پول‌های خاص: توسعه‌ی کیفی پول مدرن (2)

برگردان شایسته مدنی

تصویر زنانیکی
بخش دوم
به طور معنی داری، از زمانی که توسعه نمادین از پول مدرن شناخته شد، تحلیل بر چارچوب سودگرایانه آن متوقف ماند. پارسونز (1971) صریحا و با قاطعیت "جامعه شناسی پول" را مطرح کرد که در آن باید از پول به عنوان یکی از سمبلهای عمومی در تعاملات اجتماعی بحث شود که با قدرت سیاسی و تعهدات ارزشی ارتباط  دارد. پارسونز برعکس مارکس که مفهوم پول را "بازنمایی ثروت مادی" می دانست، در نظریه خود از پول یک زبان سمبلیک به اشتراک گذاشت که نه یک کالا بلکه نمادی فارغ از ارزش است. پارسونز سمبل پول را به فضای اقتصادی محدود می کند. پول تجسم ارزش اقتصادی است، آنچه اقتصاددانان "سود" می نامند. در نتیجه مفهوم سمبلیک پول خارج از بازار، پول فرهنگی و اجتماعی که خارج از سود است در نظریه پارسونز نامعلوم می ماند.
انسان شناسان با توجه به مفهوم پول ابتدایی، مفهومی فرااقتصادی و سمبولیک از پول ارائه می دهند. مطالعات قوم نگاری نشان می دهد که در برخی از اجتماعات اولیه، پول به کیفیات خاصی می رسد که فارغ از ارزشهای کمی است. پولهای رایج متعدد یا  پولهایی با "اهداف خاص" که کارل پولانی (Karl Polanyi, 1957) نام می برد، در یک روستا همزیستی دارند، در یک روستا هر پولی استفاده خاص و محدودی دارد (برای خرید کالایی خاص یا گرفتن خدماتی ویژه). برخی از پولهای رایج ممکن است به یک طبقه یا جنسیت خاص محدود شوند.
پولهای خاص اغلب به صورت اخلاقی یا مناسکی طبقه بندی می شوند: برخی از انواع پولها برای بدست آوردن غذا هستند و یا با آنها زنان را خریداری می کنند، پولهای دیگر به هدایای ازدواج یا پول خون تخصیص می یابند، در حالیکه پولهایی در خدمت پرداخت خساراتی چون زنا یا بی عفتی، توهین، برای تدفین مرده و یا برای مناسک جادویی صرف می شوند.
در این زمینه اجتماعی پول کم کیفیت و یا با کیفیت "غلط" حتی اگر به مقدار زیاد باشد، بی استفاده و پست شمرده می شود. چنین دسته بندی از پول توسط  توماس و زنانیکی (Thomas & Zenaniecki) بین سالهای 1918 تا 1920 ثبت شده است؛ جایی که در تحلیلشان از فرهنگ دهقان لهستانی این طور نوشته اند: "پولی که از فروش یک گاو بدست می آید با پولی که برای جهیزیه دریافت می شود متفاوت است و هر دو اینها با پولی که از بیرون بدست می آید فرق دارند". پولهای متفاوت در راههای متفاوت استفاده می شوند. به علاوه  توماس و زنانیکی خاطر نشان کردند که یک دهقان که پولی را برای هدف خاصی کنار می گذارد، اگر نیاز به پول پیدا کند ترجیح می دهد تا قرض بگیرد، "حتی اگر در شرایط سخت باشد"، تا اینکه به پول پس انداز شده خودش دست بزند.
پولهای خاص از نظر مری داگلاس (Mary Douglas, 1967) به عنوان یک سیستم جیره بندی ابتدایی ست که کنترل تبادل را با اعمال محدودیتهایی در استفاده از پول رایج به همراه دارد. در این فرایند پول گاهی عملکرد اقتصادی دارد و گاهی اجتماعی، گاه برای بدست آوردن یک موقعیت مورد استفاده قرار می گیرد و گاه برای برگزاری جشن و مراسم خرج می شود. نکته اینجاست که پول ابتدایی قابل انتقال است، از حالت قابل تعویض تا غیر قابل تعویض، از کفرآمیز تا مقدس در نوسان است.
