گردشگری و روایت نداشتن ها

ایستادن در برابر موج عظیم جهانی شدن و همسو شدن با چرخه در حال پیشرفت و در حرکت اقتصاد جهانی امری است که کوتاهی از آن واماندگی و درجا زدن و همچنین خسارت های جبران ناپذیری برای کشورها و ملت هایی که از این فرایند فاصله گرفته و دور ایستاده اند را به همراه خواهد داشت

ایستادن در برابر موج عظیم جهانی شدن و همسو شدن با چرخه در حال پیشرفت و در حرکت اقتصاد جهانی امری است که کوتاهی از آن واماندگی و درجا زدن و همچنین خسارت‌های جبران‌ناپذیری برای کشورها و ملت‌هایی که از این فرایند فاصله گرفته و دور ایستاده‌اند را به همراه خواهد داشت. اقتصاد جهانی و جهانی شدن را می‌توان در ابعاد مختلفی چون بعد سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مورد توجه قرار داد.

از این رو مساله گسترش ارتباطات جهانی بسیار حایز اهمیت است. یکی از مسایل عمده‌ای که فرایند جهانی شدن را مورد توجه انسان و بلکه مرکز توجه انسان قرار داده، تاثیر به‌سزایی است که در عرصه فرهنگ و زندگی اجتماعی او برجای می‌گذارد. در حوزه فرهنگی، فرایند جهانی شدن ارتباط بسیار نزدیکی با جهانگردی و فرهنگ جهانگردی برقرار می‌کند. باید دید جهانگرد چه کسی است؟ بنا به تعریف سازمان ملل متحد، جهانگرد به عنوان یک ملاقات‌کننده موقتی از یک کشور یا منطقه، با هدف تفریح یا تجارت می‌باشد. به این ترتیب کلیه بحث‌هایی که به تحلیل چنین رفتاری از انسان می‌پردازد، در قالب این صنعت پررونق و تحت عنوان جهانگردی قرار می‌گیرد.

جهانگردی بزرگترین تحرک اجتماعی بشر است که می‌تواند منشا عمیق‌ترین اثرات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی باشد، صنعت جهانگردی امروزه با توجه به میزان سرمایه‌گذاری و صرف هزینه‌ها در مقایسه با سایر صنایع، صاحب بیشترین درآمد است. به علاوه باید درنظر داشت که این صنعت، منبعی لایزال و پایان‌ناپذیر بوده و فارغ از اثرات تخریبی زیست‌محیطی است.

بر اساس پیش‌بینی سازمان جهانی توریسم (W.T.O) این صنعت که از پربارترین بخش‌های اقتصادی جهان است، در چند سال آینده از نظر درآمد، در راس صنایع موجود دنیا قرار خواهد گرفت و بخش عمده‌ای از تجارت بین‌الملل را به خود اختصاص خواهد داد. هم‌اکنون نیز گردش اقتصادی این بخش صاحب حجم عظیمی از تجارت بین‌المللی است که کشورهای مختلف با آگاهی از این درآمد سرشار، اهمیت ویژه‌ای را برای گسترش این بخش از اقتصاد خود قایل می‌باشند. هیچ صنعتی در جهان بدون توجه به صنعت گردشگری قادر به رشدی پایدار نیست.

صنعت گردشگری تنها صنعت بدون مرز جهانی است و از ابزارهای مهم توسعه اقتصادی و اجتماعی هر کشور به‌شمار می‌رود. بستر لازم برای توسعه صنعت گردشگری در ایران هم به‌خوبی فراهم است که متاسفانه به دلیل نداشتن برنامه و عدم برنامه‌ریزی درست از این ظرفیت‌ها استفاده بهینه و لازم نشده است. گردشگری کشور در بخش خصوصی، تعاونی و دولتی با چالش روبه‌رو است، چالش‌هایی نظیر کمبود منابع انسانی متخصص، کیفیت خدمات و رضایتمندی مشتریان.

