انقلاب تاریخی فرانسه: مکتب آنال 1929-1989

حسین سراجی جهرمی

برک در این کتاب می کوشد تا یک تاریخ انتقادی از جنبشی که با مجله ی آنال آغاز شد ارائه دهد. او بر این باور است که این جنبش مهم ترین نیروی یگانه در توسعه ی "تاریخ جدید" بوده است.

در قرن بیستم، مورخان شروع به اقامه ی دعوی برای شیوه های جدید تاریخ نگاری کردند. این جنبش "تاریخ جدید" به دنبال یک تاریخ "تام" بود که سر در پی کاوش در هر فعالیت انسانی داشت. به جای تمرکز بر شاهکارهای بزرگ سیاستمداران و ارتشیان، تاریخ جدید، دیدگاه ها و تجربیات مردم عادی را در نظر می گرفت. مورخان جدید، به جای محدود کردن خود به اسناد رسمی، تنوع گسترده تری از شواهد را بررسی می کردند.

تاریخ جدید، با همکاری جامعه شناسان، انسان شناسان، اقتصاددانان، زبان شناسان و روان شناسان، به جای روایات سنتی، به دنبال کاوش در ساختارهاست. تاریخ جدید، به جای ادعای حقیقت عینی، پیش داوری های همپیوند با نژاد، باور، طبقه یا جنسیت را به رسمیت می شناسد.

فصل یکم به نظام تاریخ نگاری کهن و منتقدان آن اختصاص یافته است. یعنی مورخان پوزیتیویستی که تحت تأثیر لئوپولد فن رانکه قلم می زدند.

نویسنده سپس به برشماری ایده های پیشتازانه مجله ی آنال می پردازد: نخست جایگزین کردن گونه ای تاریخ تحلیلی مسئله محور با روایت سنتی رخدادها؛ دوم، جایگزین کردن تاریخی در برگیرنده ی همه ی دامنه ی فعالیت های بشر با تاریخی عمدتا سیاسی؛ سوم، برای دستیابی به دو هدف اول، همکاری با رشته های دیگر از جمله جغرافیا، جامعه شناسی، روان شناسی، اقتصاد، زبان شناسی، انسان شناسی اجتماعی نیاز است.

برک جنبش تاریخ جدید را به سه مرحله تقسیم می کند: از 1920 تا 1945، جنبشی کوچک، رادیکال و شورشی که چریک وار در برابر تاریخ سنتی و سیاسی و تاریخ رخدادها می شورید. پس از جنگ جهانی دوم، این شورشی ها زمام امور نهادهای تاریخی را بر عهده گرفتند. در مرحله ی دوم، آنال به درستی به یک مکتب با مفاهیم متمایز و روشی متمایز دست یافت و چهره ی برجسته ی آن، فرنان برودل بود. مرحله ی سوم، از حدود 1968 شروع شد. ویژگی این مرحله پاره پاره شدن آن است. تا این زمان، تأثیر جنبش چنان عظیم بود که متمایز بودن اولیه اش را تا حدود زیادی از دست داده بود. آنال تنها به دیده ی ستایشگران خارجی و منتقدان داخلی اش، مکتبی یکپارچه بود که آن را همچنان به دلیل ناچیز شمردن اهمیت سیاست و تاریخ رخدادها سرزنش می کردند.

بدینسان، شورشیان امروز به اربابان قدرت آینده تبدیل می شوند که نسل بعدی در برابرشان خواهد شورید.

برک سه نسل را در شکلگیری مکتب آنال تشخیص می دهد. نخستین نسل، لوسین فور و مارک بلوک را در بر می گرفت که در برابر تاریخ کهن ایستاده و مجله ی آنال را تأسیس کردند. نسل دوم، تحت تأثیر برودل بودند که شاهکارش درباره ی مدیترانه، یک کلاسیک رشته ی تاریخ شده است. نسل سوم، مورخان معاصری چون ژرژ دوبی، لوگاف و لوروا لادوری را در بر می گیرد.

برک، به گونه ای موجز و رسا، خطوط فکری متفاوتی که وجه مشخصه ی هر نسلی است را تمیز می دهد و سعی می کند نشان دهد که این خطوط فکری چگونه در طی زمان بر یکدیگر تأثیر نهاده یا در برابر یکدیگر قرار گرفته اند.

برک تصدیق می کند که بحث همه ی شخصیت ها و نوشته های مکتب آنال در کتابی چنین کوتاه، بسیار کار دشواری است و در پی آن ناگزیر از چند انتخاب است. نخست اینکه او بیشتر بر کارهای اولیه ی مکتب متمرکز می شود تا کارهای متأخر آن. بی گمان، این انتخاب مهمی است زیرا مانع از آگاهی خواننده از تحولات فکری در نوشته های لوفور، بلوک و برودل می شود. منظورمان، چرخش آن ها از یک تاریخ رخدادمحور به سوی تاریخ مسئله محور، از تاریخ شخصیت ها و رخدادهای سیاسی به یک چشم انداز اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. البته این امر به او اجازه می دهد تا تحولات بعدی را بهتر توضیح دهد اما این مانع از بدفهمی خواننده نخواهد شد. برخی مورخان جدید متأخر همچون شارتیه و کوربن و برخی چهره های زن همچون آرنولد، فارج، کنیبیله، ازوف و پرو، حذف شده یا کمتر مورد بررسی قرار گرفته اند.

فهرست مطالب

سپاسگذاری

پیشگفتار بر ویراست دوم

درآمد