طبقات اجتماعی و تاثیر آن بر جامعه‏

تمامی جوامع بشری دارای سلسله مراتب ، طبقات و پایگاه هایی می باشند. هر جامعه ای دارای ارزش ها و هنجارهایی می باشد. برحسب اینکه طبقات اجتماعی هر جامعه ای بر مبنای چه اصول و ارزشهایی …

تمامی جوامع بشری دارای سلسله مراتب ، طبقات و پایگاه هایی می باشند. هر جامعه ای دارای ارزش ها و هنجارهایی می باشد. برحسب اینکه طبقات اجتماعی هر جامعه ای بر مبنای چه اصول و ارزشهایی متمایز می شود، این پایگاه های اجتماعی در جوامع گوناگون، متفاوت ازهم می گردند. امّا وجه مشترک تمامی جوامع این است که طبقات اجتماعی دارای ارزش یکسان و مساوی نبوده که این مسئله به نابرابری و فواصل طبقاتی منجر می شود. در عبارتی ساده مفهوم پایگاه اجتماعی، زاییده ارزش و اعتباری است که جامعه به یک نقش اجتماعی می بخشد.

از نظر بروس کوئن، پایگاه به موقعیت اجتماعی فرد در یک گروه یا به مرتبه اجتماعی او در یک گروه، در مقایسه با گروه دیگر اطلاق می شود. به عبارتی، جایگاهی که جامعه به فرد می بخشد، بیانگر پایگاه اجتماعی آن فرد است. پایگاه اجتماعی خود به دو دسته پایگاه اجتماعی مکتسب و منتسب تقسم بندی می شود. در پایگاه اجتماعی مکتسب، استعداد وتلاش فرد، در تعیین پایگاه اجتماعی وی نقش اساسی دارد. ولی در پایگاه اجتماعی منتسب، پایگاه اجتماعی به فرد تفویض و واگذار می گردد، بی آنکه به تلاش و استعداد فرد توجهی گردد.مفهوم طبقه اجتماعی برای نخستین بار توسط ریکاردو و آدام اسمیت به کار گرفته شد. در تعریف طبقه اجتماعی، استالکوب بیان می دارد: "سطحی از جامعه که افراد آن به دلیل مشابهت هایی در سوابق خانوادگی، میزان تحصیلات، شغل، نژاد و گرایش نسبت به مسائل اجتماعی خود را برابر می دانند، معرف طبقه اجتماعی آنان است". مفهوم طبقات اجتماعی در دوران گذشته، بیش از دوران کنونی مشهود، محسوس و ملموس بود. افراد همانند قالب هایی در طبقاتی متصور می گشتند که به سختی قابلیت ارتقاء به سطوح دیگر اجتماع را داشتند. مشاغل نیز اغلب به صورتی موروثی به افرا جامعه تفویض می گردید. در جهان امروز، تا حدودی از شدت این تقسیم بندی های اجتماعی کاسته شده است. ولی باید اذعان داشت که امروزه نیز ردّ پای طبقات اجتماعی بویژه در جهان غرب به صورت عینی مشهود می باشد.

بی تردید فواصل طبقاتی از آسیب های مهم برای یک جامعه سالم و پویا محسوب می گردد. جامعه ای که در رویای پیشرفت و تکامل به سر می برد، می بایست تاحد امکان فاصله طبقاتی را در ساختار بدنه خود از بین ببرد. فاصله و نابرابری اجتماعی علاوه برآنکه تأثیرات منفی و نامطلوب در اقتصاد جوامع بشری برجای می گذارد. بر اخلاق عمومی جامعه نیز تأثیر سوء داشته و موجب تخدیش وجدان و اخلاق عمومی می گردد. احساس خمودگی، بی عدالتی، یأس و ناامیدی در میان طبقه ای که خود را در رده پایین اجتماع تلقی می نماید، از جمله نتایج شایعی است که از آبشخور نابرابری و فاصله طبقاتی سرچشمه می گیرد. احساس ظلم و اجحاف از سوی کسانی که در طبقات پایین و متوسط جامعه جای می گیرند، مانع از حس اعتماد ، دلسوزی و تعلق خاطر به سرزمینی است که در آن زندگی می نمایند. علاوه بر رنج های فراوانی که به علت فقر، ناداری، عدم مکنت کافی، بی توجهی طبقات مرفه جامعه به طبقات متوسط، تحقیر و نابرابری بر افراد تحمیل می شود، درگیری ذهن و روح با اقسام بیماری های روحی - روانی از نتایج نامطلوب دیگر فاصله اجتماعی است.

از جمله دلایلی که می تواند به فاصله اجتماعی دامن زند، عامل اقتصاد می باشد. نابرابری های اقتصادی عاملی اساسی در رنجش عمومی افراد می باشد. لذا شایسته است در سال جاری که با عنوان پرمسمای جهاد اقتصادی مزین گشته، شاهد تلاش عمومی و عزم ملی برای پیشبرد توان اقتصادی جامعه اسلامی امان بیش از گذشته باشیم. ترویج فرهنگ مصرف صحیح، پرهیز از اتلاف ذخایر ملی، کار و تلاش مستمر، و اشاعه و نهادینه نمودن فرهنگ پرداخت مالیات از جمله نکاتی است که می تواند بهبود وضع عمومی جامعه و اقتصاد کلان اجتماع ایرانی- اسلامی را بیش از هر زمانی تضمین نموده و به سرافرازی مردمان این سرزمین کمک شایانی نماید.

اسماعیل زارعیان