تولد در میان آوار

آینده چه چیزی برای سودان به ارمغان خواهد آورد

سودان بزرگ‌ترین کشور قاره آفریقاست با قدمتی پنج هزارساله که در قدیم «کوش» نامیده می‌شد؛ سرزمین پهناوری که گویی با همه آفریقا همسایه است. از مصر و لیبی و چاد گرفته تا آفریقای مرکزی و کنگو و سرزمین کوفی عنان، کنیا. در گوشه‌ای با اتیوپی و در بخشی دیگر با اوگاندا و اریتره. اگر مرز آبی را نیز به حساب بیاوریم عربستان و یمن نیز به حساب همسایگانش اضافه می‌شوند و نیل، رود شکوهمندی که حامل گهواره موسی شد و جز با عصای او شکافته نشد از سودان آغاز می‌شود. نیل سفید و نیل آبی در شهر خارطوم پایتخت سودان به هم می‌پیوندد و نیل واحد آغاز می‌شود. اولین بار بهانه کشف سرچشمه‌های نیل بود که نام سودان را بر سر زبان‌ها انداخت.

نیل با تمام تاریخ بشریت، تمدن، برده‌داری، ظلم، گهواره و عصای موسی، پای استعمار انگلستان را به سودان باز کرد. خارطوم شهر کافه‌های شیک و آسمانخراش‌های پرزرق و برق است؛ شهری ساحلی و بسیار زیبا مملو از درختان نخل و سرسبز. اکثر ادارات مهم سودان در خارطوم واقع شده است؛ ساختمان‌های بلند و آپارتمان‌های تجاری زیبا و برجی که به تازگی با الهام از برج‌العرب دوبی ساخته شده است. یکی از بهترین هتل‌های خارطوم با سرمایه‌گذاری معمر قذافی در حال ساخت است. اما همچنان بیشتر ساکنان جنوب در کلبه‌های گلی زندگی می‌کنند و با کشاورزی و تا حدی کار در صنایع امورات خود را می‌گذرانند. راه‌های ارتباطی کمی در جنوب ساخته شده و تقریباً در این منطقه از سودان برق وجود ندارد و بالاترین آمار مرگ و میر زنان و کودکان را داراست.

● نفرین استعماری

آفریقا بیش از هر قاره دیگری توسط جدایی‌طلبان ویران شده است. شورشیان در اقیانوس اطلس و دریای سرخ بیش از هر جای دیگری حضور دارند و خود را بخشی از جنبش‌های آزادیبخش می‌دانند؛ گروه‌های مرگباری که عمدتاً به خاطر وحشیگری‌های خود شناخته‌شده هستند. این گروه‌ها دست‌کم در یک مورد به هم شباهت دارند و آن اینکه همگی آنها گلوله‌های خود را به سوی کشور‌های ضعیفی نشانه رفته‌اند که مرز‌های آن در قرن نوزدهم توسط استعمار تعیین شده است.

در نیم‌قرن اخیر بسیاری سعی کرده‌اند مرزهای سودان، این کشور بزرگ دست‌ساخته استعمار را دست نخورده نگه دارند. گرچه در کشور‌هایی شبیه به سودان همواره کوه‌ها، رودخانه‌ها، جنگل‌ها و دریاچه‌ها مرز‌هایی طبیعی بوده‌اند که قبایل و گروه‌های قومی مختلف را از هم جدا می‌کردند و این کشور‌ها را نه در روی نقشه و قرارداد‌های جغرافیایی بین‌المللی بلکه در ذهن ساکنان‌شان قطعه‌قطعه می‌کردند. اینکه مرز‌های قدیمی اغلب پس از ساختن دولت واحد آسیب دیده است به روشنی قابل درک است اما اغلب برای آفریقایی‌ها ایجاد کشور‌های کوچک زیانبار‌تر بوده است. در حال حاضر آنچه سودان را به ‌سوی همه‌پرسی برای تقسیم سوق داده ریشه در تحولات پرفراز و نشیب آن طی قرن بیستم دارد.

