ماکسیم گورکی مونث

روزنامه نگار و رمان نویسی که آثارش نشان از فلاکت کشاورزان بی زمین قرن ۱۹ و۲۰ در روستاهای سوئد داشت «موا مارتینسن», نخستین بانوی نویسنده در میان نویسندگان طبقه کارگر است که ریشه در زندگی طاقت فرسای کارگران مزدور درمناطق مرکزی سوئد دارد نیمه اول زندگیش آکنده از فقر و بیچارگی است, اما خاطراتش پر ازگرما و شوخ طبعی است

● نگاهی به زندگی و آثار موا مارتینسن

روزنامه‌نگار و رمان‌نویسی که آثارش نشان از فلاکت کشاورزان بی‌زمین قرن ۱۹ و۲۰ در روستاهای سوئد داشت.«موا مارتینسن»، نخستین بانوی نویسنده در میان نویسندگان طبقه کارگر است که ریشه در زندگی طاقت فرسای کارگران مزدور درمناطق مرکزی سوئد دارد. نیمه اول زندگیش آکنده از فقر و بیچارگی است، اما خاطراتش پر ازگرما و شوخ طبعی است.«موا مارتینسن» را «ماکسیم گورکی مونث» نیز می خوانند:

"«مارتینسن» تصویرگر زندگی زنان عصر پرولتاریا در سوئد است. بانوان در آثار او شخصیتی قوی دارند و از حس همکاری و اخلاقیات قابل توجهی برخوردارند. آن‌ها هم‌چنین می‌توانند از زیبایی‌های پیرامون خود لذت ببرند. احساس ارزش فردی آن‌ها اغلب به گونه‌ای نمادین در تجمل زندگی نشان داده می شود."( قسمتی از Women۰۳۹;s Literature ، اثر «کلر باک»، ۱۹۹۴)

«هلگا ماریا شوارتز»( موا مارتینسن)، به سال ۱۸۹۰ در Vårdnäs از ایالت Östergötland سوئد دیده به جهان گشود. مادرش، دخترمجردی بود که در کارخانه‌ها کار می کرد. پدر خوانده «موا»_پیش از آنکه بیکار شود_ به عنوان کارگر مزرعه در اطراف Norrköping کار می کرد وعادت داشت زمان‌هایی را به عشرت با زنان بدکاره بگذراند.

مادر «موا» کلفت بود. «مارتینسن» در داستان «مادر ازدواج می کند»(۱۹۳۶) از مادرش به عنوان قابل اعتمادترین دوست خود یاد می کند؛ «موا» شش سال داشت که مادرش برای اولین بار ازدواج کرد.

پایان دوره تحصیلی راهنمایی برای «موا» به معنی ترک منزل وآغاز کار در یک بوفه دستفروشی بود. «موا» درسن ۲۰ سالگی(۱۹۱۰ ) با یک کارگر ساختمان به نام، «کارل یوهانسن» ازدواج کرده و پنج پسر حاصل این ازدواج نا‌میمون بود. شوهرش به الکل اعتیاد داشت و به او خیانت می‌کرد. دو تن از پسرانش در سال ۱۹۲۵ غرق شدند و چند سال بعد او در اثر خودکشی شوهرش به وسیله دینامیت، بیوه شد.

● آغازی دوباره برای زندگی

«موا» در سال ۱۹۲۹ با رمان نویس جوانی به نام «هری مارتینسن» که ۱۵ سال از او جوان تر بود ازدواج کرد_ «هری مارتینسن» در سال ۱۹۷۴ موفق به دریافت جایزه نوبل ادبیات به همراه «ادوین جانسن» شد.

«موا» که از این پس نام خانوادگی مارتینسن را بر خود داشت، دردهه ۱۹۲۰ برای روزنامه‌های سوسیال دموکرات و نشریات کارگری می نوشت. او تبدیل به یکی از فعالان جنبش سوسیال شد وسخنرانی‌هایی در حمایت از افزایش حقوق و بهبود شرایط زندگی کارگران داشت. این دهه فرصتی برای آشنا شدن با نویسندگانی هم‌چون داستایوفسکی، زولا، گورکی، و بویژه مطالعه آثار مارتین آندرسن نیکسو بود. «موا» در سال ۱۹۳۴ در نخستین کنگره نویسندگان اتحاد جماهیر شوروی به ریاست گورکی شرکت کرد. در این نشست دکترین ادبی رئالیسم سوسیالیست پایه گذاری شد.

