مطالعات ادعایی, بازی تکراری غرب در آژانس

غرب برای اعمال فشار به ایران به مهره های سوخته روی آورده است

در گزارش جنجالی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همان طور که برخی دیپلمات‌ها از جزئیات آن خبر داده بودند، ادعاهایی علیه فعالیت‌های هسته‌ای ایران عنوان شده است از جمله این‌که ، یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس در گزارش خود، مدارک اتهامی‌ را درباره طراحی مدل‌های کامپیوتری یک کلاهک هسته‌ای توسط ایران ارائه کرده که این مدارک در ضمیمه ۱۲ صفحه‌ای گزارش درج شده است.

در این گزارش که مقامات ایران بر ساختگی بودن ادعاهای آن تاکید کرده‌اند، همچنین آمده است که آژانس تصاویر ماهواره‌ای سایتی را در اختیار دارد که به عقیده آن، یک محفظه فولادی انجام آزمایش‌های انفجار با قدرت بالاست و در یک مرکز نظامی در پارچین قرار دارد.

این دو ادعا مهم‌ترین بخش گزارش اخیر آمانو است که از مدت‌ها قبل، به سوژه رسانه‌ها تبدیل شده بود و مقامات کشورهای غربی از حدود یک ماه قبل به استناد این موارد، بر هجمه علیه ایران افزوده و گفته بودند این گزارش حاوی برخی اسناد خواهد بود که برخی کشورها در اختیار آژانس قرار داده‌اند و بنابر ادعای آنها، نشان‌دهنده وجود یک جنبه نظامی در برنامه هسته‌ای ایران است. اما تکرار این ادعای ثابت نشده آمریکا در گزارش رسمی آژانس قبل از راستی‌آزمایی ادعاها آنقدر عجیب بود که این جنجال و هیاهو در نهایت باعث راضی‌شدن اعضای شورای حکام برای صدور قطعنامه ای تند و درخواست

تعیین ضرب‌الاجل توسط شورای امنیت سازمان ملل برای ایران نشد و کشورهای عضو شورای حکام در نهایت در نشست خود به قطعنامه‌ای غیر الزام‌آور و بدون تهدید که تناسبی با گزارش آمانو نداشت رسیدند.

به هر روی ادعاهای مطرح شده در گزارش آمانو خود نیازمند بازخوانی و توضیح برای افکار عمومی است که در این مجال به این مهم پرداخته شده است.

● نگاه به این ادعاها چند نکته را مشخص می‌کند که براساس آن، می‌توان به ساختگی بودن آنها رسید. با نگاهی به پیشینه برنامه‌های هسته‌ای کشورمان و همکاری‌های آن با آژانس، متوجه می‌شویم ادعاهای مذکور، احیای مطالعات ادعایی است که ۳ سال قبل و در جهت توافق تهران و وین که به مدالیته شهرت یافت، توسط ایران پاسخ داده شد، اما چند سال بعد از آن ماجرا آقای مدیرکل با نفوذ کشورهای غربی در تلاش است تا با زنده کردن مجدد مسائلی که از نظر ایران مختومه شد و آژانس هم دیگر به مبهم بودن آنها اشاره‌ای نکرد، اهداف کشورهای غربی و بویژه آمریکا را در مبارزه با ایران پیگیری کند، اما قبل از آن که به بیان این اهداف توجه کنیم، به شرح مختصر مطالعات ادعایی و آنچه تا مدت‌ها برای آژانس سوال بود، می‌پردازیم.

● زمان شروع مطالعات ادعایی

از اواخر سال ۸۷ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به رغم همکاری‌های مثبت ایران سخن از مطالعات ادعایی کرد که بر مبنای آن، فعالیت‌های هسته‌ای ایران مبنایی نظامی داشت. شالوده این ادعا بر مطالبی بود که توسط آمریکا در سال ۲۰۰۴ میلادی از یک منبعی که تاکنون ناشناخته مانده، به دست آمده بود. آژانس‌های اطلاعاتی جاسوسی آمریکا مدعی شدند اسنادی را به دست آورده‌اند که اکثر آنها به شکل فایل‌های الکترونیکی بوده که از لپ‌تاپ نسبت داده شده به یک محقق ایرانی به دست آمده که نشان می‌دهد ایران زمانی یک برنامه ساخت کلاهک هسته‌ای داشته است.