در سال ۱۹۵۵، یک سال پس از استقلال از مصر، جنگی داخلی میان شمالی‌ها و جنوبی‌های سودان درگرفت؛ جنوبی‌ها که شوق و آرزوی استقلال داشتند نگران بودند که شمالی‌ها بر آنها مسلط شوند. شمال سودان از لحاظ تاریخی روابط نزدیکی با مصر داشته و عمدتاً اعراب و مسلمانان در آن بخش از کشور ساکن هستند. اما جنوب ماوای مسیحیان و معتقدان به باورهای بومی است. از سال ۱۹۲۴ رفت‌و‌آمد میان بخش‌های خاصی از سودان ممنوع شد. هدف از این قانون استعماری آن بود که از شیوع مالاریا میان سربازان انگلیسی جلوگیری شود. ریشه مناقشات امروز به همان دوران بازمی‌گردد. تمامی نشانه‌ها حاکی از آن است که پس از اعلام نتایج همه‌پرسی ۹ ژانویه، سودان جنوبی از بخش شمالی این کشور جدا خواهد شد. اما پس از آن چه اتفاقی خواهد افتاد؟ با وجود منابع مهم نفتی، این منطقه یکی از فقیرترین کشور‌های جهان است و هیچ ضمانتی در مورد اینکه بخش شمالی در این میان مداخله نکند وجود ندارد.

پس از پنج سال جدایی، بخش جنوبی سودان، بریدن کامل از شمال و زیستن در استقلال کامل به رای گذاشته شده است. اکنون مردم در سودان جنوبی منتظرند که نتیجه همه‌پرسی، سرانجام بزرگ‌ترین کشور قاره سیاه را به دو پاره تقسیم کند. سودان با مساحت بیش از ۵/۲ میلیون کیلومتر مربع، بزرگ‌ترین کشور آفریقا و دهمین کشور بزرگ دنیاست. جمعیت سودان در حدود ۴۰ میلیون نفر است. بر اساس سرشماری سال ۲۰۰۸ دولت مرکزی، جمعیت جنوبی‌ها بین هشت تا ۹ میلیون نفر اعلام شده است. جنوبی‌ها این آمار را غیرواقعی اعلام کرده و مدعی شدند جمعیت جنوب حدود یک‌سوم جمعیت کل سودان است. توافق پیرامون برگزاری همه‌پرسی استقلال، بخشی از پیمانی است که در ژانویه سال ۲۰۰۵ میان دولت مرکزی سودان و «ارتش آزادیبخش سودان» به امضا رسید.

پیمان سال ۲۰۰۵ بین رهبری عمدتاً مسلمان‌نشین شمال و مسیحیان جنوب، در ادامه چند دهه جنگ و کشتار‌های مذهبی و قبیله‌ای مورد توافق طرفین قرار گرفت. به نظر می‌رسد جدایی کامل از شمال و کسب استقلال، خواسته اکثریت قاطع جنوبی‌ها است، اگرچه تقسیم سودان به معنی پایان مشکلات داخلی و به انتها رسیدن درگیری‌ها و خشونت‌های قبیله‌ای و مذهبی در هیچ یک از دو بخش جداشده نخواهد بود. همه‌پرسی برای استقلال تنها در جنوب کشور صورت می‌گیرد، ولی شمالی‌های سودان همچنان طرفدار حفظ یکپارچگی کشورند.

● شهر گرد و خاکی

«رنک» یکی از شهر‌های جنوبی سودان است و هیچ شهری نمی‌تواند بیش از این غمگین باشد. تنها خیابان شهر آسفالت نیست و در آن هیچ هتل یا سینمایی وجود ندارد. در عوض اینجا پر از گرد و غبار است، پر از سنگ و ماسه و سگ‌های ولگرد. در حاشیه شهر مهاجرانی که تمام راه را از اتیوپی پیاده آمده‌اند زندگی می‌کنند. در هفته‌های اخیر، رنک روز‌های بدتری را پشت سر می‌گذارد. صدها نفر از ساکنان شهر را ترک کرده‌اند و هزاران نفر دیگر اثاثیه خود را بسته‌اند و آماده رفتن هستند.

