قیام های قبل از قائم

در حدیثی از امام صادق علیه السلام نقل شده که هر قیامی, قبل از قیام قائم ما باطل است و هر کس در این راه کشته شود, در راه ما کشته نشده است معنای این گونه روایات چیست

در حدیثی از امام صادق‌علیه‌السلام نقل شده که هر قیامی، قبل از قیام قائم ما باطل است و هر کس در این راه کشته شود، در راه ما کشته نشده است؛ معنای این گونه روایات چیست؟

نخست باید دانست که آمادگی مؤمنان راستین برای ظهور امام زمان(عج)، منافاتی با فساد سراسری در آخر الزمان ندارد؛ بلکه بر حسب روایات، در آخر الزمان، سراسر زمین را ظلم و ستم و فساد در بر می گیرد و در عین حال، گروهی از شیعیان و مؤمنان، چون کوهی استوار هستند که انتظار ظهور امام را می‌کشند؛ تا در زیر پرچم او عدالت و معنویت و صلاح را در سراسر گیتی، گسترش دهند.

علاوه بر این، لزوم تشکیل حکومت اسلامی، امری مهم و آشکار است؛ زیرا بخش عظیمی از قوانین اسلامی، برنامه‌هایی سیاسی اجتماعی‌اند که جز در سایة تشکیلات و حکومت، قابل اجرا نمی‌باشند و چون این احکام دائمی و در زمان غیبت هم لازم الاجرا می‌باشند، بنابراین، هر گاه تشکیل حکومت امکان داشته باشد، به عنوان مقدمة اجرای احکام الهی، واجب است به آن اقدام شود.۱

آن چه در روایات به عنوان نهی از قیام، پیش از قیام حضرت مهدی(عج) آمده، معنی و مفهوم خاصی دارد که نیاز به تحقیق جامعی دارد. روشن است که احادیث در هر موضوعی، هم از حیث سند و راویان، باید مورد بررسی قرار گیرند و هم از جهت محتوا و مضمون، در بحث قیام پیش از ظهور مهدی(عج) نیز چنین است.

بسیاری از روایات این بخش غیر قابل اعتمادند و آنها که معتبرند تنها قیام‌هایی را مردود می‌شمارند که رهبران آن قیام‌ها، مدعی مهدویت باشند و به عنوان قائم آل محمدصلی‌الله علیه‌وآله قیام کنند۲ و یا هدفی غیر الهی داشته باشند یا بدون تهیه مقدمات و اسباب لازم و قبل از فرا رسیدن زمان مناسب، اقدام شود؛ اما گر رهبر قیام نه به عنوان مهدویت و نه به منظور تأسیس حکومتی در برابر حاکمیت الله، بلکه به منظور دفاع از اسلام و قرآن و مبارزه با ظلم و استکبار و به قصد تأسیس حکومت اسلامی و اجرای کامل قوانین آسمانی، قیام و مقدمات نهضت را نیز پیش‌بینی کرد و مردم را به یاری طلبید، روایات مذکور چنین نهضت و انقلابی را مردود نمی‌شمارند. تأسیس چنین حکومتی، به منظور حاکمیت الله و در مسیر حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) و زمینه‌ساز آن می‌باشد. بنابراین، احادیث مذکور، مخالف چنین قیام و نهضتی نخواهند بود.۳

این احادیث در شرایطی صادر شده‌اند که عده‌ای از علویان و برخی از عباسیان، برای مقابله با حکومت اموی، با استفاده از جهل مردم، خود را مهدی موعود که پیامبرصلی‌الله علیه‌وآله وعده ظهور او را بشارت داده بود، قلمداد می‌کردند و از مردم برای خود، به عنوان مهدی منتظر، بیعت می‌گرفتند. در چنین اوضاعی ائمه‌علیه‌السلام با موضع‌گیری مناسب، جلوی سوء استفادة آنان را می‌گرفتند.

