تلوزیون در گهواره

ژان فرانسوا مامیون برگردان گروه مترجمان پیشرو

امروزه در فرانسه مانند هر جای دیگری شبکه های کابلی تلوزیون کودکان را از سن شش ماهگی هدف برنامه های خود قرار می دهند. آیا تلوزیون به رشد کودک آسیب می رساند یا بر عکس ، بر شکوفایی حواس  آن ها و کنجکاویشان تاثیر می گذارد؟ بحث های زیادی در این مورد وجود دارد.

« کودک خود را به تماشای تلوزیون دعوت کنید » . این هدفیست که شبکه ی Baby first به آشکارا دنبال می کند. این شبکه در ماه اکتبر سال 2007 یعنی چهار سال پس از همتای آمریکایی خود و بدون ضمانت CSA شروع به کار کرده است. برنامه های این شبکه از انگلیس پخش می شوند. البته قبل از این مساله در حدود پانزده شبکه ی کابلی مخصوص به کودکان در فرانسه فعال بوده اند.

شبکه ی کودک ( Baby TV ) اولین شبکه ای بود که در سال 2005 به طور خاص کودکان زیر سه سال را مخاطب برنامه های خود قرار داد. شبکه ی Baby First با مخاطب قرار دادن کودکان زیر شش ماه و با هدف القای حس مسئولیت به والدین کار خود را آغاز کرد » . این شبکه ادعا نمیکند که پرستار بچه یا وسیله ای برای آرام نگه داشتن او است بلکه خود را ابزاری آموزشی و برگ برنده ای برای نوزاد می داند. این شبکه نیازی هم به رقابت برای جذب مخاطب ندارد چرا که در فرانسه برنامه ی تلوزیونی برای کودکان زیر چهار سال وجود ندارد. آیا پرستاران جدید به زودی تخت ، مستطیلی شکل و رنگی خواهند بود؟

در لیست برنامه های شبکه ی Baby Firs  نزدیک به شصت برنامه ی آمریکایی کوتاه مدت، ( یک کودک معمولا بیش تر از چند دقیقه نمیتواند روی مساله ای خاص متمرکز شود) رنگی، با صدایی زیر وجود دارد که دنیایی محافظت شده و عاری از خشونت و تبلیغات را برای کودک فراهم می کنند. این شبکه خود را ابزار الحاقی آموزشی با هدف تقویت قشای مغز و حافظه می داند که هدفش آماده کردن کودک برای  استفاده از نشانه ها و علامت ها ، محاسبه و حتی خواندن به لطف آرام پخش شدن تصاویر که به منظور پیش بینی کردن استقرار متنی نوشته شده انجام میشود، است. به طور خلاصه Baby First خود را تلوزیونی فعال ، آموزشی و برانگیزاننده میداند که میتواند در صورت لزوم فقر محیطی و نبود بازی های معمولی را جبران کند . . . از آن بهتر : به گفته ی این شبکه،  کودک می تواند توانایی های اجتماعی خود را با تقلید از شخصیت هایی که در تلویزیون می بیند ترقی ببخشد و حتی با ظاهر کردن مخاطبین خود بر روی صفه به میل خود و به وسیله ی کنترل، میل به برقراری ارتباط در او افزایش می یابد. (1)

کودک نیاز به تماس های فیزیکی دارد

با این حال این تعریف عاشقانه ای که این شبکه از خود ارائه می دهد واکنش های منفی بسیاری از روانشناسان را بر انگیخته است.  در واقع ژان پیاژه (Jean Piaget ) در ژروم برونر (Jerome Bruner )  نشان داده است که آموختن نه با مشاهده ی بدون فعالیت به دست می آید و نه با تقلید کورکورانه بلکه نیازمند قرار گرفتن در محیط و درک عواقب کاری که انجام می دهیم بر روی خودمان و دیگران است ، بنابر این خطری که برنامه های تلویزیونی برای کودکان دارند به مراتب کمتر از خطری است که ناتوانی بیننده برای واکنش دادن به محتوای آنها پدید می آورد.

برای مثال چه اتفاقی رخ خواهد داد اگر کودک متوجه شود صورتی که روی صفحه ی تلویزیون با او صحبت می کند متوجه واکنش هایش نمی شود ؟ لین مورای (Lynne Murray ) و کلوین تراوارتن (Colwyn Trevarthen ) که هر دو روانشناس هستند در سال 1985 به این پرسش پاسخ داده اند. در این آزمایش ، کودکان شیرخواره با سن کمتر از دو ماه به وسیله ی دستگاه ویدئوی تعبیه شده با مادر خود سخن می گفتند : هر کدام از آنها به حالت صورت و تن صدای مادرش که دائما خود را با آنها تطبیق می داد واکنش نشان می داد . در این حالت هیچ تغییری در پلک های کودکان ایجاد نمی شد. اما اگر تصویر ضبط شده ی صورت مهربان مادرشان را به آنها نشان می دادند ، کودکان که توانایی واکنش و تقابل نداشتند پس از سی ثانیه از خود نشانه های ناراحتی و بی قراری ابراز می کردند . حضور دوستانه ی یک چهره ی آشنا نه به کودک اطمینان خاطر می دهد و نه به توسعه ی شخصیت اجتماعی اش کمکی می کند که در این مورد هم یک عمل متقابل ضروری است. علاوه بر این ، تصویر و صدای تنها فایده ای ندارد. کودک نیاز به تماس فیزیکی دارد و برای شناسایی دیگران از طریق بویشان بسیار حساس است. ویژگی مقدس عروسک خواب هم همین است، حتی اگر کهنه شده باشد و دیگر بوی گل رز ندهد.

