دیدار از موزه, آشتی با تاریخ

روز جهانی موزه نزدیک است, و این که روزی در تقویم جهان به نام موزه ثبت شود, گواه اهمیت موزه ها در گردشگری جهان است, اما موزه های ایران با توجه به قدمت و پیشینه تاریخی این کشور یکی از کم بازدیدکننده ترین هاست, چرایی این ماجرا چندان ارتباطی به موضوع این هفته ما ندارد, اما جالب تر این که همین تعداد بازدیدکنندگان موزه های ایران را گردشگران خارجی تشکیل می دهند در حالی که موزه ها علاوه بر نقش تفریحی, دارای ارزش فرهنگی و آموزشی بالایی هستند

روز جهانی موزه نزدیک است،‌ و این‌که روزی در تقویم جهان به نام موزه ثبت شود، گواه اهمیت موزه‌ها در گردشگری جهان است، اما موزه‌های ایران با توجه به قدمت و پیشینه تاریخی این کشور یکی از کم‌بازدیدکننده‌ترین‌هاست، چرایی این ماجرا چندان ارتباطی به موضوع این هفته ما ندارد، اما جالب‌تر این که همین تعداد بازدیدکنندگان موزه‌های ایران را گردشگران خارجی تشکیل می‌دهند! در حالی که موزه‌ها علاوه بر نقش تفریحی، دارای ارزش فرهنگی و آموزشی بالایی هستند.

امروزه در نقاط مختلف جهان از موزه‌ها به عنوان مکانی برای آموزش به کودکان و نوجوانان، بالا بردن آگاهی آنها نسبت به تاریخ، فرهنگ و دانش عمومی و شکوفایی قدرت خلاقیت‌شان استفاده می‌شود. به همین دلیل موزه‌ها یکی از بهترین مکان‌های گذران اوقات فراغت خانواده‌ها در تعطیلات محسوب می‌شوند. در این شماره نگاهی داریم به برخی موزه‌های پایتخت، شاید حداقل کودکان‌مان را با تاریخ آشتی دهیم.

● موزه هنرهای ملی ایران

رفتن به این موزه را با قدم زدن در میدان بهارستان شروع کنید چراکه این میدان یکی از دست نخورده‌ترین مکان‌های تهران است و هنوز دست دلالان (و البته زورشان) ‌نرسیده است این میدان دوست‌داشتنی و بافت قدیمی‌اش را تخریب کنند.

ساختمان موزه هنرهای ملی، حوضخانه باغ نگارستان است. اکنون از این مجموعه بزرگ که متعلق به فتحعلی‌شاه قاجار بوده است تنها همین حوضخانه که به موزه تغییر کاربری داده، باقی است. این موزه سال ۱۳۰۹ خورشیدی با تلاش استاد حسین بهزاد شکل گرفت. این مجموعه در برگیرنده بهترین هنرهای ملی ایران است. خاتم‌کاری، مینیاتور، تذهیب، میناکاری، قلم‌زنی، معرق، کاشیکاری، قالیبافی، پارچه‌بافی، زری‌دوزی و مخمل‌دوزی نمونه‌هایی از هنرهای نمایش داده شده در موزه هنرهای ملی است.

● کاخ موزه نیاوران

این مجموعه که شامل بناهایی از دوران قاجار و پهلوی است، در ضلع شمال شرقی باغ نیاوران با زیربنای ۹۰۰۰ مترمربع ساخته شده است.

این کاخ دارای تزیینات زیبای ایرانی به همراه مبلمان اروپایی است. زیباترین جلوه این کاخ، تزئین سرسرای اصلی با استفاده از فرش‌های نفیس و دستبافت ایرانی است. کاخ صاحبقرانیه: این کاخ متعلق به ناصرالدین شاه است که در سی و یکمین سال سلطنتش، خود را صاحبقران نامید. حوضخانه، شاه‌نشین، کرسی‌خانه و تالار آیینه از بخش‌های زیبای این کاخ به شمار می‌رود. مهم‌ترین اثر در این کاخ، تابلوی معروف «حوضخانه صاحبقرانیه» اثر کمال‌الملک است که در کنار شاه‌نشین به نمایش گذاشته شده است. کوشک احمد شاهی و موزه جهان‌نما از دیگر بخش‌های مجموعه نیاوران به شمار می‌روند.

● موزه آبگینه

در خیابان سی تیر که قدم می‌زنید به دنبال پلاک ۵۵ باشید تا موزه‌ای پر از نور و رنگ ببینید.