شاهد این قضیه، این است که «مهدی عباسی» که یکی از خلفای ظالم عباسی است، به همین جهت، لقب مهدی به خود داد و از مردم، بیعت گرفت و نیز محمد بن عبدالله بن الحسن، معروف به نفس زکیه، به نام مهدی موعود، برای خود از مردم بیعت می‌گرفت و حتی از امام صادقعلیه‌السلام نیز خواست که به نام مهدی آل محمدصلی‌الله علیه‌وآله با او بیعت کند و همراه او در جنگ با بنی‌امیه شرکت نماید! وقتی امام صادقعلیه‌السلام حاضر به بیعت با این عنوان نشد، «عبدالله»، پدر محمد، سخت عصبانی شد و سخنانی ناروایی خطاب به امام بیان کرد.۴ در این مناظره، حضرت به عبدالله می‌فرماید: نه پسر تو آن مهدی موعود است و نه الان وقت قیام است و اگر می‌خواهید برای خدا غضب کند، امر به معروف و نهی از منکر نمایید. شما پدر محمد، شیخ ما هستی و رهبری قیام را بر عهده بگیرید؛ ما نیز با شما بیعت می‌کنیم.۵

این روایت خود دلیل بر این است که از نظر ائمهعلیه‌السلام هر قیامی، محکوم نبود؛ بلکه امامعلیه‌السلام برای شرکت در قیامی که برای امر به معروف و نهی از منکر باشد، اعلام همکاری کرده بود و این گونه قیام و انقلاب را امضا کرده، مشروع اعلام کرد. اغلب روایات نهی از قیام که مخالفین به آنها استناد کرده‌اند، از این نوع روایات و در چنین فضایی صادر شده‌اند و منع از قیام، مشروط و ناظر به افراد خاصی است و مطلق نمی‌باشند.

انقلاب اسلامی ایران نیز به رهبری فقیهی جامع الشرایط و آگاه به شرایط زمان و مکان، شکل گرفته است. او در این مسیر، پیوسته مورد تایید عالمان دینی و متفکران اسلامی شیعه و سنی بود و حتی عالمانی که معتقد به تلاش برای تاسیس حکومت اسلامی نبودند نیز پس از تشکیل حکومت اسلامی، تایید و حمایت از حکومت اسلامی را لازم می‌شمرند. تأییدات الهی همواره همراه این انقلاب بوده، از این رو، در عرصه داخلی و خارجی به موفقیت‌های فراوانی دست یافته است و بعضی ناکامی‌هایی که دیده می‌شود، معلول کارشکنی‌ها و دشمنی‌های فراوان زورمداران شرق و غرب و مرتجعان منطقه بوده است.

گذشته از اینها، روایات متعددی دربارة آخرالزمان و علائم ظهور نقل شده که اشاره دارد پیش از قیام و ظهور مقدس حضرت مهدی عجل‌الله تعالی فرجه، در ایران، حکومتی شیعی و مورد تأیید امام، تشکیل می‌شود و در دنیای پر از ظلم و جور آن زمان، مردم را به حق و عدالت دعوت می‌کنند. در این روایات، قیام ایرانیان و حکومت آنها، تأیید شده است. آقای علی کورانی، یکی از عالمان لبنانی مقیم ایران، این روایات را جمع‌آوری و دسته‌بندی کرده، آنها را توضیح داده است.۶

بنابراین، نه تنها حکومت جمهوری اسلامی، مصداق روایاتی که نهی از قیام و تشکیل حکومت می‌کند، نیست، بلکه به دلیل عقل و نقل، مصداق واقعی حکومت زمینه‌ساز قیام جهانی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه است و همین امر نشان می‌دهد روایاتی که نهی از قیام می‌کنند، قیام‌های برحق و مطابق برنامه ائمه‌علیه‌السلام را شامل نمی‌شوند.

تفسیر صحیح روایات باطل بودن قیام‌های قبل از ظهور، چنین است:

۱) اگر روایات مذکور به معنای ظاهری که برخی خیال کرده‌اند، باشند، معنای آنها وجوب سکوت در برابر همه ظلم‌ها، طاغوت‌ها و بی‌عدالتی‌هاست و این، مخالفت نص صریح قرآن و روایات مکرر اهل بیت‌علیهم‌السلام است که اسلام، دین عدالت است و مردم را به عدالت و زندگی عادلانه، دعوت کرده و سکوت در برابر اهل ظلم و کفر را جایز ندانسته است. بنابراین، قیام امام حسین‌علیه‌السلام، تنها برای او جایز بود و عملی نیست که بشود از آن پیروی کرد و کلام امام حسین‌ علیه‌السلام خطاب به کوفیان که فرمود: «همانا من برای شما الگو هستم»۷ لغو می‌باشد و ما تنها موظفیم برای امام حسینعلیه‌السلام عزاداری کنیم و پیروی از سنت و روش او برای ما، جایز نیست.

