نقش پاركهای فناوری در نظام ملی نوآوری از منظر توسعهٔ منابع انسانی

توسعهٔ منابع انسانی در پاركهای علمی و فناوری متاثر از چند عامل زیرساخت­های موجود در پارك, زمینه فعالیتی شركتهای عضو و موفقیت در جذب شركتهای غیر بومی و خارجی می­باشد كه اگر این عوامل با دقت انتخاب گردند, پاركها می­توانند در توسعهٔ منابع انسانی موثر باشند

رفع آسیب­های اجتماعی و اقتصادی از قبیل فرار مغزها، معضل بیكاری و ایجاد اشتغال برای دانش‌آموختگان طی سالیان اخیر یكی از مهم‌ترین دغدغه‌ها و چالش‌های كشور ما به شمار می‌رود. علیرغم سرمایه‌گذاری‌ها و تبلیغات انجام شده در این زمینه هنوز از اهداف پیش‌بینی شده در برنامه‌های توسعه فاصله داریم. در این راستا یكی از دلایل ذكر شده در جهت بیان عدم دستیابی به نتایج مطلوب در این زمینه، نبود زنجیره تحقیق ـ فناوری و توسعه و فاصله قابل توجه بین تبدیل ایده‌های علمی ـ تحقیقاتی به واقعیت‌های اقتصادی قابل عرضه در بازار می‌باشد. حكومت­های دیگر كشورهای دنیا برای حل این چالش سعی دارند كل نظام علمی و فناوری، و صنعتی جامعه از ایجاد ایده تا تجاری سازی محصول نهایی را در یك نظام كلی تحت عنوان نظام ملی نوآوری در كنار هم و در تعامل باهم در نظر بگیرند، یكی از اجزای این نظام پاركهای علمی و فناوری می­باشند كه نقش مهمی در نوآوری تكنولوژیك و اقتصادی كشورهای مختلف و كارآفرینی دارند. در این مقاله سعی خواهد شد پس از معرفی پارك‌های علمی و فناوری نقش آنها را در نظام ملی نوآوری به عنوان یكی از بسترهای توسعهٔ منابع انسانی با استفاده از تجربیات داخل و خارج بررسی نماییم.

●پارك‌های علمی و فناوری ابزار توسعه كارآفرینی :

رستم لالكاكا معتقد است كه نظام ملی نوآوری از تفكیك و تعامل زیر نظام­های زیر شكل می­گیرد:

۱. سیاست‌گذاری علم و فناوری و ابزارهای اجرای این سیاست

۲. توسعهٔ منابع انسانی فنی

۳. تحقیقات علمی و تجاری‌سازی آن

۴. داد و ستد فناوری در بازار بین‌المللی

۵. خدمات حمایت فنی و توسعهٔ تجاری

۶. تأمین مالی فعالیتهای علمی و فناوری

۷. همكاری بین‌المللی

مطابق این نظریه ملاحظه می­شود كه توسعهٔ منابع نسانی فنی یكی از زیرساخت­های این نظام محسوب می­شود. وی همچنین با بیان اینكه پاركهای فناوری ابزار تشویق نوآوری در این نظام محسوب می­شوند، در ادامه آنها را بدین صورت معرفی می­نماید:

" پارك فناوری، یك توسعهٔ مبتنی بر مالكیت، در یك محیط فیزیكی با كیفیت بالا و پارك‌مانند است. آنها از مزایای نزدیكی به منابع مهم سرمایهٔ معنوی، زیرساخت‌های مناسب و سیاست‌های راهنمایی‌كننده، بهره‌مند می‌شوند و شركت‌های مبتنی بر فناوری و مؤسسات دولتی را در یك "محیط مدیریت شده" حمایت می‌كنند و بنابراین، تعامل، توسعهٔ فناوری و رشد اقتصادی را تسهیل می‌كنند."

در این ارتباط انجمن بین‌المللی پارك‌های علمی و فناوری(IASP)، تعریف زیر را در ارتباط با پارك‌های علمی و فناوری ارائه نموده است:

" یك پارك علمی سازمانی است، كه بوسیله متخصصین حرفه‌ای مدیریت می‌شود و هدف اصلی آن افزایش ثروت در جامعه از طریق ارتقاء فرهنگ نوآوری و رقابت در میان شركت‌های حاضر در پارك و مؤسسات متكی بر علم و دانش است. برای دستیابی به این هدف یك پارك علمی،جریان دانش و فناوری را در میان دانشگاهها، موسسات تحقیق و توسعه، شركت‌های خصوصی و بازار، به حركت انداخته و مدیریت می‌كند و رشد شركت‌های متكی بر نوآوری را از طریق مراكز رشد و فرآیندهای زایشی تسهیل می‌كند. پارك‌های علمی همچنین خدمات دیگری با ارزش افزوده بالا همراه با فضاهای كاری و تسهیلات با كیفیت بالا فراهم می‌نمایند."

