اندکی هم به عوارض چاقی کودک خود بیندیشید

چاقی یک بیماری جدی و معضل اجتماعی است که در تمامی سنین گریبانگیر مردم می شود

چاقی یک بیماری جدی و معضل اجتماعی است که در تمامی سنین گریبانگیر مردم می شود.

چاقی هنگامی به وجود می آید که فرد وزن بیش از حد و نامتناسب با سن و قد خود داشته باشد. در کشور ما مانند بسیاری از کشورهای جهان، چاقی تبدیل به معضل بزرگی شده است و وظیفه رسانه ها اطلاع رسانی دقیق و علمی درباره خطرات آن است اما آن چه ما را واداشت بار دیگر درباره خطرات چاقی صحبت کنیم بحث و بررسی درباره مشکلات کودکان چاق است. متاسفانه در کشور ما نیز چندی است که این معضل گسترش پیدا کرده است بنابراین تصمیم گرفتیم در این باره پای صحبت کارشناسان بنشینیم. دکتر موسی صالحی، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شیراز ما را در این گزارش همراهی می کند.

وی می گوید: چاقی یکی از معضلات زندگی بشر امروز به شمار می رود که تقریبا همه اعضای خانواده و اجتماع را درگیر می کند چون در ایجاد این بیماری عوامل متعددی دخیل می باشند و عوارض متعددی ایجاد می کنند.

چاقی منجر به دیابت، فشار خون، افزایش کلسترول و بیماری قلبی، عروقی می شود- این موضوع از اهمیت ویژه ای برخوردار است و جا دارد که افراد در این زمینه سعی در کسب اطلاعات جامع تری داشته باشند و پیش گیری های لازم را به عمل آورند تا مانع گسترش آن شوند.به گفته دکتر صالحی آن چه بیش از همه اهمیت دارد، آموزش های اولیه در خانواده به خصوص در مورد رژیم غذایی کودکان است.

مسلما همه ما معتقدیم که پیش گیری بهتر از درمان است و از آن جا که کودکان آموزش پذیرترند، باید بیشتر توجه خانواده ها به آموزش تغذیه مناسب از دوران کودکی معطوف شود.وی ادامه می دهد: در گذشته ایران جزو کشورهایی بود که سوءتغذیه کودکان در آن رواج بیشتری داشت و بیشتر بچه ها دچار کمبود وزن بودند تا افزایش وزن ولی طی ۲۰ سال گذشته، بین کودکان افزایش وزن به نحو چشم گیری افزایش پیدا کرده است هر چند هنوز کاهش وزن و سوءتغذیه بین ۱۵ تا ۲۰ درصد کودکان دیده می شود.طبق آمارهایی که وزارت بهداشت ارائه داده است، افزایش وزن بین کودکان ایرانی از مرز ۲۰ درصد گذشته و بین ۲۰ تا ۳۰ درصد در حال نوسان است و این موضوع نشان می دهد که تا دیر نشده باید جلوی گسترش چاقی و افزایش وزن بی رویه کودکان را بگیریم چرا که یک جامعه با افراد چاق، مشکلات بهداشتی زیادی خواهد داشت و بودجه و هزینه زیادی را باید صرف برطرف کردن مشکلی کرد که به راحتی قابل پیش گیری است. او عوامل چاقی را در چند بخش خلاصه می کند که عبارتند از:

۱) خانواده هایی که معمولا اصرار دارند بچه هایشان بیشتر از اندازه بخورند و به نوعی فکر می کنند بیشتر خوردن، سلامت کودکان را تضمین می کند در حالی که این طور نیست. به اندازه خوردن، متناسب خوردن و تحرک تضمین کننده سلامت کودک است و به تناسب آن باید به کودک غذا داد. در صورتی که اگر کودکی کم تحرک باشد و ما اصرار کنیم زیاد بخورد، طبیعتا مشکلات متعددی از جمله افزایش وزن ایجاد می شود.