در نزدیکی پایگاه نظامی تانک‌ها آماده عملیات نظامی هستند. این امکان وجود دارد که رنک به زودی خبر اول رسانه‌های بین‌المللی شود. بزرگ‌ترین کشور آفریقا روزهای بدی را پشت سر می‌گذارد. مردم شمال سودان روز ۹ ژانویه پای صندوق‌های رای رفتند تا در مورد جدا شدن از بخش شمالی این کشور تصمیم‌گیری کنند. نتایج این همه‌پرسی تا ماه آینده اعلام خواهد شد. شاید این تجزیه اتفاق بیفتد (که بر اساس پیش‌بینی‌ها اتفاق خواهد افتاد) که در این صورت جهان شاهد تولد کشوری جدید در قاره آفریقا خواهد بود. آخرین بار در سال ۱۹۹۳ بود که اریتره از کشور اتیوپی جدا شد و اعلام استقلال کرد. مطمئناً پس از تجزیه سودان جنوبی از بخش شمالی آن شهر رنک دارای ارزش استراتژیک بسیار بالایی خواهد شد. موقعیت این شهر که احتمالاً در نزدیکی مرزهای آینده سودان شمالی و جنوبی خواهد بود دلیل اهمیت استراتژیک این شهر خواهد بود.

نه‌تنها مردم آفریقا که مردم تمام دنیا به شدت نگران اتفاقات سودان هستند. کشوری که ایجاد می‌شود تقریباً هم‌اندازه فرانسه خواهد بود و تقریباً ۸۰ درصد ذخایر نفتی سودان را در اختیار خواهد داشت. اینکه عمرالبشیر رئیس‌جمهور سودان در مقابل جدا شدن یک‌چهارم از خاک کشور خود مقاوتی خواهد کرد یا نه، سوالی است که هنوز پاسخی به آن داده نشده است. گرچه عمرالبشیر چندی پیش در یک سخنرانی در جنوب سودان که از تلویزیون ملی پخش شد گفته است چنانچه استقلال جنوب سودان موجب برقراری یک صلح واقعی در هر دو بخش سودان شود، از آن استقبال خواهد کرد و در صورت رای مردم جنوب سودان به استقلال، به تصمیم آنان احترام خواهد گذاشت اما ضمناً هشدار داده که در صورت جدایی جنوب سودان دچار مشکلات عدیده‌ای خواهد شد. در هر صورت باید دید در عمل چه اتفاقی خواهد افتاد. از این گذشته کارشناسان مطمئن نیستند که ثروت‌های نفتی این منطقه قادر به از میان برداشتن فقر و فلاکت مردم این منطقه خواهد بود.

● نگرانی از بی‌ثباتی

چین و امریکا مشخصاً نگرانند. چین بزرگ‌ترین خریدار نفت سودانی‌هاست و تقریباً ۷ درصد از نفت مورد نیاز خود را از سودان تامین می‌کند. واشنگتن نیز با توجه وجود کشور‌هایی مانند سومالی و جمهوری دموکراتیک کنگو، نسبت به افزایش نا‌امنی در این منطقه نگران است.موضوع برگزاری این همه‌پرسی مدت‌ها بود که در راس مذاکرات دیپلمات‌های خارجی و رهبران آفریقایی با مقامات سودان قرار داشت. باراک اوباما اوایل دوران ریاست‌جمهوری‌اش توجه اندکی به سودان داشت، اما در اوایل سال گذشته نگرشش تغییر کرد و علاوه بر افزایش شمار مقامات امریکایی در جوبا (پایتخت جنوب سودان)، شماری از نمایندگان را به خارطوم اعزام کرد تا به عمرالبشیر فشار آورند همه‌پرسی در جنوب سودان را برگزار کند. باراک اوباما رئیس‌جمهوری امریکا برای جلوگیری از کارشکنی و مقاومت عمرالبشیر در همه‌پرسی و اعلام استقلال سودان جنوبی، پیشنهادی به او داد که بشیر به سختی می‌تواند آن را رد کند. او وعده داد که نام سودان را از لیست کشور‌های حامی تروریسم حذف خواهد کرد. نام این کشور از سال ۱۹۹۳ پس از آنکه مشخص شد مخفیگاه اسامه بن لادن مدتی در سودان بوده است، به این لیست اضافه شد.

