بحث داغ این روزها چیست

گزارشی از تولید برنامه «بحث روز» رادیو تهران

اطلاع‌رسانی و ارتقای سطح آگاهی مردم در هر حوزه‌ای از جمله اصول برنامه‌سازی در رسانه‌ ملی است. رادیو هم از این قاعده مستثنا نیست و با طراحی برنامه‌های مختلف اعم از اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، خانوادگی و ورزشی و... پیگیر مسائل، موضوعات روز و دغدغه‌های شنوندگان است و سعی در به‌روزرسانی اطلاعات مخاطبان و آگاهی‌بخشی آنها از تازه‌ترین و جدیدترین اخبار دارد. یکی از این برنامه‌ها که هر روز یکی از مسائل و موضوعات روز را با حضور کارشناسان و مسئولان مربوط به چالش و نقد می‌کشاند برنامه‌ای از رادیو تهران با عنوان «بحث روز» است. اولین رویکردی که از نام این برنامه به ذهن متبادر می‌شود، گفت‌و‌گو درخصوص موضوعات روز و جدیدی است که در زندگی مردم تاثیرگذار است و آنها تمایل بیشتری به پیگیری آن دارند.

برای تهیه گزارش از برنامه زنده بحث روز، من هم به جمع عوامل و مهمانان این برنامه پیوستم تا از نزدیک با چند و چون این برنامه آشنا شوم. امروز که من مهمان برنامه بحث روز هستم، رادیو تهران میزبان مرتضی تمدن، استاندار تهران است. تا آغاز برنامه یعنی ساعت ۱۳ و ۳۰ دقیقه دقایقی باقی است که با سردبیر برنامه گفت‌وگو می‌کنم.

یوسف محمدی که امروز سردبیر برنامه است چنین آغاز می‌کند: برنامه زنده بحث روز کاری از گروه نیمروزی رادیو تهران است که شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۱۳و ۳۰ به مدت یک ساعت با انتخاب موضوعات روز و جدیدی که مردم بیشتر علاقه‌ به شنیدن آن دارند روی آنتن می‌رود. این برنامه هر روز با تیم متفاوتی پخش می‌شود.

محمدی در پاسخ به این پرسش که بحث روز با نمونه‌های مشابه خود چه وجه تمایزی دارد، توضیح می‌دهد: این برنامه با رویکرد چالشی یا گفت‌وگو‌محور تهیه می‌شود. در مرحله اول آنچه بسیار حائز اهمیت می‌نماید، مضامین و موضوعات برگزیده است که حتی به جرات می‌توان ادعا کرد به موضوعات کلیشه‌ای و شعاری نمی‌پردازد یا به عبارت بهتر می‌توان گفت با نگاهی نو و از زاویه‌ای دیگر به مسائل نگریسته می‌شود. این برنامه در همه حوزه‌ها، از پزشکی گرفته تا سیاست وارد می‌شود. یکی از علل ثابت نبودن عوامل هم به دلیل تخصصی بودن حوزه‌ها و رشته‌های خاص و البته با توجه به اخبار و رویدادهای جدید است. یکی دیگر از شاخصه‌های بحث روز، گفت‌و‌گوهای عامیانه و در عین حال تخصصی در فضایی غیررسمی است.

وی ادامه می‌دهد: از موضوعاتی که مثلا به آنها پرداخته شده، انتخابات مجلس نهم شورای اسلامی بود که عوامل بحث روز در آستانه فرارسیدن این انتخابات با استقرار در محل استانداری تهران به بررسی مهم‌ترین رویداد سیاسی روز اقدام کردند. بحث دستمزدها در سینمای ایران، بررسی پرداخت عوارض، بررسی موارد نقض حقوق بشر آمریکا، ایدز، سبک زندگی در جامعه کنونی، زندگی مجردی، تعامل دولت و مجلس و... از موضوعاتی است که به آن پرداخته شده و با توجه به موضوعات، وزیران، نمایندگان مجلس، متخصصان، کارشناسان، منتقدان، تهیه‌کنندگان و کارگردان‌ها، بازیگران، هنرمندان، ورزشکاران و... در این برنامه حضور می‌یابند. در گام نخست، با پرسش‌های کارشناس درباره موضوع، آنها به توضیح و شفافیت‌سازی می‌پردازند و در گام بعدی سوالات مردمی به صورت زنده با برقراری ارتباط تلفنی از مهمانان پرسیده می‌شود و در پایان کارشناس ـ مجری نیز درباره بحث‌های پیش آمده با مهمان برنامه به گفت‌و‌گو می‌پردازد.

برنامه با حضور مهمانان مرتضی تمدن، استاندار تهران و جمعی از خبرنگاران شروع می‌شود. کارشناس ـ مجری به معرفی مهمانان می‌پردازد و به شنوندگان تذکر می‌دهد تا پایان برنامه فرصت دارند با مهمان و برنامه خودشان در تماس باشند. از شواهد امر پیداست طبق اطلاعیه قبلی که رسانه‌ای هم شده بود شنوندگان از چند روز قبل از حضور این مسئول در برنامه آگاه بوده‌اند و سوالات خود را از طریق پیامک ارسال کرده‌اند. اولین سوال درباره جدایی ری از تهران است که استاندار به ارائه اطلاعات بیشتر می‌پردازد.