۲) امام علیعلیه‌السلام در وصف مردم در آخر الزمان می‌فرماید: «در آن زمان، گروه‌هایی گمراه می‌شوند و گروهی دیگر بر هدایت، ثابت قدم می‌مانند» و در وصف گروه هدایت شدگان، می‌فرماید: «آنها بهترین این امت هستند که با خوبان این خاندان [پیامبر اکرم‌صلی‌الله علیه‌وآله] به سر می‌برند».۸

این روایت شریف، صریح است در این که مردم آخر الزمان، دو گروه هستند؛ گروهی که به بی‌راهه گمراهی کشانده می‌شوند و بهترین این امت، در شاهراه خیر و صلاح و هدایت، ثابت‌قدم می‌مانند. در این دوران، هر چه اهل باطل و شر و ستم در رفاه و آسایش هستند، اهل حق، در سختی به سر می‌برند؛ زیرا حاکمیت با ظلم و ستم است و اهل حق در اقلیت به سر می‌برند.

۳) امام سجادعلیه‌السلام می‌فرماید: «معتقدان به مهدی و منتظران ظهور او در عصر غیبت، در پنهان و آشکار، مردم را به دین خدا فرا می‌خوانند».۹

۴) امام صادقعلیه‌السلام می‌فرماید: «مردان حق را می‌نگری که خوار شمرده می‌شوند و هر کس به آنها علاقه داشته باشد نیز کوچک شمرده می‌شود».۱۰

۵) پیامبر اکرمصلی‌الله علیه‌وآله می‌فرماید: «هر یک از آنان [مؤمنان]، دین خویش را به سختی نگاه می‌دارد؛ چنان که گویی درخت خار مغیلان را در شب تاریک، با دست پوست می‌کند یا آتش پردوام را در دست نگاه می‌دارد».۱۱

آری، حفظ و نگه‌داری دین، بسیار سخت است و به این دلیل است که انتظار فرج، بهترین عبادت است.

۶) پیامبر اسلامصلی‌الله علیه‌وآله می فرماید: «انتظار فرج از جانب خداوند متعال، برترین عمل امت من است».۱۲

۷) امام علیعلیه‌السلام می فرماید: «منتظر امر ما، بسان کسی است که در راه خدا به خون خود غلتیده است».۱۳

خلاصه کلام این که در برابر ظلم و فساد فراگیری که جهان را پر کرده، گروهی مؤمن واقعی هستند که انتظار عدالت‌گستر را می‌کشند و زمینه‌ساز ظهورند:

«آنها پولاد دلند و همة وجودشان را یقین به خدا پر کرده است؛ مردمانی سخت تر از صخره‌ها».۱۴

«آنها در حالی که پیامبر را ندیده‌اند و امامشان هم پنهان است، به سبب یقین قلبی، دارای ایمانی مستحکم هستند».۱۵

«آنها برادران پیامبر صلی‌الله علیه‌وآله هستند که او را ندیده‌اند؛ اما به او ایمان دارند و او را از صمیم قلب، دوست می‌دارند و با تمام وجود، او و دین او را یاری می‌کنند».۱۶

پی‌نوشت‌ها:

۱. ر.ک: امام خمینی، ولایت فقیه.

۲. ر.ک: حبیب‌الله طاهری، سیمای آفتاب.

۳. ر.ک: ابراهیم امینی، دادگستر جهان.

۴. سیمای آفتاب، ص ۱۴۲.

۵. همان، ص ۱۴۳.

۶. ر.ک: کورانی، عصر ظهور، ترجمة عباس جلالی، شرکت چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، ص ۲۱۷ – ۲۷۵.

۷. حرانی، تحف العقول، ص ۵۰۵.

۸. مجلسی، بحارالانوار، ج ۵۱، ص ۱۱۸.

۹. صدوق، کمال‌الدین و تمام النعمه، ص ۳۲۰.

۱۰. بحارالانوار، ج ۵۲، ص۲۵۶.

۱۱. همان، ص ۱۲۴.

۱۲. همان، ص ۱۲۸.

۱۳. همان، ص ۱۲۳.

۱۴. همان، ص ۳۰۸.

۱۵. همان، ص ۱۲۵.

۱۶. همان، ص ۱۳۲.