بد فهمی از سنت ۱ پوشش ضخیم

با توجه به سطح اقتصادی و وضع معیشتی صدر اسلام و هم چنین عدم علم و یا امکانات دوخت و دوز , جامه و لباس مردم , بسیار ساده و معمولا در حد یک لنگ با و یا بدون بالاپوش بوده که به دلیل نازکی آنها جهت ارزانتر بودن , امکان پوشش مناسب اندام را نداشتند

با توجه به سطح اقتصادی و وضع معیشتی صدر اسلام و هم چنین عدم علم و یا امکانات دوخت و دوز ، جامه و لباس مردم ، بسیار ساده و معمولا در حد یک لنگ با و یا بدون بالاپوش بوده که به دلیل نازکی آنها ( جهت ارزانتر بودن ) ، امکان پوشش مناسب اندام را نداشتند .

از طرف دیگر بعضی افراد متمول با لباس های حریر و بدن نما ، بر دیگران فخر فروخته و خودنمایی می کردند .

بدین منظور ، سفارش پیامبر(ص) و امام علی (ع) ، استفاده از لباس هایی بوده که نه جنبه تفاخر داشته باشد و نه بدن نما ، و نه تنها توصیه به پوشش لباس ضخیم می کردند ، که خود نیز چنین می پوشیدند .

آنجا که امام علی(ع) می فرمایند :

محمد بن علی بن الحسین فی (الخصال) بإسناده الآتی عن علی (ع) - فی حدیث الأربعمائة - قال: علیکم بالصفیق من الثیاب فإن من رق ثوبه رق دینه ، لا یقومن أحدکم بین یدی الرب جل جلاله و علیه ثوب یشف. ۱

بر شما باد لباس ضخیم و کُلُفت ، زیرا کسی که لباسش نازک و بدن نما باشد، دین او هم نازک است. هیچ کس از شما نباید با لباس بدن نما در مقابل خداوند بایستد.

اما پوشش امام صادق(ع) و بیانات صریح ایشان در برخورد با کسانی که او را از پوشش زیبا و شیک ( متناسب شرایط زمان امام (ع)) سرزنش کرده و دائم سنت پیامبر(ص) و امام علی(ع) را به رخ او می کشیدند ، برداشت و اصل دیگری را به ما گوشزد می کند :

آنجا که در احادیث زیر داریم :

۱- عن حماد بن عثمان قال: کنت حاضرا عند أبی عبد الله (ع )إذ قال له رجل : أصلحک الله ذکرت أن علی بن أبی طالب کان یلبس الخشن یلبس القمیص بأربعة دراهم و ما أشبه ذلک ، و نری علیک اللباس الجید ، قال : فقال له: إن علی بن أبی طالب (ع) کان یلبس ذلک فی زمان لا ینکر ، و لو لبس مثل ذلک الیوم لشهر به ، فخیر لباس کل زمان لباس أهله . ۲

حمادبن عثمان روایت کرده که نزد امام صادق (ع)بودم ، مردی به او گفت :خدا به شما خیر دهد ، خود شما گفتید که علی بن ابی طالب لباس خشن می پوشید و پیراهنی که قیمتش چهار درهم بود به تن می کرد و سخنانی از این قبیل . در حالی که ما می بینیم شما لباس خوب میپوشید!

امام در پاسخ فرمودند :

علی ابی طالب زمانی آن لباس را می پوشید که عیب نبود . اگر آن لباس را در این زمان می پوشید ، به واسطه ی آن مشهور و انگشت نما می شد . بنابراین بهترین لباس در هر زمان ، لباس مردم آن زمان است.

۲- قلت له: جعلت فداک، ما أعجب إلی الناس من یأکل الجشب، و یلبس الخشن، و یتخشع؟!، فقال، أما علمت أن یوسف نبی ابن نبی کان یلبس أقبیة الدیباج مزرورة بالذهب و یجلس فی مجالس آل فرعون - إلی أن قال: - إن الله لم یحرم طعاما ولا شرابا من حلال إنما حرم الحرام قل أو کثر، و قد قال جل وعز: قل من حرم زینة الله التی أخرج لعباده و الطیبات من الرزق ۳ . ۴

شخصی به امام صادق(ع)عرض می کند :عجبا از مردمی که اندک و ساده می خورند ، لباس خشن می پوشند و ادای تواضع دارند :

امام عرض می کنند :

آیا نمی دانی که یوسف که پیامبر و پیامبر زاده بود ، لباس ابریشمی مصری مزین به طلا می پوشید و با فرعون مجالست داشت ؟! خداوند طعام و یا نوشیدنی حلالی را حرام نکرده ، مگر آنچه اقتضای حرام دارد ، چه کم و چه زیاد ، همانطور که خداوند می فرماید :