یکی از مهم‌ترین صنایع دستی تهران، شیشه است. موزه آبگینه، موزه تخصصی شیشه، بلور و سفال است. پس حتما در برنامه‌های خود بازدید از این موزه را فراموش نکنید . ساختمان این موزه متعلق به قوام‌السطنه بوده که تا سال ۱۳۳۰ نیز محل زندگی و کارش محسوب می‌شده است. سال ۱۳۵۵ مهندسان ایرانی و اتریشی با همکاری یکدیگر در این بنا تغییراتی ایجاد کردند تا برای تغییر کاربری آماده شود. این موزه سال ۱۳۵۹ با عنوان موزه آبگینه و سفالینه‌های ایران گشایش یافت. معماری این بنا به حدی ماهرانه برای موزه تغییر یافته که به بلورهای تراش خورده و آثار شیشه‌ای موجود در خود، زیبایی دوچندانی بخشیده است.

● کاخ موزه سعدآباد

دیدار از کاخ موزه سعدآباد تنها دیدار از موزه نیست، ‌آن هم در اردیبهشت. چراکه فضای سعدآباد آنقدر دلچسب و رویایی هست که موزه را بهانه کنید برای دیدار از آنجا. برای رسیدن به این محل باید به میدان تجریش بروید و چشم چشم کنید تا تابلوی خیابان سعدآباد را بیابید. کار چندان مشکلی نیست.

این کاخ چهاردوره تاریخی به خود دیده است؛ دوران قاجار، پهلوی اول، پهلوی دوم و پس از انقلاب. تمامی ۱۸ کاخی که در دوره‌های قبل مورد استفاده بودند، پس از انقلاب تبدیل به موزه شدند؛ برخی به همان سبک و سیاق قبلی عنوان کاخ‌موزه گرفتند و برخی با کمی اصلاحات به سبک موزه تغییر کاربری دادند. برخی موزه‌ها عبارتند از: کاخ‌موزه سبز، کاخ‌موزه ملت، موزه هنر ملل، موزه هنرهای زیبا، موزه مینیاتور آبکار، موزه خط و کتابت میرعماد، موزه بهزاد، موزه فرشچیان، موزه برادران امیدوار و ... .

● موزه ملی ایران (ایران باستان)

خیابان سی تیر تهران خودش موزه است! خیابان خاطره‌های تهران است. ابتدای این خیابان رویایی یکی از مهم‌ترین و زیباترین موزه‌های ایران قرار دارد. موزه‌ای که نخستین بنای موزه‌ای ایران هم محسوب می‌شود.

ساخت این بنا سال ۱۳۱۳ خورشیدی با طرحی از «آندره گدار» معمار فرانسوی آغاز شد و سال ۱۳۱۶ به پایان رسید. نمای این بنا به همراه سردر ورودی آن به علت کاربری موزه که به دوران ایران باستان تعلق داشته، با الهام از طاق کسری، بنای مشهور دوره ساسانی ساخته شده است.

به دلیل نگهداری آثار ارزشمندی از دوره‌های مختلف باستانی ایران، موزه ایران باستان یکی از مهم‌ترین گنجینه‌های کشور به شمار می‌رود.

● موزه طبیعت ‌و حیات وحش ایران

موزه طبیعت و حیات وحش ایران سال ۱۳۷۲کار خود را آغاز کرد. ساختمان این موزه در دو طبقه با زیربنای ۱۲ هزار مترمربع ایجاد شده است و دارای شش سالن اصلی است که شامل بخش‌های متنوع پرندگان، پستانداران، خزندگان و آبزیان می‌شود.

بخش زمین‌شناسی دارای دو سالن زیست گیاهی و جانوری است. سالن هشت موزه طبیعت، به پروانه‌ها، عنکبوت‌ها، رتیل‌ها و عقرب‌ها اختصاص یافته است. این موزه همچنین دارای کارگاه تاکسیدرمی، کتابخانه، آمفی‌تئاتر و سینمای روباز است. مهم‌ترین آثار موجود در موزه طبیعت و حیات وحش ایران، گور ایرانی و یوزپلنگ آسیایی است.

● موزه سینمای ایران

همه چهره‌های سینمای ایران را می‌توانید در باغی دلباز و زیبا ببینید، اگر هم شانس یارتان باشد شاید رئیس موزه هم همانجا باشد. رئیس این موزه آقای بازیگر ایران، عزت‌الله انتظامی است.