بنابراین رشد و بالندگی کودک زمانی که وی ، به حال خود رها شده ،  در مقابله ی دائمی با شخصیت های خیالی که وی را به صورت دائمی با آواز و ترانه بمباران میکند قرار میگیرد دقیقا چه عواقبی می تواند به دنبال داشته باشد؟ آیا ممکن است  رشد فکری و احساسی او دچار اختلال شود؟ اظهار نظر در مورد این مساله فعلا ناممکن است. تاثیر دقیقی که شبکه هایی مثل First baby  میتوانند روی بچه های بسیار کم  سن و سال بگذارند به طور علمی مشخص نشده است و از جهت احتیاط و حفاظت از کودکان است که CIEN (Collectif interassociatif enfance et média) از مسئولین فرانسه و سایر کشورهای اروپایی درخواست کرده است تا شبکه های مربوط به کودکان را ممنوع اعلام کنند.(2)

تضمین بیننده ای جدانشدنی و وابسته؟

به همین جهت است که سرژ تیسرون (Serge Tisseron ) ، روانکاو و روان شناس به همراه بسیاری از همکارانش با ارائه ی دادخواستی در اینترنت که تا به امروز 26000 امضا جمع کرده است خواستار تعلیق این شبکه ها شده است. (3) این شبکه ها نگرانی مشابهی را در کبک به وجود آورده اند ، در این شهر هم شبکه های Baby First  و Baby TV و همچنین کیفیت اچ دی Baby First فعال هستند اما با این تفاوت که شورای پخش رادیویی و تلوزیونی کانادا (CRTC ) که معادل CSA می باشد ، با پخش این شبکه ها موافقت کرده است. در آنجا هم گروهی خواستار ممنوعیت کار این شبکه ها که مثل شرکت های تجاری عمل میکنند هستند. با این وجود شبکه ی baby First شبکه ای از روانشناسان جهانی دارد که بر بی ضرر بودن برنامه ها نظارت میکنند.باید خاطر نشان کرد که این شبکه بر لزوم استفاده ی متعادل و مسئولانه از تلوزیون و تبادل متقابل بین والدین و فرزندان تاکید دارد. در ایالات متحده ، مهد شبکه های تلوزیونی مختص کودکان ، متخصصین کودک در حوزه ی مسئولیت ها چه توصیه ای می کنند؟ از نظر آنها تماشای چه مدت تلوزیون در طول روز مناسب است؟ آکادمی آمریکایی متخصصین کودک (American Academy of Pediatrics) تماشای تلوزیون برای کودکان زیر دو سال ، حتی همراه با والدین ، را توصیه نمی کند. اما دیگر خیلی دیر شده است چرا که در سال 2003، 58 درصد کودکان آمریکایی با سن کمتر از سه سال به طور روزانه به مدت یک ساعت به تماشای تلوزیون میپرداختند  ( چه برنامه های کودک و چه سایر برنامه ها ) .30 درصد آنها در اتاقشان تلویزیون داشتند، 66 درصدشان میتوانستند به تنهایی تلوزیون را روشن کنند 70 درصد آنها ناخودآگاه حرکات انسان دوستانه ای را که در تلوزیون می دیدند تقلید میکردند و 27 درصدشان حرکات تهاجمی را. (4)
 با وجود این مجادله ، شبکه های تلوزیونی مخصوص کودکان در حال حاضر در حدود پنجاه کشور اروپایی ، آسیایی و آمریکای شمالی پخش می شوند. بزرگسالان بیش از پیش استفاده از اینترنت را به تلوزیون ترجیح می دهند و تبلیغ کنندگان سود خود را در آشنا کردن مخاطب با تلوزیون از سنین پایین می بینند. به همین ترتیب ، یک شبکه ی مخصوص کودکان نه تنها درکوتاه مدت می تواند به عنوان محصول جذب کننده برای ماهواره ها سود رسان باشد همچنین به گفته ی روانشناسان و روانکاوان کودک و نوجوان با جذب بیننده ای جداناشدنی و وابسته که مستقیما از گهواره پای تلوزیون نشسته است  میتواند سوددهی طولانی مدت هم داشته باشد. 

 

(1) www.babyfirst.fr : rubriques « Parents » et « FAQ ».
(2) www.collectifciem.org
(3) www.squiggle.be/appel  : « Un moratoire pour les bébés téléphages », à l’initiative de Serge Tisseron, avec Pierre Delion, Philippe Duval, Sylviane Giampino, Bernard Golse, Vincent Magos et Marie-Rose Moro.
(4) www.kff.org/entmedia/3378.cfm : enquête de la Kaiser Family Foundation, « Zero to six: Electronic media in the lives of infants, toddlers and preschoolers ».

منبع : مجله ی علوم انسانی فرانسه ، 15/06/2011 ( http://www.scienceshumaines.com/ )

گروه مترجمان پیشرو (  http://pishrotranslation.ir )

ویژه نامه ی «هشتمین سالگرد انسان شناسی و فرهنگ» 
http://www.anthropology.ir/node/21139