کنار کلا س های یاد شده می توانند کامپیوتر، یوگا، شاهنامه خوانی، موسیقی و... را نیز یاد بگیرند. مربیانی که در موسسات خیریه کار می کنند، مربی داوطلبانه هستند.

وی بر لزوم قرارگیری نابینایان و کم بینایان در کنار بینایان تاکید کرد و خاطرنشان ساخت: نابینایان باید در کنار بینایان قرار گیرند چرا که می خواهند یاد بگیرند چگونه در جامعه پس از فراغت از کارهای آموزشی، زندگی کنند.

● تغییر نگرش مسوولین و مردم

یکی از خیرین موسسه عصای سفید که نخواست نامش اعلا م شود گفت: مساله مهمی که مسوولیت آن به عهده نابینایان، والدین و ما هست، تغییر نگرش در مردم ومسوولین و ایجاد نگرش مثبت نسبت به نابینایی و کم بینایی است. اگر درجلسه ای تصورات درست و نادرست جامعه در گروه های مختلف شغلی و اجتماعی نسبت به نابینایان و کم بینایی بیان شود، متوجه می شویم که تاثیر تغییر نگرش نسبت به نابینایی و کم بینایی تا چه حد می تواند پایه برای بسیاری از فعالیت های حوزه نابینایان و کم بینایان باشد.

وی افزود: بنابراین باید طراحی وانجام فعالیت های آموزشی و توانبخشی برای نابینایان و کم بینایان به نحوی که ناتوانی ها با کم توانی های آنها جبران شود صورت گیرد و اینگونه افراد بتوانند پس از گذراندن آموزش ها و سپری کردن دوره های ویژه، موقعیت اجتماعی و اقتصادی مناسب خود را به دست آورند.

این خیر خاطرنشان کرد: تغییر و اصلا ح مداوم برنامه ها و روش های آموزشی و توانبخشی نابینایان و کم بینایان با توجه به روش های نوین آموزش توانبخشی درجهان و نیازهایی که اینگونه افراد در ارتباط با شرایط خاص خود دارند باید انجام شود; مشارکت در آموزش و توانبخشی نابینایان و کم بینایان در دوره های پیش یکی از نیازهای جدی است.

وی افزود: باید تلا ش برای تحت پوشش قراردادن نابینایان صورت گیرد. در جامعه ای هستیم که بسیاری از افراد، جزو دسته دیرنابینایان قرار می گیرند. توانایی ها و معیارهای افراد باید سنجیده شود. دراجرای برنامه های آموزشی مشارکت شود و افراد به مراکز ویژه شکل گرفته هدایت گردند.

وی گفت: کتب و برنامه های آموزشی مناسب با توانایی های نابینایان و کم بینایان و والدین آنها و جامعه باید طراحی شوند ووسایل مورد نیاز آنها فراهم گردد. تهیه کلیه منابع و ماخذ در زمینه نابینایی نیز امری ضروری است. یک مرجع نابینایی کشور نیز به این قشر کمک بسیاری می کند.

یکی دیگر از خیرین موسسه عصای سفید نیز اظهار کرد: موسسه خیریه عصای سفید از سال ۱۳۶۹ به صورت رایگان در خدمت آموزش و توان بخشی نابینایان و کم بینایان است.

وی ادامه داد: نابینایان در زمینه موسیقی استعداد زیادی دارند کتابخانه مخصوص برای آنها در نظر گرفته شده است و خط بریل به روشن دلا ن آموزش داده می شود. برخی از این افراد PHD گرفتند و استاد دانشگاه هستند ایجاد اعتماد به نفس در نابینایان مهمترین کار موسسه محسوب می شود.

او افزود: برای شناخت بیشتر نابینایان از پیرامون خود، آنها را به اردوهای علمی می بریم. یک کار نیک نیز که در زمان هاشمی رفسنجانی شد، اقدام روزنامه ایران برای چاپ ایران سفید بود که بدین گونه روشن دلا ن از خبرهای روز خبردار می شد.

وی با اشاره به سیاست موسسه مبنی بر اینکه به نابینایان فن ماهیگیری و توربافی آموزش داده شود به سخن کنفسسیوس تاکید کرد و گفت: کنفسیوس می گوید: اگر می خواهی کسی را فقط یک روز سیرکنی به او ماهی بده، اما اگر می خواهی او را یک عمر سیرکنی، به او ماهیگیری یاد بده!

● نابینای موفق

محمدرضا آبادی یکی از افراد موفق ایران است که علی رغم نابینایی همواره تلا ش کرده و به راه خود در راه پیشرفت و توسعه ادامه می دهد. وی متولد سال ۱۳۴۷ است ودر سن ۵ سالگی بر اثر اشتباه پزشکی بینایی خود را از دست داده است. تحصیلا ت را با خط بریل و به صورت گویا ادامه داده و رتبه یک زیر گروه مدیریت سال ۱۳۶۷ را کسب کرده است.

آبادی تاکنون چند کتاب همچون اسرار وال استریت و مقدمه ای بر مدیریت هتلداری ترجمه کرده است. مقدمه ای برمدیریت هتلداری نخستین کتاب هتلداری ایران است که به عنوان مرجع درسی دانشگاه قرار گرفته است. مدیر شرکت تولید شیر آلا ت بهداشتی و ساختمانی و مشاور سیستم های مدیریتی شرکت های فعال در تولید قطعات خودرو است.

او از سال گذشته به اشتغال زایی افراد نابینا و ناشنوا کمک می کند. دوره های مدیریت هتلداری و مدیریت فنی آژانس های هواپیما را با موفقیت گذرانده است. به عنوان مشاور هیات مدیره موسسه عصای سفید فعالیت می کند.

وی از کتاب های در دست ترجمه پیرامون مدیریت هتلداری و گردشگری و مدیریت رستوران ها می گوید.

آبادی به بیان نیازهای نابینایان و کم بینایان می پردازد و اشتغال زایی، کارآفرینی، کمک به ازدواج افراد نابینا و کم بینا را از نیازهای مهم این قشر جامعه خوانده. به گفته وی مطالعه، موسیقی، معاشرت و مشاوره یاری دهنده زندگی نابینایان هستند و اجتماعی بودن یکی از کلیدهای موفقیت نابینایان محسوب می شود.

محمدرضا آبادی نمونه یک نابینا است که توانسته از استعدادهایش بهترین استفاده را بکند.

تمام این صحبت ها دوباره در روز جهانی عصای سفید بیان شد و فرصتی برای پرداختن به دغدغه های قشر نابینای جامعه بود. امید است که دولت در اجرای قوانین پیشگام باشدو تعهد بیشتری نسبت به اجرای قانون حمایت از معلولین نشان دهد و باکارهای سنجیده تر، گوشه ای از بار سنگین روی دوش نابینایان و کم بینایان برداشته شود تا انگیزه بیشتری برای زندگی و کسب موفقیت های بزرگ داشته باشند.

نویسنده : پانیسا حسن زاده