هری مارتینسن (شوهرش) که مدتی از او جدا شده بود به خانه بازگشت اما در سال ۱۹۳۵ دوباره به شمال گریخت و این بار اخطاری که «موا» در رادیو اعلام کرد، تمام سوئد را از مشکلات خانوادگی‌شان آگاه کرد. آن‌ها رسما درسال۱۹۴۰ جدا شدند.

«موا» در رمان JAG MÖTER EN DIKTARE (۱۹۵۰) درباره ازدواجش با «هری مارتینسن» نوشت. «هری» و «موا» دوست نویسنده مشترکی به نام «ایوار لو-جانسن» داشتند که در یکی از کتاب‌هایش با عنوان Tröskeln (۱۹۸۲) به موضوع مشکلات خانوادگی این زوج می پردازد. نکته جالب ارتباط آن‌ها مواقعی بود که «موا» برای اطلاع پیدا کردن از محل اقامت شوهرش مجبور بود با این دوست مشترک تماس بگیرد یا به وسیله‌ی او پیامی به «هری» برساند.

«موا» زنی با حسادت مثال زدنی بود، اما «هری» درهمسرش به دنبال یک مادر می‌گشت. او برخلاف «موا» از زندگی خانوادگی معمولی احساس رضایت نمی‌کرد. تفاوت‌های آن‌ها در نوع زندگی خلاصه نمی‌شد؛ «موا» یک رئالیست کم ظرافت بود در حالی که «هری» چهره‌ای با استعداد در مدرنیسم به شمار می‌رفت، هرچند مطالعات محققان بیان‌گر برخی نشانه‌های مدرنیسم در رمان‌های این زن سوئدی نویسنده است.

اولین داستان «موا» با عنوان PIGMAMMA درچندین شماره روزنامه‌های ۱۹۲۷ منتشر شد. ۱۹۳۳ فرصتی برای این زن ۴۳ ساله بود تا خود را با رمان(KVINNOR OCH ÄPPELTRÄD قطارها، زنان و درختان سیب) به عنوان یک رمان‌نویس موفق مطرح کند. این رمان، داستان قدرت و استقامت چندین نسل از زنان طبقه کارگردر مبارزه با فقرو مردان نامرد معتاد به الکل است:

" آن‌جا مزرعه‌ای بزرگ با خاکی فقیر بود. خاکی سرسخت، که همانند زنان پیر یا اسب‌های مزرعه زجرکشیده بود. خاک خزه گرفته، باتلاقی و گوریده‌ی آن‌جا، جایی است که تنها سزاوار ناسزای توست. خاکی که آنجاست، خود را به سادگی برای ریشه های درخت غان و وحشی بی‌مصرف می‌گسترد اما در برابر خویش و کج بیل مقامت می‌کند، همانند زنی در بستر که از شوهر خویش متنفر است."

رمان های SALLYS SÖNER ، RÅGVAKT و DROTTNINGEN GRÅGYLLAN از دیگر آثار «موا مارتینسن» به شمار می‌روند که به ترتیب درسال‌های ۱۹۳۴، ۱۹۳۵ و ۱۹۳۷ منتشر شدند.

رمان MOR GIFTER SIG (مادر ازدواج می کند) یک تریلوژی اتوبیوگرافی است که در سال ۱۹۳۶ منتشر شد و از موفق ترین آثار او به شمار می رود. KYRKBRÖLLOP (ازدواج دینی) در سال ۱۹۳۸، KUNGENS ROSOR (گل های رز پادشاه) در سال ۱۹۳۸ از دیگرکتاب های موفق او هستند. این کتاب‌ها در دهه ۱۹۴۰ و۱۹۵۰ به همت انتشارات Folket i Bild در قطع‌های ساده و ارزان قیمت به چاپ مجدد رسید. Church Wedding در سال ۱۹۴۹ با تیراژ ۹۰۰۰۰ نسخه منتشر شد. «میا استنمان»، شخصیت اصلی این رمان در حومه فقیر نشین Norrköpingرشد می‌کند. با پایان سن ۱۵ سالگی کودکیش نیز به پایان می‌رسد. او تصمیم می‌گیرد که هرگز ازدواج نکند.