این مسائل در گزارش البرادعی که در آن موقع مدیرکل آژانس بود، ذکر شد. طبق مقرارات آژانس، حداقل کپی مدارک و اسناد این ادعاها باید در اختیار کشور مورد ادعا قرار گیرد ولی تا مدت‌ها آژانس مدرکی در اختیار ایران قرار نداد. نهایتا در مرداد ماه سال ۲۰۰۷ میان ایران و آژانس توافقی انجام شد که مقرر می‌کرد اولا مطالعات ادعایی یک «موضوع باقیمانده» میان ایران و آژانس نیست و ثانیا بر اساس این توافق آژانس وظیفه یافت اصل اسناد مطالعات ادعایی را از آمریکا دریافت کند و برای بررسی به ایران بدهد.

تنها وظیفه ایران طبق این سند آن بود که ارزیابی خود را از این اسناد به آژانس ارائه کند. با وجود اعلام آمادگی کامل ایران برای مشارکت در این فرآیند، آمریکا ابتدا حاضر نشد اسناد مورد ادعای خود را در اختیار آژانس قرار بدهد، لذا آژانس هم از عمل به تعهد خود در قبال ایران که ارائه اصل اسناد بود، ناتوان ماند، اما با افزایش فشارها، آژانس تنها ۸۶ صفحه را به ایران نشان داد و از کشورمان خواست در مورد آنها توضیح دهد. ایران با ارسال بیش از ۱۱۰ صفحه توضیحات مکتوب به آژانس ثابت کرد مطالعات ادعایی بی‌اساس و ساختگی است. با ارائه این ارزیابی به آژانس، ایران به طور کامل به تعهد خود عمل کرد و متقابلا آژانس نیز موظف بود به تعهد خود مبنی بر عادی شدن روند پرونده ایران در آژانس عمل کند.

البته این تمام داستان نبود و مقامات کشورمان از تکرار طرح چنین ادعاهایی انتقاد کردند. ازجمله علی‌اصغر سلطانیه، نماینده دائم ایران در آژانس در جلسه شورای حکام خرداد ۸۷ گفت: «درست زمانی که آژانس در حال تهیه و ارائه گزارش مارس ۲۰۰۸ خود به شورای حکام بود، آمریکا اسناد ادعایی جدیدی را ارائه داد تا روند بی پایانی را در این زمینه آغاز کند».

سلطانیه افزود: «انتظار می‌رفت که آژانس بر اساس برنامه کاری توافق شده این موضوع را ببندد. حتی اگر اطلاعات جدیدی به اطلاع آژانس در این زمینه رسید، باید براساس رویه پادمانی مربوطه مورد رسیدگی قرار گیرد، اما متاسفانه بر خلاف همکاری سازنده میان ایران و آژانس در اجرای برنامه کاری و رسیدگی به مطالعات ادعایی و برخلاف پیشرفت قابل ملاحظه‌ای که در این رابطه ایجاد شده بود، تعدادی اسلاید جعلی و ساختگی در نشست توجیهی فنی به اعضای آژانس نشان داده شد. این در حالی اتفاق افتاد که آژانس ارزیابی خود را در مورد اظهارات ایران به پایان نرسانده بود».

● مدالیته همکاری، تجربه‌ای موفق

براساس توافق سال ۲۰۰۷ ایران و آژانس، قرار شد تهران به پرسش‌های آژانس پاسخ دهد. به این گونه که علی لاریجانی دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی و محمد البرادعی مدیرکل وقت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اول تیرماه در مذاکراتی در وین بر سر امکان حل ابهامات باقیمانده میان ایران و آژانس در فرصتی ۲ ماهه به توافق رسیدند. این پیشنهاد که از سوی تهران به عنوان راهکار موضوع هسته‌ای ایران از سوی لاریجانی مطرح شده بود، در سومین دور مذاکرات وی با خاویرسولانا مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و نماینده گروه ۱+۵ نیز مورد توافق طرفین قرار گرفت. بر این اساس، مقرر شد مدالیته‌ای جدید برای حل ابهامات در مذاکرات مسوولان ایران و آژانس تعریف شود. در این توافق همچنین مقرر شد حل ابهامات مرحله به مرحله انجام شود و در پی هر مرحله آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حل موضوع مربوط را رسما تایید کند. برای این توافق نیز ۶ مرحله پیش‌بینی شده بود که مهم‌ترین ابهامات آژانس درباره فعالیت‌های ایران را شامل می‌شد و در آن سوالاتی درباره مواردی مثل معدن گچین،پلونیوم ۲۱۰، منشا آلودگی در یکی از تجهیزات یک دانشگاه فنی، سند اورانیوم فلزی، سانتریفیوژهایp۱ و p۲ وجود داشت.

