خفگی در هوای آلوده

در شنبه‌ای که گذشت تعداد مراجعان به اورژانس ناشی از بیماری‌های قلبی و ریوی یکباره افزایش پیدا کرد. این در حالی بود که چند روز تعطیلی و اجرای طرح زوج و فرد در سراسر شهر تهران به …

در شنبه‌ای که گذشت تعداد مراجعان به اورژانس ناشی از بیماری‌های قلبی و ریوی یکباره افزایش پیدا کرد. این در حالی بود که چند روز تعطیلی و اجرای طرح زوج و فرد در سراسر شهر تهران به اجرا در آمده بود.

آلودگی هوا تنها در تهران آزاردهنده نیست، هر روزه شاهد هستیم که هوای یکی دیگر از شهرهای بزرگ یا صنعتی کشورمان دچار وضع بحرانی می‌شود. افراد مسن، بیماران قلبی و ریوی یا خانه‌نشین‌شده یا با چند متر قدم‌زدن دچار تنگی نفس‌شده که گاهی کار را به بیمارستان و اورژانس می‌کشاند.

هوای تنفسی ما حاوی ۲۱ درصد اکسیژن بوده و بقیه از گازهایی همچون نیتروژن و دی اکسیدکربن تشکیل شده است؛ اگر گاز دیگری در این مجموعه وارد شده یا درصد یکی از گازهای موجود در هوا رو به فزونی گذارد، درصد اکسیژن هوای تنفسی کاهش می‌یابد. اتفاقی که معمولا در حین آلودگی هوا رخ می‌دهد در اولین مراحل همین کمبود اکسیژن یا همان آسفیکسی است.

اثرات حاد در ظرف دقایقی از شروع آسفیکسی بروز کرده و علائم ناشی از کمبود اکسیژن آشکار می‌شود. کاهش درصد اکسیژن از ۲۱ درصد به ۱۵ درصد، سیستم عصبی خودکار بدن را فعال کرده و باعث افزایش تعداد ضربان قلب و تنفس می‌شود.

از طرفی کمبود اکسیژن در مغز باعث اختلال در تعادل، احساس سرگیجه و گیجی می‌کند. با وجود افزایش در تعداد تنفس، تنگی نفس شکایت رایجی نیست. زمانی که درصد اکسیژن هوا به زیر ۱۰ درصد برسد، مغز بیمار دچار تورم می‌شود. وقتی که میزان اکسیژن مصرفی به کمتر از ۶ درصد می‌رسد حیات فرد در معرض خطر قرار می‌گیرد.

زمانی که برای فرد اکسیژن رسانی شروع می‌شود، علائم بتدریج بهبود پیدا می‌کند؛ اگر بهبود رخ ندهد باید به عوارض ناشی از کمبود اکسیژن فکر کرد و این به معنای پیش آگهی ناخوشایند است.

از آنجائی که علائم در اکثر بیماران غیراختصاصی و متنوع است، تشخیص‌های فراوانی برای بیماران مطرح است که پاسخ بیمار به اکسیژن بهترین راهنما برای تائید تشخیص است.

پیشگیری: بیماران تنفسی و قلبی در شرایط اضطرار نباید از منزل خارج شوند. این بیماران باید بدقت به علائم خود توجه کنند. معمولا نیاز به استفاده از اسپری‌های درمانی در این زمان افزایش می‌یابد که بهتر است برای کنترل علائم حتما با پزشک خود مشورت کنند.

درد قفسه سینه علامتی هشداردهنده در هوای آلوده در بیماران قلبی است. مبتلایان با وجودی که فعالیت خود را کاهش می‌دهند، به دلیل کمبود اکسیژن دچار درد قفسه سینه یا سرگیجه و تنگی نفس می‌شوند.

مصرف قرص‌‌های زیرزبانی باید با بروز درد قفسه سینه شروع و در صورتی که به سه عدد زیر زبانی پاسخی نداد، بیمار به سرعت به اورژانس اعزام شود.

فعالیت در هوای آلوده حتی برای افراد سالم و ورزشکار نیز خطرناک است.

بهتر است پیاده‌‌روی را در این شرایط آلوده هوایی کنار گذاشت. در هوای آلوده حتی در منزل هم نباید ورزش کرد.

دکتر بهروز هاشمی

متخصص طب اورژانس