داستان دوز بانه ای پسران تشمال در یک نگاه

از دیرباز زبان , گویش و لهجه ازابزارهای ارتباطی و لازم بشر فرا عقل و دانش به شمار آمده اند و بشر بدون این سه مقوله ی بنیادی در ایجاد تعامل و ارتباط و شمایل درست زیستن به معنی واقعی کلمه با مشکل مواجه بوده و می باشد

ازدیرباز زبان ، گویش و لهجه ازابزارهای ارتباطی و لازم بشر فرا عقل و دانش به شمار آمده اند و بشر بدون این سه مقوله ی بنیادی در ایجاد تعامل و ارتباط و شمایل درست زیستن به معنی واقعی کلمه با مشکل مواجه بوده و می باشد.

کشور ایران به عنوان کشوری متمدن وبا فرهنگ وت مدن ازاین سه مقوله بهره ی فراوانی برده است . تنوع زبانها، گویش ها ولهجه ها دراقصی نقاط ایران حاکی ازریشه دار بودن فرهنگ وتمدن این دیار را می رساند .

چه بسا در یک روستای دور افتاده وکوچک ما با انواع گویش و لهجه و آداب متنوع وسازنده ای مواجه می شویم ودر یک شهر در همین سرزمین نیزاین تنوع ونوع الا انواع بودن فرهنگ وآداب را به شکلی دیگرمی بینیم . گویشها ولهجه ها بیانگرهویت وآرمان یک سرزمین به شمار می روند وبا برگشت به تاریخ این دیار می توان سیر تطور این فرهنگ ها رابه سهولت دریافت . لرستان به عنوان مرکز تمدن وبانی تاریخ وفرهنگ قومی کهن، از این قضیه مستثنی نبوده ونیست چه این که باوجود قومیت ها وایلات وطوایف مختلفی که برمحور فرهنگ ورسوم این سرزمین می تازند تردیدی نیست که بگوئیم تاثیر وتاثر این گویش ها و لهجه ها بر کسی پوشیده نیست. بنابراین برای پیشرفت و صدور زبان غنی لرستان بایستی رسم الخطی ایجاد کرد و بر اساس همین رسم الخط فرهنگ غنی خود را به جهان معرفی کرد.

دغدغه ی همه ی ما لرستانی ها شاید وجه تمایز اندیشه هایی باشد که نسبت به زبان گویش و لهجه در لرستان داریم کما این که در این اختلاف نظرها هنوز هم به نتیجه ای منتح نرسیده ایم چرا که بعضی از صاحب نظران ادبیات و زبان عامیانه در لرستان بر زبان بودن زبان مردم لرستان تاکید موکد دارند و بعضی دیگر گویش رابنای موضوع می پندارند و برخی هم مکالمه مردم این دیار را لهجه های متنوع و شیرین که کار بردی اساسی و فرا رونده دارند , دانسته اند.

اگر چه در این خصوص افرادی کارهای تحقیقی و کارامد را به انجام رسانده اند و باید بر زحمات بی بدیل آنها ارج نهاد ولی با دامنه ی وسیع و غنی ایی که از فرهنگ لرستان سراغ داریم بی شک کافی و وافی نیست وسالها بایستی برای مشخص شدن این مهم در دل این فرهنگ کهن کنکاش و تفحص لازم داشت تا به نتیجه ای در خور توجه و پیش رو رسید. ولی شروع هر کاری می تواند نقطه ی عطفی در جهت حرکت به سمت جلو باشد.

لذا از این نگاه هر قومی که بیشتر در زمینه ی فرهنگ و آداب و رسوم خود مینویسد آن قوم در معرفی تاریخ اجتماعی،فرهنگی و هنری خود چند قدم جلوتر است بنابراین آنچه که مشهود و متبادر به ذهن است فعالیت هایست که در چندین سال اخیر در جامعه لرستان در حوزه های فرهنگ و ادبیات عامیانه به صورت مکتوب به بار نشسته که در جای خود محل بحث و وارسی بوده که البته نیاز به وقت دیگری را می طلبد و در حوصله ی این معقوله نمیگنجد .

پسران تشمال(کورون تشمال) داستان و شاید بتوان گفت قصه ای است مینی مالیسم که به روایت منوچهر کریم زاده و با برگردان آفرین پنهانی به زبان لری اصیل نگاشته شده و تصویر گری این داستان با تبحر و مهارتی خاص توسط حسام الدین طباطبایی انجام گرفته است . این داستان که به صورت کتاب توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به زیور چاپ آراسته شده از اهمیت ویژه ای برخوردار است .

نخست خود داستان بوده که از این نگاه سبک آن رئالیسم جادویی است .رئالیسمی که پیامد های آن واقعی است . بدین سان که تاثیر میراث پدر تشمال(نوازنده) که دارای سه بچه می باشد فقط یک سرنا ، دهل و آسیا دستی است .

نقش هنرهای دستی که با فرهنگ عامیانه کلافی عمیق خورده در آستان بسیار موثر و برجسته شده به گونه ای که این داستان زوایای مختلفی را به رو ی خوانندگان باز میکند . ضمن این که در این داستان با هنری تعلیمی و کلید ها ی اجتماعی که خوب آموزی خاصی را تصویر میکنند , بر خورد میکنیم. مهم تر این که بر گردان ویا ترجمه این داستان از جانب خانم آفرین پنهانی صورت گرفته که می توان گفت ترجمه داستان از خود داستان چه از حیث معنا و ساختار هم پر بار تر بوده و هم جذاب تر و کار امد تر.

آفرین پنهانی با خلق رسم الخطی موثر که با زبان لری اصیل همراه است توانسته این داستان را ترجمه نماید. بکار گیری و گزینش واژه ها ی اصیل لری و کار کشیدن از همین واژه ها که برای واژه های فارسی در جهت ارتقای بار معنایی داستان که معادل سازی شده از نکات و فاکتور های سازنده در همین داستان به شمار می آیند.

با توجه به غنی بودن ادبیات عامیانه لرستان کاری که این مترجم به انجام رسانده از مهم ترین و کاربرد ترین کارهایی قلمداد می شود که بایستی در جهت رشد و بلوغ هر چه بیشتر ادبیات عامیانه ی این دیار لحاظ گردد . از این منظر بر گردان یک متن فارسی آن هم در قالبی عامیانه کار ساده ای نیست و تا برگردان شناخت و آشنای لازم از فرهنگ بومی منطقه نداشته باشد و به بیانی زبان بلد و مجرب نباشد آن کار به انجام نمی رسد .

در ثانی اعراب گذاری و آوا نویسی و ایجاد رسم الخط که بدان اشاره شد از ویژگی های بارزی است که با زبانی سلیل و اصیل لری به تصویر کشیده شده افزون بر این که خانم آفرین پنهانی مترجم همین اثر در حوزه ادبیات عامیانه نزدیک به دو هزار اشعار و ترانه ی لری را دردست باز سرایی دارد والبته کار برگردان نیز از عمده کارهای اوست که بی شک چنین هنرمندانی را باید برای ارتقایی سطح فرهنگ و ادبیات عامیانه همراهی کرد واز بهتر اینکه کارهای بدیعو تاثیرگذاری به مانند کار این نویسنده و شاعر را باید به سهم خود ستود .

عابدین پاپی

مدیر ادبیات پژوهشکده ی

مرکز مطا لعات و تحقیقات

استان البرز