همچنین گردشگری بدون خلاقیت و عدم ایجاد جاذبه‌های جدید در توسعه این بخش غیرممکن است. همچنین الگوهای فرهنگی یک جامعه بر شهروندان و توانایی و میل آنان به سفرهای درون‌مرزی و برون‌مرزی اثر می‌گذارد، تفاوت فرهنگ‌ها اساس جهانگردی است به‌طوری که مقاصد دارای جاذبه‌های فرهنگی برای جهانگردان در اولویت قرار دارند.

فرهنگ هر کشور می‌تواند در جذب گردشگر و مسافر به یک مکان نقش مهمی ایفا کند، بنابراین گردشگری می‌تواند برای حفظ و تجدید حیات فعالیت‌های مختلف فرهنگی، دارای اثرات اقتصادی و اجتماعی باشد. یکی از بهترین راه‌های برقراری ارتباط سالم با جهان، ایجاد حرکت گردشگران و تبادل توریست است، بدون شک هر نوع ارتباط و تبادل دارای اثرات فرهنگی مثبت و منفی است، البته ورود گردشگر به جوامع توریست‌پذیر موجب رونق اقتصادی آن کشور می‌شود.

صرفنظر از اثرات منفی که گردشگری می‌تواند برای فرهنگ کشوری به همراه داشته باشد، (از طریق تبادل فرهنگ‌ها و البته می‌تواند اثرات منفی به همراه نداشته باشد)، نمی‌توان اثرات اقتصادی سفر را نادیده گرفت؛ چراکه همین عامل در بسیاری کشورها نظیر کشور همسایه ترکیه، از اهمیت بسیاری برخوردار است چنانچه بخش عمده‌ای از چرخه اقتصادی این کشور برعهده ورود و خروج گردشگران است که به آن کشور سفر می‌کنند و اگر سفر گردشگران به برخی از این کشورها نظیر قبرس نباشد، دچار مشکلات اقتصادی حادی خواهند شد. جابه‌جایی گردشگران از نقطه‌ای به نقطه دیگر نه‌تنها موجب تبادل فرهنگی است، بلکه شکوفایی اقتصادی را نیز به همراه خواهد داشت.

در جامعه توریست‌پذیر گردشگران علاوه بر این‌که با زبان، خلق‌و‌خو و نوع زندگی یکدیگر آشنا می‌شوند به جهت آن‌که نیاز به اسکان، جابه‌جایی و غذا و... دارند یک چرخه اقتصادی را در آن جامعه راه‌اندازی می‌کنند، از سوی دیگران میزان اشتغال‌زایی این صنعت قابل توجه است؛ چراکه با ورود هر گردشگر، ۸ تا ۱۲ شغل ایجاد می‌شود.

براساس آمار موجود حجم پولی که از طریق جهانگردان دنیا طی یک سال جابه‌جا می‌شود حدود ۵/۲ برابر درآمد سالانه کشورهای عضو اپک از محل فروش نفت می‌باشد. همچنین کارشناسان معتقدند که هر دلار سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری در مدت ۲۰ سال حدود ۴ هزار دلار درآمد عاید سرمایه‌گذار خواهد کرد. متاسفانه ایران، علی‌رغم جاذبه‌های گردشگری فراوان، در بین ۱۵۰ عضو سازمان جهانی توریسم دارای مقام هفتاد و پنجم می‌باشد که این امر نشان از عدم توجه کافی به ۴ اصل اساسی صنعت گردشگری یعنی ساختار، آموزش، فرهنگ و بهداشت است که بهداشت، اساسی‌ترین معضل این صنعت در کشور ماست. با توجه به جاذبه‌های فراوان گردشگری کشور ما، اعم از میراث‌های فرهنگی و چشم‌اندازهای طبیعی و زیست‌محیطی، سیاحتگران سراسر جهان علاقه‌مند هستند که به ایران سفر کنند اما وجود مسایل و موانع فراوان که پاره‌ای از آنها به سادگی قابل حل و رفع است، مانع از این سفرهای پرسود و اشتغال‌زا به کشور می‌شود.

