صداقت رأس هرم امنیت خانواده

صداقت یا راستگویی یکی از بهترین ویژگی هایی است که هر انسان سالمی می تواند داشته باشد

صداقت یا راستگویی یکی از بهترین ویژگی هایی است که هر انسان سالمی می تواند داشته باشد. صداقت همان آهن ربای نامرئی است که باعث جذب دل ها به هم می شود و از آن جا که قدرت این آهن ربا در اختیار ما انسان هاست، این ما هستیم که می توانیم از آن بهترین بهره را ببریم. صداقت شاه کلید روابط انسانی سالم است که بدون آن روابط دچار لطمه خواهد شد و تنها نتیجه آن دلگیری و دلخوری خواهد بود. گفتن از صداقت در دوره ای که دروغ، کلاه برداری، کلک، فریب، حیله و تزویر سکه رایج بازار است، به راستی دشوار است. اما شاید ما که می نویسیم و شما که می خوانید کمی بیشتر به این واژه بیندیشیم و برای گفتار و کردار صادقانه خود را آگاه کنیم. برای بحث پیرامون صداقت پای صحبت های منور شایسته خو دانش آموخته حوزه علمیه و رئیس سطح ۳ حوزه نجم نشستیم.

● صداقت در زندگی

وی با توجه به اهمیت صداقت و نقش آن در زندگی می گوید: مبحث صداقت آن قدر اهمیت داشته که روایات فراوانی در این زمینه آمده و در قرآن بارها این کلمه آمده است. مشهورترین روایت در این زمینه همان روایت مشهور «النجاة فی الصدق» از حضرت علی(ع) است ، یعنی نجات در صدق است. این روایت علی الظاهر یک روایت ۳ کلمه ای است اما یکی از پرمحتواترین روایات در این زمینه است.

در واقع امام می فرمایند انسان هایی که می خواهند به نجات به معنای سعادتمند شدن برسند، باید بر محور صداقت حرکت کنند. در روایات دیگری از امام هادی(ع) آمده کسی که برای خودش ارزش قائل نشود از شر او در امان نیستی.

ازجمله افرادی که انسان را به خطر می اندازند، کسانی هستند که برای خود ارزش قائل نیستند و کسانی که صداقت ندارند.

بنابراین جایگاه صداقت در روایات و آیات قرآن بسیار منیع است. حتی در آیات قرآن خداوند امر به صداقت کرده است. «کونوامع الصادقین» یعنی با انسان های صادق همراهی کنید و یا در ویژگی های انسان هایی که به رضوان نوید داده شده اند آمده «الصابرین و الصادقین» یعنی صبر و صدق با هم قرین است. به این ترتیب رأس هرم امنیت فرد و جامعه را صداقت تشکیل می دهد.

● پیامدهای صداقت در زندگی

صداقت در وهله اول نفعش به خود فرد می رسد و سپس اطرافیان و جامعه را بهره مند می کند. صداقت گفتار و کردار انسان را در بر می گیرد و تعامل سالم در سایه صداقت امکان پذیر است. شایسته خو با اشاره به پیامدهای روحی و روانی صداقت در زندگی می گوید: انسان صادق به طور طبیعی احساس آرامش و امنیت می کند. صداقت در تمامی ابعاد زندگی انسان تاثیر می گذارد و گفتار و کردار او را تحت الشعاع قرار می دهد. تعامل انسان با هم نوع خود در سایه صداقت واقعی است و از ریا و فریب و تزویر در رفتار و گفتار انسان صادق خبری نیست.

توجه کنید که دین مبانی عمیق و ریشه ای دارد و هر کسی نیت خودش را می داند و صداقت و شناخت افراد در طول زمان مشخص می شود .

از دیگر ویژگی هایی که صداقت در زندگی به همراه می آورد امیدواری و اعتماد به خداوند است. فرد صادق همواره خوش بین است و بدبینی را به کناری نهاده است و از سوءظن نسبت به دیگران پرهیز می کند. صداقت داشتن یعنی عادت نداشتن به مخفی کاری و نیفتادن در دام دروغ های مصلحتی. صداقت نه یک ابزار بلکه شیوه صحیح درست زندگی است.

اما دقت داشته باشید که صداقت با صراحت تفاوت دارد. بسیاری از افراد برای فرار از صراحت، دروغ می گویند و تصور می کنند دروغ مصلحتی گفته اند در حالی که انسان صادق به خوبی تشخیص می دهد کدام حرف را به چه کسی و در چه زمانی و مکانی بگوید.

● خانواده و صداقت

یک نکته بسیار مهم در این بحث وجود دارد که همه باید به آن دقت نظر خاصی داشته باشند و آن این است که «هر راستی را نشاید» به عبارتی صداقت این نیست که بدون توجه به زمان و مکان هر حرف راستی را به زبان آوریم. وظیفه خانواده ها این است که صداقت را به صورت یک شیوه و مدل زندگی به فرزندان خود بیاموزند زیرا پایه های اصلی صداقت و یا هر رفتار خوبی در خانواده گذاشته می شود.