علاوه بر این اوباما وعده داد در صورت موافقت و همراهی عمرالبشیر با رفراندوم، بدهی‌های ۴۰ میلیارد دلاری سودان به امریکا بخشیده خواهد شد. جدایی صلح‌آمیز جنوب از بخش شمالی می‌تواند خط پایانی باشد برای تاریخ گذشته و آغازی تاریخی برای آینده این کشور. پس از ۴۰ سال جنگ بین شمالی‌ها و آنامیستیک‌های جنوبی (آنیمیسم یا جان‌گرایی آیینی است که گرایندگان به آن اعتقاد دارند تمامی عناصر طبیعت دارای روح و جانند) که در واقع درگیری‌هایی بین گروه‌های مختلف نژادی و اقوام مختلف بود، وجود ریشه‌های قومی عرب در شمال، و ریشه‌های نیلوتیک در جنوب همواره بخشی از مشکل بود. (نیلوتیسم نام اقوامی در آفریقاست که عموماً در مجاورت رود نیل زندگی می‌کردند به همین دلیل نژاد آنها را وابسته به رود نیل می‌دانند.) این دو منطقه در سال ۱۹۴۷ در شمایل کشوری واحد به هم پیوستند و در سال ۱۹۵۶ بلافاصله پس از استقلال سودان از مصر و بریتانیا جنگ‌های داخلی آغاز شد. همین خشونت‌ها و درگیری‌های داخلی در سودان باعث شده نگرانی‌هایی در مورد پیامدهای همه‌پرسی جدایی جنوب سودان از کل این کشور ایجاد شود. حدود دو میلیون نفر پیش از آنکه دو طرف درگیر، شش سال پیش توافق صلح امضا کنند، در جنگ‌هایی که دو دهه در این کشور در جریان بود، کشته شدند.

● فقیر‌ترین پایتخت دنیا

صرف نظر از دوران کوتاه صلح، سودان شاهد پنج دهه جنگ و از بین رفتن بیش از دو میلیون نفر بوده است. منطقه جنوبی با وجود داشتن منابع غنی نفتی، آب و خاک حاصلخیز، به دلیل جنگ‌های پی‌درپی یکی از فقیرترین مناطق جهان است. تنها در سال ۲۰۰۵ بود که دو طرف توانستند اولین موافقتنامه صلح را امضا کنند. از سال ۲۰۰۵ به این سو که توافق بین جنوب و شمال برای جدایی و ترک جنگ به امضا رسید، از جمعیت مسیحیان ساکن شمال و مسلمانان ساکن جنوب به شدت کاسته شد. با انجام این مهاجرت‌های گسترده، تعیین تکلیف تابعیت صدها هزار نفر از اهالی مسیحی و مسلمان سودان بعد از جدایی کامل شمال و جنوب، از جمله مسائل اصلی میان دو کشور تازه خواهد بود.

در نتیجه سال‌ها خونریزی و جنگ‌های قبیله‌ای و مذهبی، با وجود سرمایه‌های عظیم طبیعی؛ کلانشهر جوبا پایتخت سودان جنوبی، شهری پر از گرد و خاک و در ردیف فقیر‌ترین مناطق جهان قرار دارد. بی‌تردید بعد از استقلال، «جوبا»، پایتخت آن، مرکز یکی از فقیرترین کشورهای جهان خواهد بود. دانشگاه‌ها، بیمارستان‌ها و خیابان‌های آسفالت تقریباً فقط در شمال یافت می‌شود.

