زمانی برای فرار از گذشته

سال ۲۰۰۸ میلادی به این دلیل بیش از پیش بااهمیت تلقی می شود که در امریکا و روسیه دو کشور بزرگ جهان معاصر انتخابات ریاست جمهوری برگزار خواهد شد

سال ۲۰۰۸ میلادی به این دلیل بیش از پیش بااهمیت تلقی می شود که در امریکا و روسیه دو کشور بزرگ جهان معاصر انتخابات ریاست جمهوری برگزار خواهد شد.

این انتخابات با توجه به تحولات درونی این کشورها و همچنین نقش انکار ناپذیر آنان در ترسیم جغرافیای سیاسی جهان می تواند در عرصه بین المللی نقش تعیین کننده یا حداقل قابل اعتنایی داشته باشد. اما قبل از اینکه به طور مجرد و انتزاعی به این رخداد بزرگ توجه شود می بایست وضعیت جهانی را در شرایط کنونی شناخت. شرایطی که مسکو و واشنگتن به عنوان دو ضلع اصلی قدرت در عرصه بین المللی می توانند با راهبردها و استراتژی خود مسیرها و بسترهای تازه یی را در مقابل جهان کنونی قرار دهند.

تا ماه مه ۲۰۰۸ که انتخابات ریاست جمهوری در روسیه برگزار می شود و همچنین اول ژانویه که مبارزات انتخابات درون حزبی برای تعیین کاندیدای هر کدام از دو حزب دموکرات و جمهوریخواه برای این رقابت برگزار می شود، به طور یقین به جهت تحولات شتابناک کنونی نمی توان به صراحت اظهار نظر کرد ولی با توجه به روند تحولات اجتماعی و رخدادهای سیاسی در این دو کشور تا حدودی روند و بستر این ستیز دموکراتیک مشخص شده است. هم اکنون روسیه و امریکا از دو موقعیت کاملاً متفاوتی برخوردارند که بنا به ضرورت یا به اجبار در هر دو کشور مسیری برخلاف وضعیت موجود در حال انجام است. در مسکو هر چه بیشتر بر طبل ملی گرایی و تثبیت جایگاه نوین در قالب یک رویکرد تهاجمی تاکید می شود و در واشنگتن به جهت معضلات خودساخته رئیس جمهور نولیبرال این کشور سیاست تهاجمی در دهه اخیر جای خود را به چند جانبه گرایی و عقب نشینی از موقعیت فعلی خواهد سپرد.

برخی بر این باورند که در عراق امروز ایالات متحده با خرابکاران شورشی طرف است اما با هر دیدی که به این مساله نگریسته شود باید به این واقعیت اذعان کرد که همین لایه شورشی مسیر تاریخ تحولات بعد از حوادث یازدهم سپتامبر را تا حدود زیادی دگرگون کرده است. هر چند که نقش استراتژیک این دو کشور و چالش های کنونی بین آنان در ژئوپولتیک جهانی و حتی انتخابات ریاست جمهوری هر دو آنان نقش اساسی و تعیین کننده یی دارد اما تاثیر انتخابات ریاست جمهوری روسیه و امریکا خود احتیاج به تحلیل جداگانه یی دارد. تاثیری که از هر دو طرف ناشی از نارضایتی از وضع کنونی است.

در روسیه افکار عمومی و نیروهای سیاسی به دنبال تثبیت جایگاه و بازگشت به دوران اقتدار گذشته خود هستند و در امریکا افکار عمومی و ساختار سیاسی پیگیر برون رفت از بن بست های موجود در عرصه داخلی و خارجی هستند. در اولی التزام جهش و تهاجم در اولویت سیاستمداران قرار دارد و در دومی تابلوی ایست و بازگشت به تعامل بهتر و تدافعی مد نظر قرار خواهد گرفت. در انتخابات ریاست جمهوری روسیه و امریکا، با توجه به اینکه هر دو رئیس جمهور کنونی دیگر قادر نخواهند بود دوره جدیدی از مسوولیت را در این عرصه کسب کنند، باید در انتظار چهره های جدیدی برای آینده رهبری در این کشورها بود.

رقابت انتخاباتی در روسیه همچون ایالات متحده تا حدود زیادی دوقطبی خواهد بود که یک سر آن به ملی گرایان هوادار پوتین و یک سر آن به حزب کمونیست این کشور ختم می شود. شعارها و اهداف اصلی حزب کمونیست همچون دوره های قبل بر محور اهداف طبقاتی و دفاع از منافع میهنی استوار است در حالی که ملی گرایان برای گریز از این تصویرسازی رقیب به اجبار هم که شده بر اهداف اقتدارگرایی درونی و بیرونی در قالب ارتقای موقعیت و منافع کشور، برنامه های خود را سازماندهی می کنند. در روسیه هر کدام از این نیروها که پیروز شوند، به احتمال نزدیک به یقین هواداران پوتین، در یک چیز تغییری حاصل نمی شود و آن اینکه روسیه کنونی را به مرتبه بالاتری از موقعیت فعلی برسانند. به همین دلیل سیاست تهاجمی مسکو طی ماه های اخیر نه تنها فروکش نخواهد کرد که حتی می تواند در چارچوب یک اتحاد نانوشته در بین احزاب سیاسی و لایه های اجتماعی این کشور به مرتبه فزون تری نیز صعود کند.

بنابراین در روسیه هرگونه انتظاری برای عقب نشینی از مواضع فعلی حداقل در شرایط کنونی و برنامه های کوتاه مدت تا وقتی که سطح روابط این کشور با غرب به مرحله توازن نرسیده باشد بسیار بعید و دور از ذهن به نظر خواهد رسید. در امریکا وضع کاملاً فرق می کند چنانچه منازعات سیاسی کنونی بین کاخ سفید و کنگره دموکرات به روشنی نشان می دهد که راهبرد نولیبرال کنونی به خصوص جنگ عراق تمام معادلات نئوکان ها را دچار دگرگونی خواهد کرد. در طیف دموکرات که هم اینک اقبال عمومی را به دنبال خود دارند خانم «هیلاری کلینتون» و «باراک اوباما» نامزدهای حزب دموکرات محسوب می شوند. هر دو آنان تاکنون در مناظره ها و اظهارات خود به روشنی بر تجدیدنظر اساسی در سیاست های کشور و عقب نشینی از عراق تاکید کرده اند.

در حزب جمهوریخواه آقایان «رودی جولیانی» شهردار سابق نیویورک و «جان مک کین» کهنه سرباز جنگ ویتنام از شانس های اصلی برای انتخاب کاندیدای این حزب هستند. در صورتی که فضای سیاسی امریکا طی ماه های آینده در عراق و بحران هسته یی ایران به نفع کاخ سفید جریان یابد، که بسیار بعید و دور از ذهن است، شانس مک کین برای نمایندگی جمهوریخواهان در این رقابت بیشتر خواهد بود. در صورتی که طبق پیش بینی و واقعیات موجود بازهای جنگ طلب در بن بست عراق بیش از پیش گیر کنند می بایست جولیانی را بخت مسلم این رقابت درون حزبی به شمار آورد. در هر شرایطی که در درون احزاب دموکرات و جمهوریخواه پیش آید این کشور می بایست در استراتژی کنونی خود تجدید نظر کند چرا که معضلات فعلی و پیش روی آنان این را اقتضا می کند.

اردشیر زارعی قنواتی