جاواخک: منطقه ارمنی‌نشین گرجستان و موضوع تابعیت دوگانه

واهاگن کشیشیان ترجمه گارون سرکیسیان

وضع زندگی ارمنیان جاواخک روزبه روز نگران کننده‌تر می‌شود. نادیده گرفتن حقوق فرهنگی و زبانی آن‌ها از یک سو، کاهش برنامه ریزی شده جمعیت ارمنی از سوی دیگر، و برخوردهای غیرقانونی با ارمنیان جاواخک به حدی رسیده که دیگر نمی‌توان بیکار نشست. در این رابطه سازمان‌های جوانان ارمنی فعالیت می‌کنند و در روزنامه‌ها همیشه مطالبی درباره این موضوع چاپ می‌شود، مخصوصا زمانی که کلیسایی تخریب می‌شود یا چهره سرشناسی از ارمنیان جاواخک دستگیر و زندانی می‌شود و غیره. خلاصه این که این موضوع دیگر تبدیل به شعار ارمنیان شده و در دستور کار قرار گرفته است. حزب داشناکسوتیون حتی موضوع را به مسأله نخجوان تشبیه می‌کند و می‌گوید باید سریع‌تر اقدام کرد، وگرنه آن ناحیه از ارمنیان تهی می‌شود. در همین هفته در محله برج حمود تظاهرات بزرگی از سوی انجمن دانشجویی زاواریان برگزار شد تا افکار عمومی را به این موضوع جلب کند.
همه این‌ها در جای خود درست است و بی گمان باید از دولت گرجستان خواستار پاسخ بود. اما باید به این موضوع نگاهی همه جانبه انداخت. می‌گویند بیش‌تر کسانی که از قانون تابعیت دوگانه جمهوری ارمنستان استفاده می‌کنند از ارمنیان گرجستان هستند. البته تا زمانی که دولت ارمنستان آمار رسمی منتشر نکند نمی‌توان کاملا مطمئن بود، اما در ظاهر و با اعتماد به نظر صاحب نظران باید گفت واقعیت چنین است. موضوع این است که اتباع گرجستان چند سالی است نمی‌توانند در روسیه کار کنند، در حالی که اتباع همه کشورهای قفقاز برای یافتن کار به روسیه می‌روند. بنابراین با توجه به فقر عمومی منطقه، این ارمنیان جاواخک هستند که بیش از همه زیان می‌بینند. از این رو، ارمنیان جاواخک برای دریافت تابعیت دوگانه مراجعه می‌کنند و حکومت ارمنستان نیز آن تابعیت را می‌دهد، رئیس جمهور ارمنستان سند را امضا می‌کند و ارمنیان جاواخک می‌توانند برای کار به روسیه بروند. به دیگر سخن، ارمنستان به کاهش جمعیت ارمنیان جاواخک کمک می‌کند.
باید منصف بود و گفت برای همه ما خوشایند است تابعیت ارمنستان داشته باشیم، گذرنامه‌ای در دست بگیریم که در آن نام ما با حروف ارمنی نوشته شده باشد، و روی آن آرم جمهوری ارمنستان را ببینیم و هرگاه به ارمنستان سفر می‌کنیم دیگر نیازی به دریافت ویزا نداشته باشیم: «مگر سفر به میهن خود ویزا می‌خواهد؟». اما در واقع، هر یک از ما در این تابعیت دنبال چیزی هستیم. اگر ارمنیان جاواخک می‌خواهند با این گذرنامه اجازه کار در روسیه به دست آورند، ارمنیان سوریه با همان گذرنامه می‌خواهند در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس کار پیدا کنند و با حقوق ماهانه بالاتری که برای گذرنامه ارمنستان نسبت به گذرنامه سوریه داده می شود مشغول به کار شوند.
ارمنیان لبنان هم می‌خواهند برای گرفتن ویزای اروپا و آمریکا با گذرنامه ارمنستان اقدام کنند تا کارشان راحت‌تر پیش برود. ارمنیان ایران و ترکیه هم می‌خواهند برای خود امنیت فراهم کنند تا اگر اوضاع کشورهاشان بدتر شود، یا مشخص‌تر بگوییم وضع ارمنیان بدتر شود، لااقل جایی در ارمنستان داشته باشند. بسیاری از ارمنیان ایران حتی در آن جا خانه می‌خرند. تابعیت دوگانه برای آن دسته از ارمنیانی که از ارمنستان به آمریکا مهاجرت کرده‌اند فرصتی است تا تابعیت از دست داده را دوباره به دست آورند، و سرانجام برای ارمنستان نیز فرصتی است برای به‌دست آوردن اتباع جدید و مردمانی که وزنه ی تعادلیِ تازه‌ای برای کاهش جمعیت کشور هستند.
طبعا هر کشور و میهنی باید بتواند برای اتباع خود و مردم خارج از خود سودمند باشد و اگر قانون تابعیت دوگانه سیاستی است که می‌تواند نزد همه افراد ملت پذیرفته شود، پس دیگر مسأله‌ای وجود ندارد. اما باید این سیاست خوش بینانه را حتی الامکان درست اجرا کرد.
در سال‌های 1946 ـ 49 م. نیز از این گونه مهاجرت‌ها به ارمنستان انجام می‌شد. با شعار بازگشت به میهن، مردم را از سرزمین آباء و اجدادی‌شان، یعنی روستاهای کساب و آرامو به ارمنستان می‌فرستادند. این دو روستا قرن‌هاست ارمنی نشین هستند و چون در قلمرو سوریه جای گرفتند ارمنیان آن جا در دوران نسل کشی ارمنیان اخراج نشدند. همان اندازه که مهاجرت مردم این روستاها و حتی ارمنیان استانبول و جلفای اصفهان به ارمنستان شوروی به معنای بازگشت به میهن بود، انتقال ارمنیان جاواخک به قره باغ کوهستانی هم بازگشت به وطن شمرده می‌شود.
نگاه خصمانه به گرجستان غیر از آن که هیچ سودی ندارد، زیان نیز می‌رساند. اگر دیدگاه ما، که در دور دورها نشسته‌ایم بی‌معنی به نظر می‌رسد ما را ببخشید، اما پیش از زدن جوالدوز به دیگران باید سوزنی هم به خودمان بزنیم.
 

منبع: پیوست ارمنی‌زبان هفته‌نامه سیاسی اجتماعی آگوس، چاپ ترکیه
 
 
مطلب مشترک انسان شناسی و فرهنگ و دو هفته نامه "هویس"