موزه سینما سال ۱۳۸۰ خورشیدی با حمایت و کمک وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت امور سینمایی، سازمان میراث فرهنگی، شهرداری تهران و بنیاد فارابی تاسیس شد. در این موزه هزاران عکس از فیلم‌های ساخته شده و پشت‌صحنه‌ها، حدود ۴۰۰ فیلمنامه، بیش از ۲۵۰۰ اعلان سینمایی از سال ۱۳۱۰ خورشیدی تاکنون، انواع جایزه‌های داخلی و بین‌المللی، بیش از ۸۰۰۰ جلد کتاب سینمایی، بیش از ۳۰۰۰ سند و مدرک و آرشیوی از فیلم، ویدئو، نشریات و اسباب سینماتوگراف نمایش داده شده است. موزه سینما دارای هفت تالار مختلف است.

● کاخ‌موزه گلستان

کاخ‌موزه گلستان را می‌توان بجرات یکی از زیباترین بناهای برجای مانده از تهران قدیم دانست. این مجموعه زیبا و ماندگار، پادشاهان چهار دوره صفویه، زندیه، قاجاریه و پهلوی را به خود دیده است.

کاخ گلستان که در مجموعه ارگ تهران قرار گرفته، در زمان شاه تهماسب صفوی بنیاد شد؛ در دوره کریم‌خان زند بازسازی و در دوره قاجار نیز به محل سکونت و دربار شاهان اختصاص یافت. سابقه تاریخی ارگ سلطنتی به روزگار صفویه بازمی‌گردد، اما هیچ بنایی از این دوران باقی نمانده و همگی تخریب شده‌اند. کهن‌ترین بناهای موجود در مجموعه گلستان، ایوان تخت مرمر و خلوت کریمخانی است که متعلق به دوران کریمخان‌زند است.

ایوان تخت مرمر، خلوت کریمخانی، اتاق موزه (تالار سلام) و حوضخانه آن، تالار آیینه، تالار عاج، تالار برلیان یا تشریفات، ساختمان کتابخانه، عمارت شمس‌العماره، عمارت بادگیر، تالار الماس، موزه مردم‌شناسی (کاخ ابیض)، عکس‌خانه، موزه مخصوص، موزه ظروف از بخش‌های متنوع این کاخ‌موزه به شمار می‌روند. برای رسیدن به این کاخ موزه باید راهی میدان امام خمینی تهران شوید.

● موزه جواهرات ملی

حتی اگر علاقه‌ای هم به جواهرات نداشته باشید،‌ دیدار از این موزه می‌تواند شما را به یک هوادار پروپاقرص تبدیل کند. وارد خیابان فردوسی که بشوید روبه‌روی سفارت ترکیه می‌توانید وارد موزه جواهرات ملی ایران بشوید.

ساخت موزه جواهرات ملی سال ۱۳۳۴ خورشیدی آغاز شد و سال ۱۳۳۹ همزمان با تاسیس بانک مرکزی ایران، افتتاح و به این بانک سپرده شد. جواهرات موجود در این موزه از سه دوره صفوی، قاجار و پهلوی است.

علت شروع تاریخچه جواهرات ایران از دوره صفویه، نبود جواهرات گرانبها در خزانه در پیش از شروع این سلسله است. از مهم‌ترین جواهرات موجود در این موزه می‌توان به الماس دریای نور، تخت‌طاووس یا تخت خورشید، تخت نادری و کره جواهر اشاره کرد.

● موزه فرش

این بار برای دیدن فرش‌ها نباید سرتان را پایین بگیرید و زیر پایتان را نگاه کنید. در موزه فرش تهران سرتان را بالا بگیرید که هنر دست ایرانیان را تماشا کنید.

موزه فرش بهمن ۱۳۵۶ خورشیدی گشایش یافت. ساختمان موزه دارای نماهایی از طرح دار قالی است. سطح نمایش موزه حدود ۳۴۰۰ مترمربع است و شامل دو تالار می‌شود. در تالار اول نمایشگاه دائمی از انواع قالی‌ها و گلیم‌های دستباف ایرانی از شهرهایی چون کاشان، کرمان، اصفهان، تبریز، خراسان، کردستان و دیگر مراکز قالیبافی برقرار است. در تالار فوقانی نمایشگاه‌هایی موقت از انواع قالی‌های ایرانی و دیگر نقاط جهان برگزار می‌شود. در این موزه امکانات پژوهشی مناسبی برای علاقه‌مندان ایجاد شده که می‌توان به کتابخانه‌ای چندزبانه و آرشیو فیلم و اسلاید اشاره کرد. برای دیدن این موزه به خیابان فاطمی بروید.

آیسا اسدی

منبع سایت موزه ملی ایران، موزهای ایران و سعد آباد