بگو در شان چه کسی است که زینت ها و طیباتی را که خدا برای بندگانش آفریده حرام نماید ؟

۳- دخل سفیان الثوری علی أبی عبد الله (ع) فرأی علیه ثیاب بیاض کأنها غرقئ البیض فقال له: إن هذا اللباس لیس من لباسک، فقال له: اسمع منی وع ما أقول لک ، فإنه، خیر لک عاجلا وآجلا، ......، أخبرک أن رسول الله (ص) کان فی زمان مقفر جدب، فأما إذا أقبلت الدنیا فأحق أهلها بها أبرارها لا فجارها، ومؤمنوها لا منافقوها، ومسلموها لا کفارها، ۵

مسعدة بن صدقه نقل کرده که روزی سفیان ثوری نزد امام صادق (ع) رفت و دید که آن حضرت لباس سفیدی همچون پرده ی زیرین پوست تخم مرغ پوشیده است . سفیان عرض کرد : این لباس شایسته ی شما نیست .

امام (ع) پس از سخنانی فرمود : رسول خدا (ص) در زمان خشکسالی و فقر زندگی می کرد . اما وقتی دنیا به مردم روی آورد ، شایسته ترین مردم در استفاده از نعمت های دنیوی ، نیکو کاران و مومنان و مسلمانان هستند نه ستمکاران و منافقان و کافران.

نتیجه بحث :

۱- آنچه که از مفاد حدیث امام علی(ع) و روایات مشابه استفاده می شود ، توصیه به صفت زهد نبوده ، بلکه نهی از شفاف و بدن نما بودن لباس ، که منجر به نوعی برهنگی و هنجار شکنی می شود بوده است .

همانطور که صراحت روایت زیر بیان می کند :

عن أبی عبد الله (ع) قال: لا یصلح للمرأة المسلمة أن تلبس من الخمر و الدروع ما لا یواری شیئا . ۶

امام صادق(ع) می فرمایند : شایسته زن مسلمان ( و تبعا هر مسلمان ) نیست که لباسی بپوشد که گویی چیزی نپوشیده است .

۲- بر اساس روایات و سیره معصومین (ع) ، آنچه اصل اخلاقی مورد سفارش آن بزرگان بوده ، شهره مردم نشدن ، تفاخر نکردن و پاکسازی جامعه از فسادهای ناشی از برهنگی بوده است .

همانطور که صراحت روایت زیر بیان می کند :

عن أبی عبد الله (ع) قال: ان الله یبغض شهره اللباس . ۷

امام صادق فرمودند : خداوند لباس شهرت که باعث انگشت نماشدن فرد شود را دشمن دارد .

۳- معصومین بزرگوار (ع) ، فقط در پی بیان یک معیار اخلاقی ، عقلانی برای نوع پوشش بودند ، هر چند در زمان خود ، مصداق های عرفی جامعه ( که بعضا بدنبال فرهنگ سازی نیز بودند ) را بیان و رعایت می کردند .

۴- نوع پوشش ، یک امر فراتاریخی و ابدی نبوده ، بلکه ابزاری است برای محقق کردن معیار و اصل اخلاقی فوق ، که بهترین آن در هر عصر ، استفاده از نعمت ها و زینت های خدا به بهترین شکل ممکن ، برای تولید و تهیه پوشش بوده ، اما متناسب با عرف اجتماعی همان عصر از نظر شرایط اقتصادی ، نمای ظاهری ، محل زندگی و جایگاه اجتماعی افراد . ۸

۵- موارد فوق الذکر ، اصولی عقلایی بوده ، که توسط عقل صائب فردی ، قابل کشف و تایید بوده و قطعا مصداق یابی لباس عرفی هر عصر نیز ، بر عهده سیره عقلای آن عصر ، می باشد .

محمد صالحی

زیرنویسها :

۱- وسائل الشیعه جز ۵ – ح ۵۸۰۴

۲- وسائل الشیعه ج ۵ ح ۵۷۷۲ ص ۱۷

۳- سوره اعراف آیه ۳۲

۴- وسائل الشیعه ج ۵ ح ۵۷۷۳ ص ۱۷

۵- وسائل الشیعه ج۵ ح ۵۷۷۵ ص ۱۹

۶- کافی ج ۳ ح ۱۴ ص ۳۹۶

۷- کافی ج۶ ح ۱ ص ۴۴۴

۸- توجه شود که بحث ، مربوط به نوع پوشش می باشد ، نه میزان آن ، و با موضوع حجاب قابل مناقشه نمی باشد .