انسان شناسان متخصص ایران (4 ): دکتر ریچارد تپر

پیمان اسحاقی

دکتر ریچارد (Richard Tapper) استاد بازنشسته گروه انسان شناسی و جامعه شناسی مدرسه مطالعات شرقی و افریقایی دانشگاه لندن- سوآس (SOAS) و از همکاران موسسه خاورمیانه لندن ( London Middle East Institute ) و مرکز آسیای مرکزی و قفقازمعاصر ( Center of Contemporary Central Asia and the Caucasus ) در دوران تحصیل انسان شناسی در مقطع کارشناسی در دانشگاه کمبریج تحقیقات خود را درباره ایران و در ایران آغاز کرد. در تابستان سال 1963،‌ ریچارد تپر در پایان سال دوم تحصیل خود به میان شاهسون های آذربایجان رفت. در تابستان بعد و پس از فارغ التحصیلی به سوآس آمد تا پژوهش خود در مقطع دکترا را آغاز کند که شامل کار میدانی فشرده در سالهای 1965-1966 درمیان شاهسون ها می شد. پس از آن دو سال به مطالعه اسنادی و کتابخانه ای درباره شاهسون ها مشغول شد و پایان نامه ای مفصل درباره ابعاد تغییرات اقتصادی و سیاسی ایل شاهسون به نگارش درآورد و به این وسیله موفق به اخذ درجه دکترا در سال 1972 گردید. وی که درسال 1967 به عنوان استادیار در گروه انسان شناسی دانشگاه سوآس مشغول به کار شده بود، به همراه نانسی تپر (Nancy Tapper) به پژوهش میدانی در افغانستان پرداخت. در پایان دهه هفتاد میلادی ریچارد به همراه نانسی، به ایران و افغانستان بازگشتند و این بار قصد پژوهش درباره مناسک مذهبی را داشتند که تنش های سیاسی مانع این امر شد و بدین سبب در سالهای 1979-1984 درترکیه به پژوهش پرداختند. تپر بعد از پژوهش در ترکیه به بررسی انسان شناختی اسلام،‌هم مناسک دینی محلی شده و هم به عنوان بدنه ای از معرفت و باور که در زمینه های معین ایجاد شده است،‌ علاقه مند گردید.
اگرچه تپر سالهاست که دیگر به پژوهش میدانی نمی پردازد،‌ اما همچنان از علاقه مندان مفهوم « قومیت » به شمار می آید و معتقد است که این مفهوم از نظر دانشگاهی هنوز به روز است و از سوی رسانه ها بدجلوه داده شده است. وی از سال 1990 بار دیگر به مسائل ایران علاقه مند شد اما این بار به جای شاهسون ها درباره فرهنگ روزمره، عمومی و تصویری در خاورمیانه و خصوصا ایران به مطالعه پرداخت. یکی از دلائل این امر، مشارکت وی در در حوزه فیلم مردم نگارانه است. تپر از همه پژوهش مردم نگارانه خود فیلم تهیه کرده است. ( البته نه در سطح حرفه ای ) و در کلاسهای خود نیز از فیلم استفاده می کند. وی ضمن وقوف بر محدودیت های انسان شناسی تصویری- بصری، به اهمیت و ارزش آن باور داشته؛‌ چنان که سالها عضو « کمیته فیلم مردم نگارانه » در انجمن سلطنتی انسان شناسی ( بریتانیا ) بوده و کنفرانس های مهمی را در این باره در دانشگاه سوآس ترتیب داده است.وی پس از سالها تدریس در دانشگاه سوآس ( در دروسی چون انسان شناسی و فیلم، انسان شناسی رسانه ها و ... ) در سال 2004 بازنشسته شد و هم اکنون مشغول به پایان رساندن پروژه های علمی ناتمام خود و آماده نمودن آنها برای انتشار است.
دکتر ریچارد تپر از متخصصان برجسته در زمینه انسان شناسی خاورمیانه : ایران، افغانستان و ترکیه، کوچگری شبانی، اقلیت های قومی- قبیله ای و دولت، مناسک، ایدئولوژی و نمادگرایی در فرهنگهای اسلامی، انسان شناسی و فیلم،‌سینمای ایران، انسان شناسی و اسلام و فیلم مردم نگارانه است.

آثار او درباره ایران
کتابها :

مرتع و سیاست، اقتصاد : کشمکش و مناسک کوچگران شاهسون در شمال غربی ایران
Tapper, R. 1979. Pasture and Politics, Economics, Conflict and Ritual among Shahsavan Nomads of Northwestern Iran. London: Academic Press.


کشمکش قبیله و دولت در ایران و افغانستان
Tapper, Richard, 1983, The Conflict of Tribe and State in Iran and Afghanistan, St. Martin's Press.


کوچگران مرزنشین ایران : تاریخی اجتماعی سیاسی از شاهسون ها
Tapper, Richard, 2006, Frontier Nomads of Iran: A Political and Social History of the Shahsevan (Cambridge Middle East Studies) , Cambridge University Press


سینمای جدید ایران : سیاست، بازنمایی و هویت ( ویراستار)
Tapper,R, (ed. ) The New Iranian Cinema: Politics, Representation and Identity, London: IB Tauris

مقالات :‌

کشمکش قبیله و دولت در ایران و افغانستان
Tapper,R (1980). Tribe and State in Iran and Afghanistan Social Science Research Council Newsletter. 42 pp 13-15.


انسان شناسی اسلامی و انسان شناسی اسلام
Tapper, R. 1996. "Islamic Anthropology and the Anthropology of Islam." Anthropo Quarterly (68): 185-93.


چه چیز « مردم نگاری » خوانده می شود ؟
Tapper, R. 1998. "What is this thing called "Ethnography"?" Iranian Studies 31 (3-4): 389-399.

مدخل " بلوچستان " در دائرة المعارف ایرانیکا
Tapper, Richard, Baluchistan, Encyclopedia Iranica, vol. 3, pp. 598-632. 1989


پی نوشتها :

آدرس صفحه شخصی دکتر تپر :
http://www.soas.ac.uk/staff/staffinfo.cfm?contactid=98