عمرالبشیر رئیس‌جمهور سودان چندی پیش از سوی دادگاه لاهه به اتهام کشتار علیه بشریت محکوم شد. او اعلام کرده در صورت جدایی جنوب، در شمال قوانین اسلامی (شریعت) تنها قانون معتبر در آن کشور خواهد بود. از سال ۲۰۰۵ به این سو که شمال و جنوب به نوعی توافق و ترک جنگ و کشتار دست یافتند، اجرای قوانین اسلامی در سودان تا حدودی برای مسیحیان تعدیل شد. جوبا برای اینکه به عنوان پایتخت جنوب سودان معرفی شود به شهری در حال توسعه تبدیل شده و گروه‌های زیادی از فرصت‌طلبان از جمله متخصصان لجستیک، فروشندگان اتومبیل، کارگران بخش توسعه و دختران کارمند روانه این شهر شده‌اند. با این حال، اقتصادی که بخش اصلی و عمده درآمد نفتی و کمک‌های بین‌المللی در آن نصیب پیمانکاران بیگانه یا حساب‌های بانک‌های خارجی شود که توسط مقام‌های رسمی سودان جنوبی اداره می‌شود، رفاه، رونق و آسایش زندگی بسیاری از مردم عادی این منطقه را وابسته به کیف پول هزاران خارجی و بوروکرات‌ها کرده است.

«دیوید گرسلی» هماهنگ‌کننده منطقه‌ای سازمان ملل در جوبا، اعتقاد دارد شکل‌گیری واقعی جنوب سودان به یک نسل زمان نیاز دارد: «دست یافتن به موفقیت واقعی ۲۰ تا ۲۵ سال زمان نیاز دارد.» منطقه جنوب از شرق با کشور اتیوپی، از جنوب با کشورهای کنیا، اوگاندا و جمهوری دموکراتیک کنگو و از غرب با جمهوری آفریقای مرکزی مرز مشترک دارد. خودمختاری و استقلال منطقه جنوب سودان یکی از شرایط ذکرشده در توافق صلح میان جنبش آزادیبخش خلق سودان و دولت سودان بود.

جنگ‌های جنوب سودان، طولانی‌ترین جنگ داخلی در آفریقا محسوب می‌شود. منطقه جنوب سودان به طور رسمی شامل ‌۱۰ ایالت از جمله سه استان تاریخی بحرالغزال، اکواتوریا و نیل علیاست. سه منطقه کوه‌های النوبه، آبیی و نیل آبی از لحاظ سیاسی و فرهنگی بخشی از جنوب سودان محسوب می‌شوند، اما بر اساس توافقنامه صلح جامع تا زمان مشخص شدن همه‌پرسی فعلاً نمی‌توانند بخشی از جنوب سودان محسوب شوند. جنوب سودان هشت میلیون جمعیت دارد، اما هنوز آمار دقیق جمعیت این منطقه مشخص نیست. از آغاز سال ‌۲۰۰۵ و پس از توافق صلح، اقتصاد جنوب سودان نیز شروع به توسعه کرد. جنوب سودان حدود ‌۸۵ درصد از نفت کشور سودان را تولید می‌کند.

● مذاکرات بی‌پایان

در هفته‌های اخیر زنجیر بی‌پایانی از هیات‌های نمایندگی بین جوبا و خارطوم رفت و آمد می‌کردند. جوبا مرکز سودان جنوبی، احتمالاً پس از رفراندوم جدیدترین پایتخت جهان خواهد بود. این جلسات برای یافتن پاسخ به پرسش‌هایی که پس از جدایی به وجود می‌آید تشکیل می‌شد؛ سوالاتی مانند اینکه چگونه درآمد حاصل از نفت تقسیم شود، چه کسی باید پاسخگوی ۳۷ میلیارد یورو بدهی‌های خارجی سودان باشد و منطقه غنی از لحاظ منابع طبیعی‌ای که دقیقاً در مرز میان شمال و جنوب قرار دارد باید در اختیار کدام یک از کشور‌ها باشد؟ به همین ترتیب مشکلات جزیی‌تری هم وجود دارند. به عنوان مثال اینکه عشایرنشینانی که سال‌ها بین شمال و جنوب رفت و آمد و زندگی می‌کردند پس از این چگونه زندگی کنند؟ برای سیل پناهندگان نیز راه‌حلی باید داشت.