با اجرای موفقیت‌آمیز برنامه کاری و حل و فصل تمامی ۶ موضوع باقیمانده، در گزارش‌های آژانس مورد تایید قرار گرفت، آمریکا که از این نتایج خرسند نبود با راه‌اندازی تبلیغات سیاسی و انحرافی بر بخشی از برنامه کاری تحت‌عنوان مطالعات ادعایی متمرکز شد و با اخلال در کار آژانس و ایجاد فشارهای مختلف بر آن، سعی کرد مسیر همکاری‌های ایران و آژانس را تخریب کند. به همین خاطر با این که البرادعی گفته بود در پی حل این ابهامات، سؤال تازه‌ای از برنامه هسته‌ای ایران مطرح نخواهد شد و امکان عادی‌سازی بررسی روند پرونده هسته‌ای ایران که با فشار آمریکا به شورای امنیت منتقل شده است، در آژانس فراهم می‌آید، اما عملا این گونه نشد و پرونده ایران از شورای امنیت به آژانس بازنگشت.

نکته: مدت‌هاست پرونده مطالعات ادعایی از نظر ایران بسته شده، اما آژانس تحت تاثیر آمریکا، آنها را مجددا احیا کرده است. این اقدام غیرمعمول البته در شورای حکام آژانس نتایج مورد نظر آمریکا را درپی نداشته است

با رفتن البرادعی و آمدن یوکیا آمانو نیز اوضاع نه‌تنها بهتر نشد بلکه فضا خاکستری تر شد. تیرماه امسال بود که علی‌اکبر صالحی، وزیر خارجه و علی‌اصغر سلطانیه نماینده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفتند ایران آماده است مذاکراتی برای تدوین یک مدالیته جدید با آژانس را آغاز کند، به این شرط که ابتدا آژانس عمل به مدالیته توافق شده در ۲۰۰۷ را کامل کند. کامل شدن اجرای مدالیته به این معناست که آژانس باید اولا مختومه شدن تمام مسائل باقیمانده با ایران را اعلام کند و ثانیا پرونده ایران را در آژانس به حالت عادی بازگرداند، اما واکنش منفی امانو به این درخواست و پیشنهاد نشان داد که اراده آژانس براساس خواسته غرب تنظیم می‌شود. آمانو در واکنش به این خواسته منطقی ایران با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد مدیرکل این آژانس آمادگی در نظر گرفتن مدالیته سال ۲۰۰۷ در گفت‌وگو با ایران را ندارد. این اظهارات مانع از این نشد که ایران مجددا بر لزوم کنار گذاشته شدن مطالعات ادعایی از پرونده هسته‌ای ایران تاکید نکند. ازجمله وزیر امور خارجه ایران در مورد مطالعات ادعایی گفت: «هر کس می‌تواند علیه کشور دیگری ادعا کند و این که عنوان شده ما در مطالعات ادعایی به جایی نرسیده‌ایم، این هم طبیعی است، برای آن که این مطالعات ادعایی است».

صالحی افزود: «در زمان آقای البرادعی، او اسناد ادعایی را که آمریکایی‌ها به آژانس می‌دادند، در گزارش می‌آورد که این اسناد اصالت نداشت، چطور ما می‌توانیم براساس اسنادی که بنا به گفته خود آژانس اصالت ندارد، پاسخگو باشیم.» وی افزود: تنها نکته‌ای که اکنون آژانس دارد این است که مطالعات ادعایی را به عنوان امر واقعی جلوه می‌دهد که به نظر من، در شان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیست، آژانس نباید سمت گیری داشته باشد، آژانس باید مستقل عمل کند».

● باز هم پارچین!

در گزارش جدید آژانس هم ادعا شده تصاویر ماهواره‌ای از یک سایت در یک منطقه نظامی در پارچین تهران ارائه شده که از نظر آژانس در این سایت یک محفظه فولادی برای انجام آزمایش‌های انفجاری با قدرت بالا قابل مشاهده است. این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که پیش از این، بازرسان آژانس در بازدیدهایی که از پارچین داشته‌اند، اعلام کردند مورد خاصی در این منطقه ندیده‌اند.