دوستداران سیاحت و گردشگری در سراسر جهان به خاطر میراث‌های فرهنگی و جاذبه‌های طبیعی و زیست‌محیطی کشور ما علاقه‌مندند به ایران سفر کنند. ورای مسایل گوناگون و مانع‌تراشی‌های فراوان بر سر توریسم و گردشگری، پاره‌ای مسایل و مشکلات آشکار در این زمینه به چشم می‌آید که حل آنها در واقع پیش‌شرط جهانگردی است. در کشورهای اسپانیا، یونان، ژاپن و حتا هند که بخش قابل‌توجهی از درآمدهای ارزی خود را از صنعت توریسم به دست می‌آورند، پس از تجربه‌های فراوان دریافتند که توجه به نیازهای اساسی یک جهانگرد، عامل اصلی موفقیت در رونق این صنعت است. آنها این نیازها را با احداث سرویس‌های بهداشتی در مسیر راه‌ها و به‌ویژه در نزدیکی مکان‌های تاریخی، ایجاد اقامتگاه‌های ارزان‌قیمت اما مجهز و راحت، برطرف کردند؛ یعنی در واقع توجه به نیازهای اولیه یک انسان و اولویت بخشیدن به آنها.

اما با نگاهی سطحی به سرویس‌های بهداشتی موجود در مسیر راه‌های ایران، متاسفانه با این مساله روبه‌رو می‌شویم که علی‌رغم برخورداری از فرهنگ و میراث‌های غنی و کهن، به این بخش از نیازهای انسانی کمترین توجهی نشده است. وضع‌ زننده این سرویس‌های بهداشتی واقع در پمپ بنزین‌ها و رستوران‌های بین‌راهی به‌ویژه هنگام تعطیلات و مناسبت‌ها، بسیار تاسف‌‌بار است. نبود دستگاه‌های مسوول و ضعف مدیریتی و افرادی مشخص برای رسیدگی به این اماکن و وضع آنها و ساماندهی آنها موجب شده که هر بخش با رفع مسوولیت از خود وضع غیربهداشتی این مکان‌ها را توجیه کند. همان اندازه که به وضع شهرسازی و کیفیت راه‌ها و امکانات حمل‌ونقل و... توجه می‌شود باید به همان اندازه و بلکه بیشتر از آن به امکانات رفاهی و امکانات اولیه که جهت آسایش و رفاه حال عمومی آماده می‌شوند توجه کرد، پیراستن محیط شهری و خیابان‌ها بدون هزینه به تامین کردن امکانات اولیه رفاه عمومی، مثل اقامتگاه‌های مناسب که از نظر کیفیت و هزینه برای گردشگران خارجی و یا داخلی بهینه و بهترین انتخابات باشند و مسافر در مضیقه و تنگنا قرار نگیرد، همچنین سرویس بهداشتی از نظر کمیت در تعداد زیاد در نزدیکی اماکن ویژه، در بین راه‌ها، کنار رستوران‌های بین‌راهی و پمپ بنزین‌ها و... که تحت مسوولیت افراد قرار داده شوند تا کسانی برای مسایل این اماکن جوابگو باشند تا از نظر کیفیت و بهداشت در وضع خوبی قرار داشته باشند.

همین مسایل به ظاهر کوچک که نادیده گرفته می‌شوند، با دید مسوولانه و مورد توجه قرار گرفتن توسط سازمان‌ها یا ادارات جهانگردی و میراث فرهنگی و بهبود شرایط آنها باعث تاثیر به‌سزایی در توسعه و بهبود وضعیت صنعت گردشگری کشور عزیزمان خواهد شد. به نظر می‌رسد در این میان مساله‌ای که حایز اهمیت است سرمایه‌گذاری به‌جا و مدیریت صحیح برای تامین نیروها و هزینه‌های امکانات رفاهی و محدوده‌های میراث فرهنگی و گردشگری و همچنین محدوده‌های داخل شهرها و... می‌باشد. سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری اگرچه نسبت به گذشته تحولاتی داشته اما میان آنچه که در بیان گفته می‌شود و واقعیت‌های موجود، تفاوت زیادی وجود دارد و البته این بحث مجالی دیگر می‌طلبد.

نغمه آرین