تقریباً دو میلیون جنوبی در شمال زندگی می‌کنند که در حال حاضر صدها هزار نفر از آنها به سوی جنوب حرکت کرده‌اند. اگر جنوب سودان به عنوان کشوری مستقل از این کشور جدا شود آنها اجازه نخواهند داشت مدت زیادی در شمال بمانند. بر اساس برآورد سازمان ملل حدود ۴۰۰ هزار پناهنده به زودی به جنوب می‌رسند و ضمناً هزاران نفر از مسلمانان نیز در حال حاضر به سوی شمال حرکت کرده‌اند.

● چالش‌های استقلال

در مرکز شهر جوبا اصلی‌ترین شهر سودان جنوبی ساعتی دیجیتالی نصب شده بود تا ساعت‌ها و دقیقه‌های باقی‌مانده به روز آغاز رای‌گیری را نشان دهد. بیلبورد‌های بزرگ نویدبخش آخرین مراحل آزادی هستند. اما علاوه بر آزادی، دولت جدید باید روی مشکلات و فقر نیز تمرکز کند. جنوب سودان بالاترین آمار مرگ زنان هنگام زایمان را دارد. از هر ۱۰ زن ۹ نفر از آنها هنگام زایمان می‌میرند و از میان هر ۱۰ زن ۹ نفر از آنها بی‌سواد هستند. نیمی از جمعیت این منطقه کمتر از یک دلار در روز درآمد دارند. گرچه در سودان همه مردم قربانی جنگ و شرایط سخت بوده‌اند اما با وجود این نسبت زنان قربانی ظلم و تجاوز و کشتار و ترک خانه و از دست دادن بستگان و پیوستن به خیل صد‌ها هزار آواره، از مردان سودانی به مراتب بیشتر است. به عنوان مثال میزان ختنه دختران در سودان بالاترین آمار را در میان تمامی کشورهای آفریقایی دارد.

بیش از ۱۲۰۰ کیلومتر (۷۵۰ میل) از رود نیل در جنوب سودان جریان دارد. اما تنها یک پل در مسیر این رود در جنوب وجود دارد که آن هم در شهر جوباست. برای ۶/۵ میلیون نفری که در جنوب سودان زندگی می‌کنند، تنها یک بیمارستان نه‌چندان کامل وجود دارد و این بیمارستان هم در جوباست. به جز مشروبات الکلی و آب آشامیدنی هیچ محصولی در جنوب سودان تولید انبوه ندارد.

● رئیس‌جمهور آینده کشور جوان

بعد از استقلال کشور جدید سودان جنوبی، سالوا کی‌یر رئیس‌جمهور جوان‌ترین کشور آفریقا خواهد شد. سالوا ۵۹ساله است. او رهبر سابق شورشیان و مبارز آزادی‌طلب بوده است. او از دهه ۶۰ به شورشیان مسلح جنوب پیوست. زمانی که «جعفر نمیری» رئیس‌جمهور سابق سودان در سال ۱۹۷۲ با شورشیان جنوب به سازش دست یافت، کی‌یر به عنوان یک افسر دون پایه به ارتش مرکزی پیوست. در سال ۱۹۸۳ که جنگ‌های شمال و جنوب از سر گرفته شد، جان گارانگ برای سرکوب جنوبی‌ها به آن منطقه اعزام شد ولی او به جای جنگ با شورشیان جنوب به آنها پیوست و قهرمان ملی شد. سالوا کی‌یر هم که متعلق به جامعه «دینکا»‌های جنوب سودان است به گارانگ پیوست و ارتش آزادیبخش سودان را تشکیل داد. جان گارانگ بعد از توافق سال ۲۰۰۵ منصب معاونت رئیس‌جمهور سودان را به دست آورد ولی چند هفته بعد در حادثه سقوط هلی‌کوپتر کشته شد. از آن تاریخ، سالوا کی‌یر که در حلقه یاران نزدیک گارانگ قرار داشت جانشین او شد، گرچه او در مقایسه با سلف خود فاقد کاریزمای لازم است.

