سواد رسانه‌ای خواندن سطرهای نانوشته رسانه‌ها را می‌آموزد

رسانه‌ها اعم از تلویزیون، رادیو، اینترنت، فیلم، ویدیو، روزنامه و مجله هر روز به‌طور فزاینده، اطلاعات، سرگرمی‌ها و آگهی‌های مختلفی را به ما عرضه می‌کنند و همگی نقش مهمی …

رسانه‌ها اعم از تلویزیون، رادیو، اینترنت، فیلم، ویدیو، روزنامه و مجله هر روز به‌طور فزاینده، اطلاعات، سرگرمی‌ها و آگهی‌های مختلفی را به ما عرضه می‌کنند و همگی نقش مهمی را در شکل‌دهی و نفوذ به فرهنگ، ارزش‌ها، دیدگاه‌ها و اعتقادات ما بازی می‌کنند.

در عصر جدید با ویژگی ظهور وسایل ارتباطی نوین به مراتب بیش از گذشته ما تحت بمباران رسانه‌ای هستیم که به نظر می‌رسد بهترین راه ممکن برای بقا در این شبکه اطلاعاتی که در سراسر محیط فرهنگی ما ریشه دوانده است، حفظ استقلال، اجتناب از انفعال، بهره‌مندی از تفکری منتقدانه و به عبارت دیگر افزایش توانایی گزینش، انتخاب و چالش با این موج فراگیر است که تنها از طریق تکامل سواد رسانه‌ای میسر است. سواد رسانه‌ای نه تنها به کودکان بلکه به بزرگسالان، مهارت‌های لازم را برای برقراری ارتباطی متفکرانه و آگاهانه با رسانه‌ها را می‌آموزد و در عین حال نگاهی دقیق، دیدگاهی نقادانه و تحلیلی به پیام‌های رسانه‌ای مکتوب، دیداری و شنیداری فراهم می‌آورد.

بنابراین شاید ما نتوانیم بر هر آنچه که جزء سیاست‌های پنهانی رسانه‌هاست آگاهی داشته باشیم، اما مطمئنا این امر را تصدیق می‌کنیم که ما می‌توانیم با سواد رسانه‌ای بیشتری با آن‌ها روبرو شویم تا برخوردی آگاهانه و منطقی با آنها داشته باشیم و به راحتی تسلیم همه اطلاعاتی که دریافت می‌کنیم نشویم، بلکه با تعبیر و تفسیر و پردازش اطلاعات، توانایی‌های خود را در این زمینه بهبود و توسعه ببخشیم و در جهت اعتلای آگاهی‌های مخاطبین در برخورد با رسانه‌ها گام‌های مؤثری برداریم.

در واقع هر رسانه‌ای دستورالعمل و سیاست خاص خود را دارد و واقعیت‌ها را به شیوه خاص خود تدوین می‌کند. بنابراین رسانه‌های مختلف ممکن است یک واقعه واحد را به صور گوناگون ارائه کنند.

رسانه‌ها با تولید و انتشار پیام‌های گوناگون در گستره‌ای وسیع با حضور و نفوذ عمیق در ابعاد مختلف انسانی، در امر تبادل اطلاعات و اخبار، اندیشه و فرهنگ و ایجاد تغییر در تلقی، باور و رفتار مخاطبان، نقشی ممتاز و انحصاری دارند. پس آنچه ضروری به نظر می‌رسد آن است که مخاطبان با نگاهی تیزبینانه و موشکافانه با این پیام‌ها برخورد کنند. در این زمینه سواد رسانه‌ای می‌تواند به مخاطب کمک کند تا وقایع را پیش‌بینی کند و سطح‌آگاهی خود را بالا ببرد و در نتیجه به موقعیت پیشرو یا رهبری دست یابد. سواد رسانه‌ای همچنین به مخاطب کمک می‌کند تا خود بدون کمک منتقدان از پس تعبیر و تفسیر رسانه (مثلا فیلم) با کمک قواعد و قراردادها نشانه‌شناسی و معناشناسی برآید.

بنابراین می‌توان گفت سواد رسانه‌ای سبب می‌شود تا جهت‌یابی فرد با دوراندیشی و درایت و نیز درک موقعیت‌ها همراه شود. از همین رو همواره تحقیقات نشان داده شده است که افراد موفق‌تر انتخاب‌های برگزیده‌تری از رسانه‌ها دارند، زیرا آنها به‌گونه‌ای هدفمند و گزیده‌تر از رسانه‌ها در جهت تثبیت و ارتقای موقعیت خود بهره می‌گیرند.

سواد رسانه‌ای می‌کوشد خواندن سطرهای نانوشته رسانه‌های نوشته‌ای، تماشای پلان‌های به نمایش در نیامده یا شنیدن صداهای پخش شده از رسانه‌های الکترونیک را به مخاطبین بیاموزد و قدرت درک نحوه کار رسانه‌ها و معنی سازی در آنهاست. این که چگونه سازماندهی می‌شوند و چگونه از آنها استفاده می‌شوند.

به عنوان مثال مخاطبی که دارای سواد رسانه‌ای است از اهداف و میثاق‌های رسانه‌های مختلف آگاه است و از آنها به صورت شایسته استفاده می‌کند، او می‌داند که چگونه از نقش صدا، موسیقی و سایر جلوه‌های ویژه برای القای فضا و معنی خاص استفاده می‌شود و می‌داند که چرا و چطور یک پیام واحد در تلویزیون سینما، روزنامه، مجله، رادیو، فیلم‌های ویدیویی یا بازی‌های رایانه می‌تواند تاثیرات و مفاهیم متفاوتی از خود به جای بگذارد و در هر حال سواد رسانه‌ای قصد هوشیار سازی و اختیار بخش به مخاطب را دارد و در چنین عصری این مهارت‌ها پایه و اساس آینده جامعه آگاه را تشکیل می‌دهد و باعث تقویت و قدرتمند نمودن ساختارهای دموکراتیک جامعه می‌شود و اگر مهارت‌های زیادی داشته باشیم، اما نتوانیم اطلاعات و آگاهی‌مان را طبقه بندی کنیم تا در جای مناسب خود از آنها استفاده کنیم قادر نخواهیم بود که خود را به سطح وسیع و گسترده‌ای از پیام‌های رسانه‌ای که ما را تحت بمباران اطلاعات قرار داده‌اند و حتی محیط اطراف‌مان که دائماً با آن در ارتباط هستیم، عرضه کنیم.

پس این بیانگر محدود بودن ساختمان دانش ماست و ضروری است در برخورد با رسانه‌ها هوشمندانه‌تر برخورد کرده و به راحتی تسلیم امواج الکترونیکی رسانه‌ها نشویم.