خود درمانی

خود درمانی و عدم مراجعه به پزشك حتی در مواقع خطرناك یكی از عادات مرسوم و غلطی است كه اكثریت مردم جامعه به آن مبتلا هستند

خود درمانی و عدم مراجعه به پزشك حتی در مواقع خطرناك یكی از عادات مرسوم و غلطی است كه اكثریت مردم جامعه به آن مبتلا هستند. اگر چه در بسیاری از كشورها و حتی در كشورهای پیشرفته این شیوه درمانی وجود دارد ولی طبق تحقیقات وزارت بهداشت در ایران ۵۰ درصد بیماران در مواقع ضروری هم به مراكز درمانی مراجعه نمی كنند. همین تحقیقات حاكی از آن است كه ایرانی ها تنها در هنگام بروز بیماری های عفونی، شكستگی ها و سرطان ها به سرعت به پزشك مراجعه می كنند و در مواردی مثل سرماخوردگی، سردرد و... سهل انگاری و یا خوددرمانی می كنند.

با این كه طبق آمار وزارت بهداشت برای هر ۱۵۰۰ نفر یك پزشك وجود دارد بنابر این دسترسی به پزشك باید آسان باشد، اما مراجعه به پزشك و بررسی وضعیت سلامت قبل از بروز بیماری در سبد هزینه های خانوار جایگاهی ندارد و نتایج تحقیقات مختلف كارشناسان امتناع از رفتن به نزد پزشك و روی آوردن به سیستم خوددرمانی و استفاده از داروهای در دسترس را بر چند عامل مرتبط می دانند. دكتر ابوالقاسم مهری نژاد، روان شناس و عضو هیأت علمی دانشگاه الزهرا ضمن اشاره به سه عامل مهم در افزایش فرهنگ غلط خوددرمانی می گوید: فقر و گرفتاری اقتصادی مهمترین عاملی است كه باعث شده برای بسیاری از خانواده ها پرداخت هزینه های پزشكی مشكل شود. طبیعی است خانواده ای كه از تأمین بسیاری از ضروریات زندگی خود ناتوان است در هنگام ابتلا به بیماری به جای پرداخت هزینه ویزیت، پزشك و تهیه دارو سعی می كند به شیوه های قدیمی استفاده از داروهای گیاهی و یا مصرف داروهای در دسترس بپردازد. دكتر مهری نژاد ضمن اشاره به افزایش قیمت داروها اضافه كرد: یكی از مشكلات اساسی مردم در تهیه دارو، گرانی آنها و عدم حمایت های مالی بیمه هاست. حتی در صورت حمایت بیمه ها نیز فرانشیزی برای بیماران در نظر گرفته می شود كه به علت قرار گرفتن اغلب خانواده ها در زیر خط فقر امكان پرداخت این فرانشیز از بین می رود.

وی افزود: البته وجود اطلاعات كافی و آگاهی در مورد بیماری حساسیت بیماران را نسبت به خطرناك بودن بیماری بالا می برد. متأسفانه در كشور ما، افراد با این كه یك داروی خاص بر بیماری خاصی تعلق می گیرد، اقدام به تهیه آن دارو بدون در نظر گرفتن عوارض آن می كنند كه این خود خطرات سوء و زیان بار بعدی را به دنبال دارد .

كمبود وقت علتی است كه حتی بسیاری از بیماران مراجعه كننده به داروخانه ها نیز به آن اشاره می كنند. یكی از این بیماران می گوید: وقتی در مطب پزشك هستم احساس می كنم به جز هدر دادن وقتم هیچ اتفاق دیگری نمی افتد. وقتی می دانم كه پزشك بعد از چند دقیقه معاینه قرار است چه دارویی را برایم تجویز كند، در حالی كه آن دارو را در اختیار دارم، پس مراجعه به پزشك از نظر من كار بیهوده ای است. تهیه یك قرص مسكن احتیاج به تجویز پزشك ندارد.

علاوه بر تمامی این عوامل كه باعث شده مردم به نقش بیماری های جزیی در ایجاد بیماری های بزرگتر حساس نباشند، دكتر مهری نژاد ضمن اشاره به عوارض بسیار خطرناك مصرف خودسرانه داروها می گوید: بسیاری از بیماری های حاد و طولانی در دراز مدت متوجه این افراد می شود. ابتلا به انواع سرطان ها، بیماری های مفصلی، ناباروری ها، نقایص جسمی در نوزاد به هنگام تولد، از كار افتادگی كبد و كلیه ها و ... بخش كوچكی از لطماتی است كه فرد در نتیجه مصرف بی درنگ این داروها بدون مشورت با پزشك در معرض تهدید آنها قرار دارد. این در حالی است كه ۹۰درصد بودجه بهداشت و درمان كشور نیز صرف درمان بیماری ها و عوارض ناشی از آن می شود.

در میان تمامی این عوامل نقش پزشكان را در ارتباط با میزان مراجعه بیمار به مراكز درمانی نباید از نظر دور داشت. در تمامی جوامع نحوه و كیفیت خدمات رسانی به بیمار است كه او را ترغیب به ادامه روند درمان می كند و یا این كه بالعكس او را از ادامه این روند بازمی دارد. دكتر مهری نژاد در مورد نقش پزشكان در تأمین سلامت به معنای واقعی بیان می كند: متأسفانه برخی پزشكان این حرفه را برای كسب درآمد و به عنوان تجارت در نظر گرفته اند و آن قدر كه در این شغل به دنبال منافع خود هستند به بیمار به عنوان یك فرد نیازمند به خدمات درمانی نگاه نمی كنند. مادامی كه مردم پزشك را به عنوان یك تاجر نگاه كنند و تا زمانی كه پزشك بیمار خود را به دنبال هزینه های غیرضروری درمان مانند انواع آزمایش ها و تهیه داروهای گران كه شاید واقعاً ضرورت نداشته باشد بفرستند هر چقدر هم كه پزشك به تعداد كافی وجود داشته باشد بیماران و بخصوص اقشار ضعیف جامعه تنها از روی ناچاری و در مواقع بسیار ضروری به پزشك مراجعه می كنند.

دكتر مهری نژاد با اشاره به این كه خوددرمانی و مصرف خودسرانه دارو زمانی كاهش پیدا می كند كه رابطه بین بیمار و پزشك دلسوزانه شود، ادامه داد: نظارت بیشتر بر روی خدمات پزشكی، عملكرد حرفه ای پزشكان و در دسترس بودن آنها، آگاه كردن و اطلاع رسانی به مردم از طریق رسانه ها و مسئولان وزارت بهداشت نسبت به اهمیت بیماری ها و دادن هشدارهای لازم به مردم و همچنین وجود پزشك خانواده كه بتواند حمایت های كافی را در مواقع ضروری به بیمار ارائه دهد و ... همگی می توانند در فرهنگ سازی و اشاعه فرهنگ صحیح استفاده از دارو در میان مردم مؤثر باشند. همچنین نظارت و كنترل قیمت ویزیت پزشكان و هزینه های درمانی و در نهایت تعدیل هزینه های بهداشت و درمان به طوری كه به نفع اقشار كم درآمد جامعه باشد، دسترسی به خدمات درمانی و جلوگیری از آثار سوء مصرف خودسرانه دارو را میسر خواهد كرد.

سمیه شرافتی