رهبر مسیحی جنوبی‌ها ، در سال ۲۰۰۷ از دولت مرکزی خارطوم خود را کنار کشید ولی پس از حصول توافق پیرامون عقب‌نشینی ‌نیروهای شمالی چند ماه بعد مجدداً به دولت مرکزی بازگشت. کی‌یر تا آن تاریخ عنوان معاون رئیس‌جمهور را در دولت عمر البشیر یدک می‌کشید. تکمیل بازگشت قریب به ۱۵ هزار نفر از نیروهای نظامی دولت مرکزی سودان به شمال، در ۸ ژانویه سال ۲۰۰۸، سرانجام زمینه اجرای همه‌پرسی بر مبنای پیمان سال ۲۰۰۵ را ممکن ساخت. اکنون مردم جنوب انتظار دارند، با وجود تفاوت‌های قبیله‌ای در جنوب و میان مسیحیان، او بتواند مردم کشور تازه به استقلال رسیده را متحد نگه دارد.

● تقسیم نفت

در ماه‌های اخیر سالوا توانست با تمام جنگ‌سالاران بزرگ و کوچک مناطق مختلف به توافق برسد. او احتمالاً به آنها وعده حضور در کابینه و پست دولتی داده است. او سخت کار کرده تا مطمئن شود مردم جنوب و تمام گروه‌های شورشی به رفراندوم رای می‌دهند. حدود ۹۵ درصد از درآمد دولت مرکزی سودان از تولید و صادرات نفت خام تامین می‌شود، در حالی که بیش از ۸۵ درصد از منابع نفت در مناطق جنوبی قرار گرفته است. با وجود این جدایی جنوب از شمال به معنی پایان دسترسی شمال به درآمد‌های نفتی جنوب نیست. نفت جنوب سودان از بندر شمالی این کشور ( بندر سودان) به خارج ارسال می‌شود. تعداد قابل ملاحظه‌ای از حوزه‌های نفتی نیز در مناطق همجوار شمال و جنوب قرار گرفته که در گذشته هیچ گاه به عنوان خطوط مرزی علامت‌گذاری نشده‌اند.

اما مساله درآمد‌های نفتی بی‌شک اختلافاتی را پس از رفراندوم ایجاد خواهد کرد در حالی که غنی‌ترین منابع نفتی در جنوب هستند قرار است خط لوله‌ای نفت را به بندر شمالی در نزدیکی دریای سرخ منتقل کند تا نفت را به وسیله کشتی صادر کنند. در حال حاضر قرار است درآمد نفت را ۵۰ - ۵۰ بین شمال و جنوب تقسیم کنند. اما جنوب در آینده قطعاً این قرارداد را تغییر خواهد داد. درحالی که منابع نفتی در جنوب قرار دارند جنوب درآمد بیشتری از نفت مطالبه خواهد کرد. شمال سودان بیشتر کویری و خشک است، حال آنکه جنوب سودان سبزتر و پوشیده از مناطق باتلاقی است. سودان جنوبی علاوه بر نفت، چوب هم به بازار‌های جهانی صادر می‌کند.

● جاده سنگلاخ پیش رو

مذاکرات میان شمال و جنوب در حال حاضر در آدیس‌آبابا پایتخت اتیوپی در جریان است و در خارطوم، «تابوامبکی» رئیس‌جمهور سابق آفریقای جنوبی در تلاش است بین دو طرف میانجیگری کند.

در صورت رفع اختلافات نفتی باز هم نگرانی‌هایی وجود دارد. اگر استقلال جنوب اعلام شود پس از دوره کوتاهی شادی و رضایت ممکن است به نا‌امیدی تبدیل شود. به عنوان مثال ده‌ها هزار سرباز پس از استقلال از خدمت مرخص می‌شوند و هیچ برنامه‌ای برای کار آینده آنها وجود ندارد، علاوه بر این کشور جدید به ده‌ها و هزاران معلم، پزشک و وکیل نیاز دارد؛ نیرویی که در حال حاضر در این کشور وجود ندارد. اما فعلاً برای همه مهم‌ترین مساله رسیدن به استقلال است. برای تشکیل کشور جدیدی که احتمالاً سودان نو نام ‌خواهد گرفت. اما آیا رسیدن به استقلال بار مشکلات و رنج‌های مردم سودان را خواهد کاست؟

منابع

۱- اشپیگل

۲- نیویورک‌تایمز

نزهت امیرآبادیان