۲) تحرک کودکان این روزها کمتر شده است و بیشتر بچه ها تلویزیون تماشا می کنند، پشت رایانه می نشینند و بازی های رایانه ای بین آن ها بسیار رواج دارد. بدیهی است این گونه بازی ها نسبت به بازی های دسته جمعی و فیزیکی، به انرژی کمتری نیاز دارند و کودکان کمتر انرژی مصرف می کنند در حالی که به اصرار خانواده غذای زیادی می خورند و این نتیجه ای به دنبال ندارد جز چاقی.

۳) محل سکونت، بیشتر بچه ها در آپارتمان زندگی می کنند و فضای کافی برای تحرک ندارند این موضوع، شرایط را پیچیده تر می کند و اگر بچه ها تمایلی هم به بازی و فعالیت جسمی داشته باشند مکانی برای آن پیدا نخواهند کرد. بنابراین شهرداری و خانواده ها باید فضای مناسبی در کنار مجتمع های ساختمانی ایجاد کنند تا فضای کافی برای جنب و جوش کودکان فراهم باشد.

دکتر صالحی ادامه می دهد: علاوه بر عوامل ذکر شده، فست فودهای رنگارنگ، شکلات های متنوع، شیرینی جات و غذاهای میان وعده پرحجم و پرکالری، همه دست به دست هم داده و معضل چاقی را به خصوص بین کودکان ایجاد کرده اند که روز به روز دامنه آن افزایش می یابد. او در ادامه چند توصیه را مطرح می کند که عبارتند از:

۱) ترکیب مواد غذایی را به گونه ای در سفره غذایی خانواده تنظیم کنید که اگر بچه ها بیشتر هم بخورند، انرژی زیادی دریافت نکنند و چاق نشوند.

۲) سبزی را به عنوان غذای اصلی کودکان در معرض چاقی قرار دهید. به گفته وی خانواده هایی که بچه های چاق دارند نباید ناهار مفصل سر سفره قرار دهند و خودشان هم باید کم بخورند تا بچه ها به کم خوردن غذاهایی مثل گوشت، چربی، نان و برنج عادت کنند. اگر جلوی عادات غذایی ناسالم را نگیریم با کودکان چاقی مواجه خواهیم بود که دیگر کنار گذاشتن عادت پرخوری و مصرف تنقلات برایشان کار بسیار سخت و دشواری می باشد.

۳) تحرک و ورزش باید بخشی از برنامه روزانه تمام اعضای خانواده شود. پدر و مادری که ورزش نمی کنند، چگونه انتظار دارند فرزندانشان ورزش کنند و با ورزش آشنا باشند؟ والدینی که درگیر کارهای خود می باشند و یا تا ظهر می خوابند، چگونه انتظار دارند و فرزندانشان از فرصت های مختلف استفاده کنند؟ بنابراین بسیار مهم است که شیوه زندگی خود را تغییر دهیم تا بچه های ما دچار معضل چاقی نشوند. قطعا این روش کم هزینه تر و بهتر است تا این که بگذاریم کودکان چاق شوند و آن وقت با صرف وقت و هزینه به دنبال چاره باشیم.

۴) آموزش های رادیو و تلویزیون، بسیاری از برنامه هایی که در تلویزیون نشان داده می شود سفره های گسترده ای را مشاهده می کنید که انواع و اقسام غذاها را در آن چیده اند و طبیعی است که چنین صحنه هایی در عادات خانواده ها تاثیر بگذارد و دوست داشته باشند از این سفره ها تقلید کنند و نتیجه آن هم چاقی اعضای خانواده به ویژه کودکان است تا وقتی انواع غذاهای مضر از طریق تلویزیون تبلیغ می شود و رنگ آن اشتها برانگیز است چگونه از کودکان انتظار داریم که جذب آن ها نشوند؟

کشورهای غربی و اروپایی باید برای ما عبرتی باشند و از همین امروز جلوی چاقی کودکان را بگیریم و نگذاریم که اول چاقی به مرز ۸۰ درصد برسد و بعد برای برنامه های آموزشی اقدام کنیم.این کشورها ابتدا دچار مشکل شدند و بعد شروع به آموزش برنامه های سلامت کردند اما ما به آن شدت گرفتار این مشکل نشده ایم پس بهتر است برنامه های آموزش عمومی را از همین حالا شروع کنیم.

