موزه «آبگینه» و تاریخ شیشه گری ایرانیان

موزه ای متفاوت در عمارتی کم نظیر

اگر می‌خواهید به عنوان خبرنگار، گزارشگر و عکاس سری به زیباترین و اعیانی‌ترین خانه تهران که به موزه آبگینه و سفالینه‌های تهران تغییر کاربری داده است، بزنید راه معمول این است که بعد از ۱۰روز نامه‌نگاری و پی‌گیری از سازمان میراث فرهنگی منتظر شوید تا شما را به روابط عمومی موزه آبگینه (طبق آخرین مصوبه سازمان میراث فرهنگی اگر البته تاکنون تغییر نکرده است) معرفی کنند.

به همین دلیل پیشنهاد می‌کنم به‌عنوان یک گردشگر از این خانه در درجه اول و سپس در جایگاه موزه بازدید کنید. این خانه اعیانی و ارزشمند که هوش از سر هر بازدیدکننده‌ای می‌برد، باید مدیون مسوولانی باشد که در ۳۲سال گذشته آن عمارت را تبدیل به موزه کرده‌اند وگرنه امروزه همچون سایر خانه‌های قدیمی و ارزشمند تهران در شرف ویرانی، خرابی و فرسودگی یا اینکه هیچ اثری از آن باقی نمانده بود.

عمارت قوام‌السلطنه

خیابان سی تیر (حد فاصل خیابان امام خمینی تا خیابان جمهوری) که اکثر تهرانیان آن را به دلیل وجود عمارت قوام‌السلطنه، بازیگری ماهر در عرصه سیاسی ایران، به‌نام خیابان قوام می‌شناسند. این بنا در دوره پهلوی اول تحت تاثیر معماری قفقاز به دستور احمد قوام (قوام‌السلطنه) به منظور استفاده شخصی‌اش ساخته شد. این ساختمان در باغی به وسعت هفت‌هزار مترمربع با زیر بنای ۱۰۴۰ متر مربع قرار دارد که به ساختمان هشت گوش یا هشت ضلعی معروف است. معماران معتقدند طراحی و معماری این بنا بر گرفته از آثار سلجوقی است. این ساختمان دارای دو طبقه و یک زیرزمین است. طبقه همکف از طریق پلکان چوبی دو طرفه به سبک معماری روسی به طبقه بالا منتهی می‌شود. سرسرای این عمارت تا زمانی که محل اقامت قوام بود به شکل گنبد ساخته شده بود که بعد‌ها بر اثر تغییر کاربری به صورت مسطح در آمد. از تزیینات این خانه اشرافی علاوه بر آجرکاری در ۵۰ نوع، گچ‌بری، آینه‌کاری و منبت‌کاری و کاشی‌کاری‌های برجسته با تصاویری از داستان‌های شاهنامه در نمای داخلی و خارجی است. این ساختمان با بنای فرعی مجاورش تا حدود سال ۱۳۳۲ محل سکونت و دفتر احمد قوام بود. بعد از فوت قوام‌السلطنه، ورثه این بنا را به سفارت مصر می‌فروشند و این عمارت به مدت هفت سال در اختیار سفارت مصر قرار می‌گیرد و یکسری گچبری‌های دیگری به سبک غربی به بنا اضافه می‌شود. با تیره شدن روابط ایران و مصر در دوره پهلوی دوم، سفارت مصر تعطیل می‌شود و این عمارت توسط بانک بازرگانی خریداری می‌شود تا اینکه در سال ۱۳۵۵ فرح پهلوی این خانه اعیانی را می‌خرد و با همکاری مهندسان ایرانی و اتریشی تغییراتی در این بنا می‌دهد. در فاصله سال‌های ۵۵ تا ۵۹ در قسمت‌های شمالی و جنوبی ساختمان اصلی بناهایی توسط مهندسان اروپایی به‌نام فرهنگسرا ساخته می‌شود و این محوطه را به مجموعه‌ای فرهنگی شامل موزه، کتابخانه و کلاس‌های آموزشی تبدیل می‌کنند. در سال ۱۳۵۹ در این مکان موزه‌ای به نام آبگینه برای علاقه‌مندان بازگشایی می‌شود. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز خیابان قوام به اسم خیابان سی تیر تغییر نام می‌دهد که وجه تسمیه آن هم به دلیل آن است که در جریان سی تیر ۱۳۳۱ طرفداران دکتر مصدق در برابر خانه قوام تظاهراتی بر پا کردند و سرانجام موفق به برکناری احمد قوام شدند و برای بار دوم دکتر مصدق توانست بر مسند نخست‌وزیری بنشیند.

موزه آبگینه و سفالینه‌های ایران

موزه آبگینه و سفالینه‌های ایران سیر تحول و تکامل مجموعه‌ای از آثار را عرضه می‌دارد که شامل سفال، بلور و شیشه از سده‌های ماقبل تاریخ تا قرن ۱۳خورشیدی است. این موزه که در دل خانه قوام جا خوش کرده است، به دلیل قرار‌گیری در مهم‌ترین بخش تهران و بافت تاریخی آن در نزدیکی به سایر موزه‌ها، موقعیت مناسبی برای بازدید‌کنندگان فراهم کرده است تا آنجا که به گفته فروشنده محصولات فرهنگی موزه، در ایام نوروز موزه آبگینه نزدیک به ۱۰هزار نفر بازدید‌کننده داشته است. وی می‌گوید: «بین ۶۰ تا ۷۰ درصد از بازدید‌کنندگان از هموطنان بودند و مابقی گردشگران خارجی بودند. در روزهای معمول هم‌، چون با توجه به اینکه فصل بهار، فصل گردشگری است روزانه قریب به صد نفر از موزه بازدید می‌کنند، پیش پای شما سه ولووی بزرگ کلی مسافران خارجی برای تماشا از این موزه پیاده کرد.» سفال، شیشه و بلورهای عرضه شده در این موزه در پنج تالار به‌نام‌های مینا و بلور در طبقه همکف و تالار‌های زرین، لاجورد و صدف در طبقه اول قرار دارد. اما آنچه که این موزه را از سایر دیگر موزه‌ها متمایز می‌‌کند نبود راهنما در تالارهاست و اگر شما سوالی در زمینه موزه داشته باشید باید به طبقه اول بروید و در اتاق گوشه سمت راست راهنما را ملاقات کنید تا وی با چهره‌ای تلخ و عبوس به سوالات شما پاسخ ‌دهد.

در تالارها، پنجره‌های چوبی منقوش به گل و بته دیده می‌شود که متاسفانه درب اکثر آنها به دلیل محافظت فیزیکی بسته است و یکی از دو تا از پنجره‌ها که باز است به دلیل کثیفی و جرمی که شیشه را فرا گرفته نمای بیرونی موزه به وضوح دیده نمی‌شود. با توجه به اینکه این پنجره‌ها و درب‌های چوبی از شاهکار‌های معماری محسوب می‌شود اما روی آنها تابلو‌های فلزی که در بر گرفته از تاریخچه سفال و... است در جای جای درب و پنجره‌ها نصب شده است.

باید متذکر شد موزه آبگینه علاوه بر آنکه به صرف موزه بودنش گرانمایه است اما این موزه در یکی از باشکوه‌ترین خانه‌های تهران واقع شده که ردپایی از تهران قدیم در آن دیده می‌شود. در واقع بازدید‌کننده با یک تیر، دو نشان می‌زند هم از موزه‌ای خاص دیدن می‌کند و هم از عمارتی بی‌نظیر.