سایت پارچین در ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی تهران واقع شده است. در پارچین کارخانه‌های مختلفی وجود دارد که هر کدام در صنعت دفاعی مشغول به فعالیت هستند. با این حال، فعالیت‌های این منطقه مورد سوال آژانس قرار گرفت. به همین خاطر در سال ۸۴ توافق شد از سایت مذکور بازرسی به عمل آید. نتیجه بازرسی‌ها نیز جالب بود چرا که همان موقع دیپلمات‌های مستقر در آژانس اعلام کردند نتایج اولیه بازرسی سازمان ملل از سایت نظامی پارچین در ایران حاکی است هیچ نشانه‌ای از فعالیت‌های هسته‌ای در این سایت دیده نشد. اینک که سال‌ها از آن موقع می‌گذرد، آژانس باز سراغ این موضوع رفته و نبش قبر کرده است. در همین حال، برخی سایت‌های خبری در گزارشی بر مضحک بودن ادعاهای اخیر آمانو تاکید کردند. بنابراین گزارش، مورد مذکور در پارچین ساخته سرویس‌های اطلاعاتی غربی است و این پاراگراف گزارش آمانو محصول فعالیت‌های فردی به نام فردریک کلود عضو سرویس اطلاعاتی فرانسه است که پیش از این، مسوول بخش عکس‌های ماهواره‌ای در آژانس بود و هم‌اکنون مشاور آمانوست.

در ادامه این گزارش آمده است: کلود چند سال پیش، به همراه اولی هاینونن معاون امور پادمان آژانس همین عکس‌ها را به تهران آورد و درخواست بازدید از پارچین را کرد. ایران به بازرسان آژانس اجازه داد از هر نقطه پارچین که می‌خواهند بازدید و نمونه‌گیری کنند و نتیجه این بازدید، آن شد که اولا معلوم شد آنچه آقای کلود مخزن فلزی ساخت بمب می‌نامید، در واقع توالت‌های فلزی در پارچین بوده و ثانیا نمونه‌گیری‌ها وجود هیچ فعالیت هسته‌ای را در پارچین نشان نداد و به همین دلیل آژانس پرونده پارچین را مختومه اعلام کرد.

● هدف غرب از این همه حاشیه‌سازی

مطالعات ادعایی خیلی وقت است که پرونده‌اش از نظر ایران بسته شده، اما آژانس تحت تاثیر آمریکا، آنها را مجددا احیا کرده است. تلاش برای احیای مطالعات ادعایی احتمالا یکی از آخرین طراحی‌های آمریکا برای ایجاد مشغولیت‌های امنیتی برای ایران و کند کردن روند تاثیر آن بر تحولات خاورمیانه است. بر همین اساس است که آنان طرح ترور سفیر عربستان توسط ایران در آمریکا را نیز مطرح می‌کنند تا تهران و ریاض و کشورهای عربی را درگیر تنش‌های منطقه‌ای کنند.

مانورهایی از این دست نشان می‌دهد تنگناهای آمریکا در منطقه و هراس آن از تبدیل شدن ایران به برنده بزرگ تحولات منطقه بسیار جدی شده است و به همین دلیل تلاش می‌کنند با طراحی پروژه‌های موازی و احیای مباحث مرده از اعتماد به نفس فزاینده منطقه‌ای ایران کم کنند یا با مشغول کردن آن به پروژه‌های موازی از تمرکز آن روی تحولات منطقه بکاهند. البته روشن است که دست غرب در هیاهوی جدیدی که به راه انداخته خالی است و آنها در بازی جدید خود سراغ مهره و کارت‌های سوخته رفته‌اند. مرور زمان و فرونشستن غبار تبلیغاتی فعلی روشن‌کننده خیلی از مسائل خواهد بود.

چنان که در آخرین نشست شورای حکام آمریکا و حامیان غربی‌اش نتوانستند آن‌گونه که انتظار داشتند از گزارش آمانو علیه ایران استفاده کنند و از آن جنجال بزرگ به حداقلی‌ترین نتیجه که یک قطعنامه توصیه‌ای به ایران بود رسیدند؛ چرا که مطالعات ادعایی‌ نه‌تنها ایرانیان، بلکه روسیه، چین و غیر متعهدها و همه ناظران منصف جهانی را قانع نکرده و نخواهد کرد و این بازی به تصریح گزارش‌های قبلی خود آژانس تکراری و سوخته است.

مریم جمشیدی