● روش تشخیص وزن بالا

دکتر صالحی در ادامه با اشاره به شاخص توده بدنی یا BMIمی گوید: در مورد بزرگ ترها BMIشاخص خوبی برای ارزیابی چاقی است. اگر ما وزن را به کیلوگرم در صورت کسر بگذاریم و مجذور قد را به متر در مخرج قرار دهیم، حاصل شاخصی را به نام شاخص توده ای بدن نشان می دهد که اگر تا ۲۵ باشد، وزن فرد طبیعی است، اگر بین ۲۵ تا ۳۰ باشد، وی اضافه وزن دارد و اگر بین ۳۰ تا ۳۵ باشد، چاقی درجه یک و از ۳۵ به بالا هم که خطرناک است و در صورت درمان نشدن احتمال مرگ و میر افزایش می یابد.

این شاخص در مورد افراد زیر ۱۸ سال چندان استفاده نمی شود. دانشیار دانشکده پزشکی به مشکلات کودکان چاق اشاره می کند که به دلیل افزایش وزن تحرک کمتری دارند و نمی توانند همانند هم سن و سال های خود بدوند و تحرک داشته باشند. از دیگر مشکلات آنان افت تحصیلی و کندذهنی است زیرا خوردن و نشستن و نداشتن تحرک باعث می شود این کودکان دوست و هم بازی نداشته باشند و در مدرسه نیز با همکلاسی های خود برخورد چندانی ندارند، نمی توانند با یکدیگر درس بخوانند، شیطنت کنند و به لحاظ تحصیلی عقب می افتند. هم چنین به دلیل کندی در تحرک احتمال حضور نیافتن به موقع در کلاس درس، آموزش فوق برنامه، کلاس های ورزشی و هنری زیاد می شود.

این کودکان اشتهای زیادی دارند حتی بعد از صرف یک صبحانه کامل باز هم احساس گرسنگی می کنند و برای درس خواندن نمی توانند تمرکز کافی داشته باشند.وی در پایان به بیماری های مرتبط با چاقی اشاره و تصریح می کند که چاقی زمینه ساز بیماری هایی مانند دیابت، بیماری قلبی، عروقی، تنفسی و هم چنین کبد چرب است و نهایتا برای همه اعضای خانواده مشکل ایجاد می کند.

چاقی به دلیل کمک به سایش زانوها در نتیجه تحمل وزن بیشتر همراه با درد مفاصل است بالا رفتن اوره و کلسترول هم از عوارض آن است.

چاقی در کودکان بلوغ را به جلو می اندازد و رشد استخوان ها به حد کافی صورت نمی گیرد. ترشح هورمون های درون ریز دچار اختلال و سوخت و ساز بدن دچار مشکل می شود، استخوان ها تغییر شکل می دهند و به دلیل فشار، استخوان ها به جای افزایش و رشد طولی از عرض رشد می کنند.

کسی که در ۴۰ یا ۵۰ سالگی دچار چاقی است، ۱۰ تا ۲۰ سال طول می کشد تا به این عوارض مبتلا شود اما کودکی که از ۵ یا ۱۰ سالگی چاق شده در سن بالاتر با مشکلات چاقی دست به گریبان خواهد بود ، در این سنین که دوره اوج کار و تلاش و فعالیت است نمی تواند بهره وری کامل داشته باشد، هزینه زیادی را بر خانواده و جامعه تحمیل می کند و علاوه بر آن از عمر مفید و طبیعی برخوردار نخواهد بود.

علیرضا