همچنین انجمن پارك‌های علمی انگلیس تعریف زیر را ارائه می‌نماید:

"یك پارك علمی، یك توسعه مبتنی بر مالكیت می‌باشد كه روابط عملیاتی منظمی با یك دانشگاه یا سایر انستیتوهای تحقیقاتی و آموزشی دارد و به‌منظور تشویق شكل‌دهی و پیشرفت بازرگانی دانش محور و سازمان‌های دیگر بر روی یك سایت طراحی شده است. و فرآیند مدیریتی كه به صورت فعال به دنبال انتقال تكنولوژی و مهارت‌های بازرگانی به سازمان‌های سایت می‌باشد، را دارا می­باشد."

مطابق این تعاریف پارك‌های علمی و فناوری ابزاری برای تولید ثروت می‌باشند و هدف اجتماعی دارند. همچنین براساس نظریه‌های مطرح شده توسط كارشناسان و متخصصین جهانی، پارك‌های علمی و فناوری با توجه به خصوصیاتی كه دارند، می‌توانند در جهت كارآفرینی و اشتغال‌زایی نقش مهمی را ایفا نمایند. در این راستا، توجه به نظریاتی كه در ادامه می‌آید، می‌تواند ما را در درك اهمیت پارك‌های علمی و فناوری به عنوان منابع كارآفرینی یاری رساند. لوئیس سنز معتقد است كه پارك‌های علمی و فناوری، بیش از هر چیز دیگر، در ارتباط با نوآوری فعالیت می‌نمایند. وی بیان می‌كند كه كشورها از طریق ایجاد محیط مناسب برای نوآوری در سطح ملی و منطقه‌ای، به شركت‌ها و صنایع اجازه می‌دهند كه قوی‌تر شوند و در نتیجه سود بیشتری به دست آورده و اشتغال بیشتری ایجاد نمایند. بدین طریق است كه با راه‌اندازی پارك‌های علمی و فناوری می‌توان موجبات افزایش رفاه اجتماعی و ارتقای سطح زندگی شهروندان را فراهم نمود.

Luger and Goldstein معتقدند كه پارك‌های علمی با كارآفرینی‌های نوآورانه، مزایای اقتصادی و اجتماعی عظیمی ایجاد می‌كنند. به عقیدهٔ آنها این دیدگاه به وسیله موفقیت‌های بخش‌های نوآوری تكنولوژی یا مناطق صنعتی جدید از قبیل Silicon Valley، Route ۱۲۸، Baden-Wuttemberg، Rhone Valley و Third Italy بوجود آمده است. همچنین اشاره دارند كه پارك‌ها مراكز رشدی هستند كه توسعه اقتصادی محلی را با تمركز زیاد بر فعالیت‌های تحقیق و توسعه و ایجاد تسهیلات در جذب محققین و مهندسین فراهم می‌كنند. همچنین Luger، پارك‌ها را دارای حضوری اثر بخش در زمینه ایجاد شغل‌هایی با ارزش افزودهٔ بالا و در زمینه فناوری بیان می‌كند.

در این رابطه سایت اینترنتی www.American.edu ضمن توصیف پارك‌ها به عنوان تحریك كنندهٔ توسعه كارآفرینی شركت‌های كوچك و متوسط دانش محور، هدف اصلی از تشكیل یك پارك فناوری را افزایش تعداد شركت‌های كوچك و متوسط دانش محور كه كارآفرین نیز هستند بیان می‌كند. در این راستا توجه به آمار و تجربیات موفقی كه در این زمینه تاكنون در دنیا داشته‌ایم، می‌تواند ما را یاری رساند.

●آمار و تجربیات جهانی

امیر احمدی ضمن بیان اینكه در اوایل دههٔ ۱۹۸۰ ، درهٔ سیلیكون ، یكی از مناطق با رشد سریع در ایالت متحده هر ساله نزدیك به ۴۰ هزار شغل جدید ایجاد می‌كرد. جدول زیر را در ارتباط با جمعیت شاغل در ده پارك علمی ـ تكنولوژیكی بزرگ تا سال ۱۹۹۱ ارائه می‌نماید:

---