بنگاههای كوچك و متوسط در آلمان

بنگاههای كوچك و متوسط در آلمان با سایر كشورهای اروپایی تفاوت دارد در این كشور از دو معیار تعداد كاركنان و میزان گردش مالی سالانه بنگاهها برای شناسایی این نوع بنگاهها استفاده می شود

در این مقاله وضعیت بنگاههای كوچك و متوسط آلمان مورد بازبینی قرار می گیرد. آلمان بیش از ۸۲ میلیون نفر جمعیت دارد، تولید ناخالص داخلی آن به ۲۱۶۰ میلیارد دلار می رسد و درآمد سرانه آن در حد ۲۶۲۰۰ دلار است. از نیروی كار ۴۲ میلیونی این كشور نزدیك به ۱۰ درصد بیكار هستند. این میزان بیكاری برای كشوری كه در شمار صنعتی ترین كشورها قرار دارد و در زمره بزرگترین اقتصادهای جهان به حساب می آید، یك معضل بزرگ تلقی می شود.

شاید برای حل این معضل هم بوده است كه دولت آلمان از سالیان پیش برای پشتیبانی از بنگاههای كوچك و متوسط كه ضریب اشتغالزایی بالایی دارند تداركاتی فراهم آورده است. سیاست گذاری دولت آلمان و اقدامات فراگیر آن آموزنده می نماید.

بنگاههای كوچك و متوسط در آلمان با سایر كشورهای اروپایی تفاوت دارد. در این كشور از دو معیار تعداد كاركنان و میزان گردش مالی سالانه بنگاهها برای شناسایی این نوع بنگاهها استفاده می شود. براساس معیار اول بنگاههایی كوچك و متوسط شمرده می شوند كه تعداد كاركنان آنها كمتر از ۵۰۰ نفر باشد. آن دسته از بنگاهها كه تعداد كاركنان آنها حداكثر ۱۰ نفر باشد، بنگاه كوچك و از ۱۰ نفر تا ۵۰ نفر بنگاه متوسط به حساب می آیند.

میزان گردش مالی بنگاهها نیز معیار دیگری برای طبقه بندی بنگاههای كوچك و متوسط به شمار می رود. بنگاههایی كه گردش مالی آنها كمتر از ۵۰ میلیون مارك در سال باشد بنگاه متوسط و بنگاههایی كه گردش مالی آنها كمتر از ۵۰۰ هزار مارك باشد، بنگاه كوچك به حساب می آیند.

اهمیت شركتهای كوچك و متوسط در اقتصاد آلمان

براساس آمارهای ارائه شده ۹۹/۳ درصد از شركتهای آلمانی را بنگاههای كوچك و متوسط تشكیل می دهند. در خصوص اهمیت این بنگاهها در اقتصاد آلمان همین بس كه حداقل ۳/۲ میلیون بنگاه كوچك و متوسط در آلمان فعالیت دارند.

این بنگاهها در حدود ۵۰ درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) كشور را ایجاد می كنند و موتور توسعه، محرك نوآوری و رقابت و یكی از مهمترین عوامل ایجاد اشتغال در بازار كار می باشند.

در مورد اهمیت این بنگاهها از نظر ایجاد اشتغال شایان ذكر است كه در حال حاضر بیش از ۲۰ میلیون نفر در بنگاههای كوچك و متوسط اشتغال دارند كه این رقم ۷۰ درصد كل شاغلان در این اقتصاد را دربر می گیرد. طی دو دهه گذشته نیز بیشترین اشتغال توسط بنگاههای كوچك و متوسط ایجاد شده است. از طرفی این بنگاهها ۸۰ درصد آموزش نیروی كار و تربیت كارآموزان جوان را برعهده دارند. بنگاههای كوچك و متوسط در نظام آموزشی دوگانه آلمان نقش موثری را ایفا می كنند و علاوه بر تامین نیروی كار مورد نیاز خود، بخشی از نیروی كار مورد نیاز جامعه را نیز تربیت می كنند. نكته دیگری كه در خصوص اهمیت بنگاههای كوچك و متوسط گفتنی است این است كه تنها یك درصد تحرك بیشتر و افزایش راندمان در این بنگاهها به ایجاد چهارصدهزار شغل جدید در اقتصاد آلمان می انجامد.

● مسائل و مشكلات بنگاههای كوچك و متوسط

بنگاههای كوچك و متوسط در بیشتر كشورهای جهان با مشكلات نسبتاً مشابهی مواجه هستند، اما آنچه در این میان از اهمیت ویژه ای برخوردار است چگونگی برخورد و اقداماتی است كه برای حل این مشكلات صورت می گیرد. در اینجا به برخی از مشكلات مرتبط با بنگاههای كوچك و متوسط در آلمان اشاره می كنیم و سپس به اقدامات برخی از نهادها در جهت رفع این مشكلات می پردازیم:

- بیشتر بنیانگذاران بنگاههای كوچك و متوسط در كشور آلمان به سن كهولت رسیده اند و باید كار خود را یا به سایر افراد خانواده و یا به دیگر مدیران جوان واگذار نمایند.

- تامین مالی برای بنگاههای كوچك و متوسط در مقایسه با شركتهای بزرگ مشكل تر است. این مساله بویژه در هنگام تاسیس چنین بنگاههایی بیشتر رخ می نماید. شرایطی هم كه بانكها برای تامین وام و اعتبارات به بنگاههای كوچك و متوسط درنظر می گیرند، نامناسب تر از شرایطی است كه برای شركتهای بزرگ در نظر می گیرند.