بانو«مارتینسن» در دهه ۱۹۴۰ چندین کتاب به رشته تحریر درآورد که درون‌مایه‌های آن‌ها بازتابی ازتجربه‌های شخص نویسنده است. این رمان‌ها عبارتند ازARMÉN VID HORISONTEN (۱۹۴۲) ، (۱۹۴۴) BAKOM SVENSKVALLENو KÄRLEK MELLAN KRIGEN (۱۹۴۷). آخرین رمان‌های «مارتینسن» ویژگی‌هایی از پرولتاریا در قرن ۱۸و۱۹ را درخود دارد.

رمان DEN OSYNLIGE ÄLSKAREN که در سال ۱۹۴۳ منتشر‌شد، داستان زن جوانی است با آرزوهایی آرمان‌گرایانه درباره مرد رویاهایش، درحالی که زندگی روزمره‌اش در دست شوهری وحشی به زندان تبدیل شده‌است. با این وجود او تلاش می‌کند تا خانواده‌اش را از فقر نجات دهد.

«موا مارتینسن» را می‌توان الگوی زنان نویسنده اواخر دهه ۱۹۷۰ در کشورهای اروپای شمالی نامید. نقد فیمینیستی آن زمان اعتبار دوباره خود را وامدار اوست. او در تمام آثار ادبی‌اش اهمیت ویژه‌‌ای به جنسیت زن می‌دهد. یکی دیگر از تم‌های اصلی داستان‌های او دوستی بین زنان است.

«مارتینسن» در پنجم ماه آگوست ۱۹۶۴ در Södertälje سوئد دیده از جهان فمینیست رمان‌هایش فروبست. بعدها فیلمی با عنوان «موا» (Moa) به کارگردانی «آندرس بیرکلند» در سال ۱۹۸۶ به یاد از او ساخته شد که «گونیلا نیروس» نقش موا را بر عهده داشت.

● فهرستی از رمان ها و دیگر آثار «موا مارتینسن»:

KVINNOR OCH ÄPPELTRÄD, ۱۹۳۳ - Women and Appletrees (trans. by Margaret S. Lacy)

SALLYS SÖNER, ۱۹۳۴

RÅGVAKT, ۱۹۳۵ - TV drama (۱۹۷۴), dir. by Göran Bohman

MOR GIFTER SIG, ۱۹۳۶ - Mother Gets Married - Äiti menee naimisiin - TV series (۱۹۷۹), dir. by Per Sjöstrand, starring Gurie Nordwall, Nina Ullerstam, Hans Wigren

DROTTNING GRÅGYLLEN, ۱۹۳۷

MOTSOLS, ۱۹۳۷

KYRKBRÖLLOP, ۱۹۳۸ - Church Wedding - Kirkkohäät

KUNGENS ROSOR, ۱۹۳۸ - The King۰۳۹;s Roses - Kuninkaan ruusut

VÄGEN UNDER STJÄRNORNA, ۱۹۴۰

BRANDLILJOR, ۱۹۴۱ - Tulililjoja

ARMÉN VID HORISONTEN, ۱۹۴۲

DEN OSYNLIGE ÄLSKAREN, ۱۹۴۳

BAKOM SVENSKVALLEN, ۱۹۴۴

KÄRLEK MELLAN KRIGEN, ۱۹۴۷

LIVETS FEST, ۱۹۴۹

JAG MÖTER EN DIKTARE, ۱۹۵۰

DU ÄR DEN ENDA, ۱۹۵۲

KVINNORMA PÅ KUMMELSJÖ, ۱۹۵۵

KLOCKOR VID SIDENVÄGEN, ۱۹۵۷

HEMLIGHETEN, ۱۹۵۹

MOA BERÄTTAR, ۱۹۸۷

I EGEN SAK, ۱۹۹۰

● برای مطالعه بیشتر می توانید به منابع زیر مراجعه کنید:

Om Moa Martinson by Marika Stirnstedt (۱۹۴۶); Orädda riddare av penna by Carl Johan Björklund (۱۹۶۰); Moa i brev och bilder, ed. by Glann Boman (۱۹۷۸); Columbia Dictionary of Modern European Literature, ed. by Jean-Albert Bédé and William B. Edgerton (۱۹۸۰); Kvinnornas litteraturhistoria by Barbro Backberger (۱۹۸۱); Harry Martinson och Moa by Sonja Erfurth (۱۹۸۷); Moa by Britt Dahlström (۱۹۸۷); Moa Martinson by Ebba Witt-Brattström (۱۹۸۸); Moa Martinson by Kerstin Engman (۱۹۹۰); Vem är vem i svensk litteratur by Agneta & Lars Erik Blomqvist (۱۹۹۹)

احسان ابدی خواه