الفبای مراقبت از بیمار در خانه

پای حرف های دکتر سیدرضا سلمان منش متخصص بیماری های عفونی

هنگامی که یکی از اعضای خانه بیمار می‌شود، این بیماری بر همه افراد خانواده تاثیر می‌گذارد و به نوعی همه درگیر ماجرا می‌شوند اما چگونگی مراقبت از بیمار در خانه، روش‌هایی دارد که همه ما باید از آن اطلاع داشته باشیم و به کلیه موارد آن عمل کنیم چرا که مراقبت صحیح، موجب بهبودی سریع‌تر بیماری می‌شود. برای اینکه بدانیم چگونه باید از فرد مبتلا به یک نوع بیماری عفونی در خانه مراقبت کنیم، گفتگویی انجام داده‌ایم با دکتر سیدرضا سلمان‌منش، متخصص بیماری‌های عفونی و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی که آن را پیش‌رو دارید...

▪ آقای دکتر! چگونه باید از فردی که به نوعی بیماری عفونی مبتلا شده است در خانه مراقبت کنیم؟

ـ بیماری‌های عفونی طیف بسیار گسترده‌ای دارند و بر اساس تقسیم‌بندی‌های مختلف می‌توان آنها را از هم تفکیک کرد. مثلا سرماخوردگی، آنفلوآنزا، سرخک، سرخجه، اوریون، آبله‌مرغان، هپاتیت A و B از نوع بیماری‌های عفونی ویروسی هستند اما گروهی از گلودردها در گروه بیماری‌های عفونی میکروبی جای می‌گیرند و بالاخره پدیکولوزیس (شپش) و آسکاریس نیز جزو بیماری‌های عفونی انگلی قرار می‌گیرند حتی عامل ایجاد گروهی از این بیماری‌های عفونی نیز می‌تواند عامل قارچی یا باکتریایی (مانند سیاه‌سرفه) باشد. از طرف دیگر، باید دید که کدام یک از اعضای خانواده به یکی از این بیماری‌های عفونی مبتلا شده است زیرا مراقبت از کودک بیمار با فرد بزرگسال یا سالمند کمی متفاوت است. البته بیماری‌های عفونی به دو دسته واگیردار (مانند هپاتیت ویروسی، سل، سرماخوردگی، آبله‌مرغان، اوریون) و غیرواگیردار (مانند انواع سرطان‌ها) تقسیم می‌شوند که مراقبت از این دو گروه نیز با هم تفاوت‌های بسیاری دارد.

▪ شایع‌ترین بیماری‌های عفونی کدام‌ها هستند؟

ـ سرماخوردگی‌، آنفلوآنزا، عفونت‌های تنفسی، آبله‌مرغان و اوریون از شایع‌ترین بیماری‌های عفونی واگیردار محسوب می‌شوند. نکته بسیار مهم این است که بسیاری از بیماری‌های عفونی با تب بروز می‌کنند و در واقع شایع‌ترین علامت ابتلا به یک بیماری عفونی، تب کردن فرد است.

▪ نگهداری از فرد مبتلا به نوعی بیماری عفونی واگیردار شامل چه مواردی است؟

ـ مهم‌ترین بخش نگهداری از این بیمار در خانه این است که اتاق بیمار مشخص شود تا اگر میکروبی وجود دارد در اتاق‌های دیگر منتشر نشود. از طرف دیگر، فرد مبتلا به نوعی بیماری عفونی به مرور زمان دچار ضعف سیستم ایمنی بدن هم می‌شود که این جداسازی در جلوگیری از انتقال میکروب‌ها به بدن او نیز نقش به سزایی دارد. به عنوان مثال، سرماخوردگی، شایع‌ترین بیماری عفونی در انسان‌ها است که نوعی عفونت ویروسی است و معمولا با علایمی چون احساس خارش یا سوزش در حلق، بینی و یا گوش همراه است و به دنبال آن گلودرد، سرفه، سردرد، تب و لرز و دردهای عضلانی و بدن درد ظاهر می‌شود و استراحت، نوشیدن مایعات کافی و مصرف منظم دارو برای تخفیف علایم از جمله روش‌های درمانی است اما معمولا کودکان و سالمندان در سپری کردن دوران نقاهت (بهبودی) کم‌طاقت‌تر و کم‌تحمل‌ترند و بالطبع نیاز به مراقبت بیشتری دارند.

▪ مثلا چه جور مراقبت‌هایی؟

ـ اتاقی که برای استراحت این گروه در نظر گرفته می‌شود باید ساکت باشد تا این افراد در آرامش استراحت کنند. تغذیه مناسب و مقوی در این دوره بسیار حایز اهمیت است و هر چند که بیمار در این دوره با بی‌اشتهایی روبه‌رو است اما باید سعی کنیم با حوصله به او غذا بدهیم تا کمتر دچار ضعف سیستم ایمنی بدن شود و بیماری او تشدید نشود. حتما دقت کنید که داروها باید با آب فراوان مصرف شوند. یک درجه طبی هم باید در اتاق بیمار موجود باشد تا هرچند ساعت یک بار بتوانید درجه حرارت بدن وی را کنترل کنید. استفاده از دستگاه بخور و مرطوب کردن فضا نیز از جمله روش‌هایی است که به بهبودی بیمار کمک می‌کند اما در تمامی این مراحل نگهداری از بیمار باید مراقب باشید که بیماری به شما منتقل نشود. در عین حال، آموزش بهداشت فردی به کودک بیمار نیز بسیار حایز اهمیت است.

▪ چگونه باید از انتقال بیماری پیشگیری کرد؟

ـ یکی از مهم‌ترین روش‌های پیشگیری، شستشوی مرتب دست‌ها با آب و صابون است زیرا دست‌ها مهم‌ترین راه انتقال عفونت‌ها به مخاط بدن هستند. ظروفی که فرد بیمار در آن آب و غذا می‌خورد و همین‌طور لوازم شخصی وی مانند حوله، مسواک و شانه نیز باید از وسایل دیگر اعضای خانواده جدا شود تا بیماری در خانه گسترش پیدا نکند. البته کودکان معمولا تحمل ماندن در یک اتاق را ندارند و برای نگه داشتن آنها در اتاق باید از سرگرمی‌های مختلف مانند کتاب، پازل، اسباب‌بازی و... استفاده کرد اما یادتان باشد که بعد از دوره بهبودی وسایل و لباس‌های فرد بیمار باید ضدعفونی شوند. گاهی هم برای پیشگیری از گروهی از بیماری‌های عفونی زدن واکسن و استفاده از ماسک بسیار ضروری است و همان‌طور که گفتم بیماری‌های عفونی، طیف بسیار وسیعی دارند و برای هر یک نیز روش درمان، مراقبت و پیشگیری ویژه‌ای وجود دارد اما به طور کلی فردی که از یک بیمار عفونی مراقبت می‌کند، بیشتر از دیگران در معرض خطر انتقال بیماری قرار دارد و باید بیش از پیش بهداشت فردی را رعایت کند.

سامان گلناری