«ارائه برنامه‌های چالشی اطلاعات خوبی به طیف گسترده‌ای از مخاطبان ارائه می‌کند. در این راستا سعی می‌شود با دعوت از نمایندگان، مسئولان، کارشناسان و... ارائه برنامه‌ یکطرفه نباشد و علاوه بر حضور آنها، از مشارکت شنوندگان و منتقدان نیز غافل نمانیم.» اینها را رضا قربانی تهیه‌کننده برنامه می‌گوید و اضافه می‌کند: حضور کارشناسان و دست‌اندرکاران سرشناس با جایگاه‌ها و تخصص‌های مرتبط باعث می‌شود شنونده ارتباط بهتر یا اعتماد بیشتری به برنامه خودش داشته باشد و اطلاعات لازم و ضروری را با استناد بر گفته‌ها و تحلیل و تفسیرهای مسئولان دریابد و با مشارکت در برنامه و طرح سوالات احتمالی خود می‌تواند به نتیجه مطلوب برسد.

وی معتقد است: گفت‌وگوهای چالشی معمولا برای مخاطبان جذابیت بیشتری دارد، لذا چگونگی فرآیند گفت‌وگو بسیار اهمیت دارد، چون به طور کامل به نحوه اجرای مجری و تسلط مهمان بر موضوع مورد بحث متکی است. البته هویت برنامه موضوع برنامه و شخصیت مهمان یا مهمانان برنامه نیز نقش تعیین‌کننده‌ای در پیشبرد برنامه دارد و نباید از این نکته غافل بود که مخاطب براحتی احساس می‌کند برنامه در مسیری معین در حال حرکت است یا نه.

وقتی از تهیه‌کننده برنامه درباره انتظار شنوندگان از این‌گونه برنامه‌ها می‌پرسم، توضیح می‌دهد: آنچه از این‌گونه برنامه‌ها انتظار می‌رود، ارائه اطلاعات به روز و در عین حال مفید به مخاطب است. مخاطب در قبال زمانی که صرف شنیدن برنامه می‌کند باید اطلاعات و نشاط لازم را دریافت کند. اما دادن این اطلاعات با اخبار گفتن متفاوت است و باید با نشاط همراه باشد. به عبارتی برنامه‌ساز هوشمند باید به مهندسی پیام آگاه باشد. لذا نشاط، رکن اصلی یک برنامه است.

در ادامه برنامه، خبرنگاران درباره خودروهای فرسوده و آلودگی هوا، کیفیت بنزین، جمع‌آوری معتادان و مواد مخدر صنعتی، روزهای بارانی و وضعیت تاکسی‌ها، مسکن مهر و افزایش قیمت لبنیات از استاندار پرسیدند.

علیرضا محمدی که امروز به‌عنوان کارشناس‌ـ‌ مجری میزبان مهمانان است در پایان برنامه توضیحاتی درباره چگونگی اجرای خود در این برنامه می‌گوید: با توجه به این که برنامه با رویکرد چالشی و تا حدودی آسیب‌شناسانه به موضوعات می‌پردازد، مهم‌ترین مولفه و شاخصه کارشناس ـ مجری باید تسلط کامل و اشراف او به موضوع مورد بحث باشد تا اصل موضوع بررسی و بدون حاشیه مسائل کلان کشور مورد بحث و تحلیل قرار گیرد. یکی دیگر از ویژگی‌های کارشناس‌ـ مجری یا به عبارت بهتر سکاندار برنامه، ایجاد فضا و جوی صمیمی و راحت یا به دور از تعارفات، حاشیه‌ها و کنایه‌هاست تا شنونده عطش شنیدن مطالب بعدی را داشته باشد و بحث را بدون خمودگی و خستگی دنبال کند. همه این مباحث به نحوه اداره برنامه و مباحثی که مطرح می‌شود برمی‌گردد.

محمدی در پاسخ به پرسش چگونگی جذب مخاطب یا ایجاد عطش شنوندگان برای شنیدن برنامه این‌گونه پاسخ می‌دهد: نشستن و دل دادن به برنامه‌ای که دغدغه‌اش مخاطبان است شنیدنش خالی از لطف نیست. باید تمام نگاه‌ها به سمت مخاطبان معطوف شود؛ این که شهروند ما هم‌اکنون چه نیاز و دغدغه‌ای دارد یا شنونده در این ساعت از روز علاقه‌مند به شنیدن چه مطالبی است یا تمایل به نقد و بررسی و تحلیل چه موضوعی دارد. پس می‌توان گفت باید در راس همه امور شنونده مد نظر قرار گیرد و در مراحل بعدی انتخاب موضوع و چگونگی پردازش موضوعات و نحوه اجراست که باعث جذب مخاطب می‌شود و مسائل دیگر در رده‌های پایین‌تر. وقتی شنونده در راس قرار دارد و با موضوع همذات‌پنداری می‌کند و در پی یافتن پاسخ‌هایی است که شاید بارها در ذهن مرور کرده، عطش و اشتیاق به شنیدن پیدا می‌کند.

مریم کریمی