ولی در مورد پول مدرن چطور؟ آیا مدرنیزاسیون همانطور که زیمل آن را "هویت غیرشرطی پول با محاسبه" می دید، به پول مفهوم فرهنگی داده است؟ از نظر توماس و زنانیکی، توسعه اقتصادی می خواهد همه تمایزات را محو کند و پول را هر چه بیشتر متحرک سازد. بیشتر مفسران متاثر از مدل های اقتصادی،  دوگانگی عمیقی میان پول با "هدف خاص" در جوامع ابتدایی و پول با "همه جور هدف" در جوامع مدرن می بینند. 20 سال پیش مری داگلاس این مسئله را مطرح کرد که پول مدرن ممکن است آن قدر ها هم نامحدود و آزاد نباشد. طبق نظر داگلاس، پول مدرن در دو موقعیت کنترل و عقلانی شده است: در مبادلات بین المللی و در سطوح شخصی خاص، جایی که بسیاری از ما سعی می کنیم محدودیتهایی را برای درامدمان قائل شویم و پولهایی را برای اهدافی خاص کنار بگذاریم، مثلا به خودمان یا همسرمان اجازه می دهیم با اعمال محدودیتهایی خاص اقدام به خرج کردن پول کنیم. داگلاس مشاهده کرد که "پول از منابع مختلف" شخصیت  و احساسات شخصی را که آن را خرج کرده دیکته می کند. داگلاس که در تئوری فرهنگی مصرف وارد می شود، با تحلیل فرهنگی از پول فاصله نمی گیرد. همچنین، تامس کرامپ (Thomas Crump, 1981) به مفهومی استناد می کند که خودش آن را "خرده سیستم کران دار" در جامعه مدرن نامگذاری کرده است: که به معنی جداسازی محیطهای تبادل با پول رایج خاص است. او بر تمایز اقتصادی بین انواع پول تاکید دارد، مثل تمایزی که در جداسازی پول ملی از پول خارجی وجود دارد، یا استفاده انتخابی سکه در برابر پول "مقدس" برای برخی کالاها و خدمات و یا اقتصادی مجزای کارت اعتباری در برابر صندوق پرداخت پول.
روان شناسان اقتصادی اخیرا در مورد مفهوم اقتصادی عقلانی پول مدرن بحث کرده اند، به ویژه با عقیده قابلیت تعویض و مفهوم "حساب روانی" را پیشنهاد کرده اند: روشی که افراد بین انواع پول تمایز قائل می شوند. برای مثال آنها با یک پول بادآورده رفتار متفاوتی دارند تا پولی که ارث رسیده باشد؛ حتی اگر این مبالغ یکسان باشند. ولی حساب روانی بدون حساب جامعه شناختی قابل فهم نیست. پول مدرن بیش از یک هوی و هوس فردی یا اشکال متفاوت مادی از پول رایج است. فرانسوا سیمیاند (Francois Simiand, 1934) یک از شاگردان دورکیم، در مورد پول مدرن به عنوان فرایندی فرا اقتصادی بحث کرده است، به نظر او اساس اجتماعی پول به عنوان قدرتی در سیستم اقتصادی مدرن بوده که در جوامع قدیمی و ابتدایی وجود داشته است. به علاوه سیمیاند علیه رویکرد عقلانی شده ارتودوکس که به اشتباه از حالت ماندگاری سمبلیک، مقدس و حتی جادویی پول مدرن چشم پوشی می کند، هشدار داده است. پول خاص در دنیای مدرن ممکن است به اندازه سکه، یا سنگ در جوامع ابتدایی قابل رویت نباشد. نامرئی بودن آن از قوانین رسمی و غیررسمی که استفاده، تخصیص، منابع و کمیت آن را تنظیم می کند، پیداست. در هر حال، آیا ما می توانیم رشوه را از پیشکش، دستمزد را از حق الوکاله، حقوق را از پاداش تشخیص دهیم؟ چه طور می توانیم خونبها، انعام، جایزه، خسارت یا وثیقه را مشخص کنیم؟ تفکیک تفاوتهای کیفی در دنیای پول غیرقابل استخراج است.
مدل پول خاص، بحث سنتی سودگرایانه و بازاری پول را به چالش کشیده و مفروضات دیگری برای فهم پول عرضه می کند:
1. در حالیکه پول کلید عقلانیت در بازار اقتصادی مدرن است، ولی خارج از فضای بازار توسط عوامل ساختاری فرهنگی و اجتماعی قالب می گیرد.
2. اشکال مختلفی از پول وجود دارد، هر پول خاصی توسط فرهنگی وعوامل اجتماعی ویژه ای شکل گرفته و بنابراین دارای تمایزات کیفی ست. پول بازاری از تاثیرات فرا اقتصادی گریزان نیست ولی یکی از انواع پول خاص به شمار می آید که تحت تاثیر فرهنگی و جامعه ای خاص است.
3. صورت اموال از عملکرد های پول در اقتصاد کلاسیک بر پایه مفروضات تک هدفی برای پول تنظیم شده بود، با تمرکز بر پول به عنوان پدیده ای بازاری، بخش غیربازاری آن حذف شده بود. نیاز به یک کدگذاری دیگری در مورد پولهایی است که غیرقابل تقسیم، غیر قابل تعویض، غیر قابل حمل بوده و از لحاظ کیفی نامتجانس هستند.
4. تمایز بین پول سودگرایانه و غیرنقدی در مورد پولی که تحت چرخش فردی و غیرقابل تعویض بوده ومانند بیشتر اشیاء تک و شخصی است،اشتباه است.
5. ساختار فرهنگی و اجتماعی محدودیتهایی را برای فرآیند پولی شدن با اعمال کنترلها و موانع ایجاد می کند. عوامل فرا اقتصادی تحمیل می کنند: - استفاده از پول، - استفاده کنندگان از پول، - نظام تخصیص هر پول خاص، - کنترل پولهای متفاوت و – منابع پول.
منبع
Zelizer, A. Viviana, 1989, The Social Meaning of Money: Special Monies, Princeton University Press
پایان بخش دوم : ادامه دارد