شایسته خو ادامه می دهد: انسان ها بالفطره اهل صداقت هستند به همین دلیل است که ضرب المثل معروف حرف راست را از بچه بشنوید آمده است، از آن جا که فطرت انسان براساس راستگویی، حقیقت طلبی و صداقت بنا شده است، صداقت داشتن کار مشکلی نیست به شرط این که فرد بر محور فطرت خود گام بردارد. اولین پایه های تبیین و ریشه صداقت در خانواده ریخته می شود. والدین اولین الگوهایی هستند که می توانند با رفتار و گفتار خود صداقت را به فرزندان آموزش دهند. سپس در محیط های آموزشی بچه ها با مفهوم صداقت بیشتر آشنا می شوند و در گردهمایی ها و نشست های خانوادگی و فامیلی صداقت سنجیده می شود و کودکان از بزرگ تر ها الگو می گیرند.

فراموش نکنید که تاثیرگذارترین فرد در تربیت صداقت مادر است. مادر از همان ابتدای تشکیل نطفه و سپس تبدیل آن به جنین و پس از تولد به طور مستقیم با روح و روان کودک در ارتباط است. بچه ها راستگویی را از والدین یاد می گیرند و اگر والدین الگوی صحیحی پیش روی فرزندان بگذارند، قطعا فرزندان سالم و صالح و صادق تربیت خواهند شد. حتی در روایات آمده اگر والدین با خلاف واقع گویی فرزند روبه رو شدند هرگز نگویند تو دروغ می گویی بلکه بگویند اگر راستش را بگویی بهتر است. یعنی در آموزش صداقت حتی به کاربردن عبارت ها تاثیر خود را خواهد داشت. در زندگی مشترک نیز صداقت جایگاه بسیار بلندی دارد.

یکی از ابواب بهشت صداقت است و خانواده ای بهشتی است که صداقت راس آن باشد. معمولا در خانواده های پرتنش، پرچالش و مضطرب صداقت وجود ندارد و یا کم رنگ است، اگر بخواهیم یک بار دیگر به اهمیت صداقت در زندگی خانوادگی تاکید کنیم باید بگوییم همان گفته حضرت علی(ع) محور است که نجات است به عبارتی سعادت در صدق و راستی است.

برای کاربردی کردن این بحث بی گمان نیاز به ساعت ها بحث وجود دارد اما می توان با تکیه بر گفتار ائمه دریافت چگونه می توان در روابط انسانی و تعامل با انسان هایی با ویژگی های متفاوت صداقت داشت، دروغ نگفت، پرده پوشی کرد و سالم ماند.

در روایات آمده هرچه می دانی نگو و از سوی دیگر چیزی را که نمی دانی نیز نگو. دقت کنید که در مباحثی نظیر رازداری، درددل، هم صحبتی و مشورت صداقت نباید جایگاه خودش را از دست بدهد و این کار، کار بسیار دشواری است. اگر بدانیم که صداقت گفتن هر حرفی بدون محابا و بدون تشخیص زمان و مکان نیست، بهتر می توانیم جایگاه آن را تبیین کنیم. وی توضیح می دهد: حتما با خانم هایی برخورد کرده اید که از همسرشان حرف می زنند و شاید در گفتن مسائل مربوط به او صداقت هم به خرج دهند اما این کار آن ها صداقت به خرج دادن نیست بلکه تحت عنوان غیبت و رازگشایی است، درست به همین دلیل است که در توصیف زنان مومنه در قرآن آمده است که آن ها در غیاب افراد رازداری می کنند. به همین دلیل به هنگام ابراز صداقت باید زمان شناسی و مکان شناسی داشته باشیم و هدف دار باشیم. یعنی درد دل خود را پیش کسی بگوییم که قصد راهنمایی دارد و نه بیشتر. در بسیاری از موارد حرف های صادقانه یک خانم درباره زندگی مشترکش، بنای خانواده اش را ویران کرده است. از این رو مهم است که جامعه جوان، زنان و مردان یاد بگیرند کجا باید حرف بزنند، کجا هم حقیقت را نگویند، کجا صداقت به خرج دهند و غیره. درست به همین دلیل است که حضرت علی (ع) در توصیف آدم عاقل می گویند او کسی است که زبانش پشت قلبش است. یعنی وقتی با مسئله ای برخورد می کند بلافاصله اظهارنظر نمی کند، بلکه اول فکر می کند، جوانب موضوع را می سنجد و سپس حرف می زند. هم چنین گفته شده افراد عاقل کسانی هستند‌که‌کمتر حرف می زنند زیرا سکوت نشانه عقل است.

عظیمی مروی