پروژه كارت هوشمند و پرداخت الكترونیكی

پروژه كارت هوشمند سوخت با تبلیغات و الزامی كه در مورد وجود آن طی ماه های اخیر اعلام شده, به عنوان یكی از پروژه های بزرگ و كلیدی كشور در عرصه فناوری اطلاعات و همچنین بخش عمومی پخش فرآورده های نفتی معرفی شده است

با این حال به دلیل تعدد مشكلاتی كه قرار است با این كارت حل شود، موضوع دارای اهمیت چند‌جانبه است.از طرفی این كارت قرار است در زمینه سهمیه‌بندی بنزین در كشور مورد استفاده قرار گیرد و خروجی‌های اضافه و قاچاق این فرآورده را مشخص كند، از سویی باید میزان بنزین مصرفی در كشور را تشخیص دهد، از طرفی باید آماری از وسایل نقلیه حاضر در كشور مشخص و تعیین شود و همچنین باید با ارائه سیستم پرداخت الكترونیكی مشكلات عمده پرداخت نقدی را در جایگاه‌های بنزین كاهش دهد.

به نظر می‌رسد این پروژه به نوعی كاستی‌هایی را كه در عرصه‌های دیگر خصوصا در زمینه آمار و یا نشتی‌های فرآورده‌های نفتی وجود دارد، باید مشخص كند اما از سوی دیگر با توجه به حجم بالای اعتباری كه برای اجرای آن در نظر گرفته شده، می‌توان آن را به شكل یك پروژه چند منظوره دیگر – خصوصا در عرصه فناوری اطلاعات – نیز در نظر گرفت. هم اكنون مسوولان این پروژه بر این باورند كه تنها بحث سهمیه‌بندی بنزین می‌تواند از این طریق مرتفع شود و عمده تمركز نیز روی ایجاد شبكه‌ای برای سهمیه‌بندی بنزین و اجرای آن از طریق كارت‌های الكترونیكی است.

با این حال به گفته مسئولان پروژه موضوع پرداخت الكترونیكی از طریق این سیستم تنها یك موضوع حاشیه‌ای است و تنها با یك بانك قرارداد پرداخت الكترونیكی بسته شده و پرداخت به صورت نقدی نیز همچون به عنوان یك انتخاب اصلی برای دارندگان خودرو در نظر گرفته شده است.

موضوع پرداخت الكترونیكی و در شكل كلان‌تر پول الكترونیكی از جمله مباحث بر زمین مانده‌ای است كه هنوز اسیر پراكنده‌گی‌ها و بی‌سامانی‌هایی است كه به نظر می‌رسد با نگاه جزیره‌ای پروژه‌ها به یك یا چند بانك و همچنین تمركز روی استفاده از اسكناس به جای كارت الكترونیكی بر همین مسیر كج و معوج ادامه یابد، حال آنكه پروژه عظیمی چون كارت هوشمند پیش از اجرا می‌تواند با توجه بیشتر به موضوع پرداخت الكترونیكی و حتی در نظر گرفتن امكان اجباری كردن آن در جایگاه‌های تحویل سوخت عملا تحرك و نقطه عطفی در این مسیر به حساب آید، در غیر این صورت استفاده از اصطلاح «هوشمند» برای كارت یك منظوره عملا مانند استفاده از لفظ بانكداری الكترونیكی برای مجموعه بانكی كشور است كه تنها به سیستم ATM – آن هم فقط با كارآیی محدودی از این دستگاه‌ها – مجهز است.

طی ماه‌های اخیر بانك مسكن موضوع وام مسكن را تنها به پر كردن فرم از طریق اینترنت ملزم كرده بود، هر چند در ظاهر این موضوع با انتقادهایی از این بانك برای در نظر گرفتن چنین شرایطی مواجه شد، اما در واقع فارغ از مراحل اجرایی كار تصمیم شجاعانه‌ای بود كه از سویی بر میزان استفاده و توجه به اینترنت در میان مردم افزود و از سویی دیگر باعث كاهش مراجعات و تبعات ناشی از آن – مثل تردد و ترافیك و آلودگی – شد. مسوولان كارت هوشمند نیز می‌توانند در كنار اعتبار كلانی كه برای این منظور خرج می‌كنند توجهی نیز به رشد فرهنگ الكترونیكی در كشور انجام دهند و این كارت را صرفا به یك چرخه اضافه در مسیر كاری مردم جامعه تبدیل نسازند.

شهرام شریف