- تامین منابع انسانی و نیروی كار كارآمد برای بنگاههای كوچك و متوسط در مقایسه با شركتهای بزرگ مشكل تر است، زیرا پیشنهادهای شركتهای بزرگ برای متخصصین از جاذبه بیشتری برخوردار است. به این مساله باید این نكته را هم اضافه كرد كه حدود ۸۰ درصد نیروی كار، دوران كارآموزی خود را در بنگاههای كوچك و متوسط طی می كنند و سپس جذب شركتهای بزرگ می شوند.

- در بنگاههای كوچك و متوسط ارتباط نزدیكی بین صاحب یا مدیر بنگاه و وضعیت اعتبار و پرستیژ آن بنگاه وجود دارد. این ارتباط نزدیك در مورد كاركنان شركت نیز مصداق دارد به طوری كه مشكلات شخصی مدیران و یا صاحبان بنگاههای كوچك و متوسط مـــــی تواند برای كل بنگاه مشكل آفرین باشد. از سوی دیگر رابطه نزدیك با كاركنان بر امكان تعدیل نیروی انسانی در مواقع بحران و ركود اقتصادی تاثیر منفی می گذارد، در حالی كه شركتهای بزرگ كمتر با چنین مشكلاتی مواجه هستند.

- قدرت تاثیرگذاری بنگاههای كوچك و متوسط بر مسائل محیطی و منطقه ای قابل مقایسه با شركتهای بزرگ نیست و بنگاههای كوچك ناچارند كه خود را با شرایط محلی تطبیق دهند. مثلاً وقتی شركت BMW برای ایجاد كارخانه جدید در فكر تهیه زمین بود، شهرهای مختلف برای دادن زمین و تسهیلات به این شركت با هم به رقابت می پرداختند.

● پشتیبانی عملی از بنگاههای كوچك و متوسط

در جمهوری فدرال آلمان دست كم ده نهاد گوناگون به طرق مستقیم و غیرمستقیم بنگاههای كوچك و متوسط را تحت حمایت قرار می دهند. عملكرد این نهادها به گونه ای است كه اقدامات هریك از آنها تكمیل كننده اقداماتی است كه توسط سایر نهادها انجام می شود. از میان نهادهای متعددی كه برای حمایت از بنگاههای كوچك و متوسط در آلمان وجود دارد، به معرفی و بررسی عملكرد چند نهاد مهم می پردازیم:

▪ اتاق بازرگانی و صنایع

در ۸۳ شهر آلمان اتاق صنایع و بازرگانی وجود دارد و تمام شركتهای آلمانی براساس قانون عضو اتاق هستند. تعداد این شركتها ۳/۳ میلیون شركت است.

اتاقهای صنایع در مجموع انجمنی را بوجود آورده اند، تحت عنوان «انجمن آلمانی اتاقهای صنایع و بازرگانی» كه بهDIHT معروف است كه منافع كل اقتصاد در رابطه با حكومت و اعضای اتاق را دنبال می كنند. اتاق صنایع و بازرگانی دو وظیفه عمده دارد:

وظیفه نخست دفاع از منافع اقتصادی اعضا، حمایت و تشویق اعضا و ارائه خدمات به آنها بویژه در رابطه با خارج از كشور است. در تعقیب این وظیفه اتاق بازرگانی بایستی منافع كل اقتصاد را در نظر بگیرد بدین معنی كه اگر در یكی از مناطق فدرال مشكلی پیش بیاید و یا دولت بخواهد درباره مالیاتها تصمیماتی اتخاذ كند اتاقها به دفاع از شركتها می پردازند و اتاق كل نیز در خصوص این موضوعات نظرات خود را به دولت اعلام می كند. اظهارنظر اتاق مبتنی بردو ویژگی است: یكی شامل بودن و جامع بودن نظرات است و دیگری حفظ توازن در اظهارنظرهاست كه جنبه كارشناسی در آن كاملاً رعایت می شود.

دومین وظیفه مهم اتاق كه بیشتر مربوط به امور دولتی است آموزش و آزمون است. اتاق درباره اغلب رشته هایی كه در نظام آموزشی دوگانه آلمان (آموزشهای نظری و آموزشهای عملی) انجام می شود هم روی محتوای برنامه ها و دروس نظر می دهد و هم برای یكسان سازی و استانداردكردن آموزشها، برگزاری آزمون را به عنوان یك نهاد بیطرف برعهده می گیرد. از این رو فارغ التحصیلان نظام آموزشی كه جذب بازار كار در اقتصاد آلمان می شوند یا بیش از ۸۰ درصد كارآموزان كه دوره های آموزشی خود را در بنگاههای كوچك و متوسط در نقاط مختلف آلمان می گذرانند، پس از بیرون آمدن از بوته آزمونهای استاندارد كه توسط اتاق برگزار می شود، در رشته تخصصی خود در هرجای كشور پذیرفته می شوند.

از دیگر وظایف اتاق ایجاد رابطه با خارج از كشور بویژه در امر صادرات و واردات است. از این رو اتاق در كنار دولت خدمات مختلفی را در اختیار صنعت و بازرگانی به صورت مستقل قرار می دهد و این خدمات برجسته ای است كه اغلب بنگاههای كوچك و متوسط از آن برخوردار می شوند.

اتاق كل صنایع و بازرگانی بویژه در خصوص سیاست مالیاتی دولت، نحوه كاهش مالیات افراد و شركتها طرف مشورت دولت قرار می گیرد و نظرات كارشناسی در زمینه های مربوط ارائه می نماید. اتاق چون خود را نماینده منحصر به فرد صنف یا گروه خاصی نمی داند، تاثیر متوازنی روی سیاستهای كلی دارد.

اتاق صنایع و بازرگانی به عنوان میانجی بین كارگران و كارفرمایان نیز عمل می كند.

گروه مطالعاتSMEs سازمان مدیریت صنعتی

---