ماکس وبر، متفکر وجودی مدرنیته

زهره روحی

در بین اندیشمندانِ عصر مدرن تنی چند هستند که جداً دانستن نظرها و تفکراتشان جهت شناسایی «مدرنیته» از اهمیت بالایی برخوردار است. ماکس وبر، یکی از ایشان است؛ متفکری که بررسی‌های موشکافانه، دقیق و جامعی در موضوعاتی به انجام رسانیده که یا خود زادة عقلانیتِ مدرن‌اند (جامعه‌شناسی، حقوق) یا با وجود قدمت تاریخی، توسط این عقلانیت متحول شده‌اند (فلسفه).
    وبر به لحاظ دانش وسیعی که به علوم تجربی زمانه اش و نیز علاقه وافری که به شناساییِ عقلانیت مدرن داشت، از قدرت ژرف‌اندیشی خاصی برخوردار شد که موجب پهناور ساختن افق فکری‌اش شد. در عصر مدرنی که حاصل آزادیِ متافیزیک است و در آن خبر مرگ خدایان به گوش می‌رسد، آنچه برای وبر حائز اهمیت می شود، گزینشی است که انسانِ مدرن در انتخاب خدا یا شیطان‌اش انجام می‌دهد.  متن حاضر خواهان شناساییِ ماهیت این نگاه اخیر است. نگاهی که به اعتقاد وبر از سوی انسان مدرن به خود افکنده می‌شود تا به هستیِ خویش پاسخ گوید. بنابراین چنانچه پیداست، قصد ما نه بررسیِ نظریات جامعه‌شنانة وبر و برانگیختن بحث‌های آن، بل آشکار کردن نگرشی «وجودی» است که در تفکر وبر جریان دارد. از این زاویه دید، بسیار طبیعی به نظر می‌رسد آن مواضع پیچیده و مبهمی که وبر اتخاذ کرده است، مواضعی که هم فردگراست و هم ضدیت خاصی با فردگردایی به شیوه دموکراسی دارد، هم عقلانی است و هم بر هم زنندة عقلانیت است، هم دیوانی است و هم به افشای قفس آهنین بوروکراسی می‌پردازد. آری اگر این زاویه دید وجودی را در بررسی‌هایی که وبر به انجام رسانیده نیابیم، جامعه شناسی عقلانیت مدرنیستی وبر، در اصطلاح واژگان سارتر، به «شوری بی‌حاصل» منجر می‌شود و در اصطلاح منتقدین پست‌مدرنیستی به «بن‌بست مدرنیسم» می‌رسد. و اگر آن جایگاه را بیابیم، اما بنا به هر دلیلی از آن صرف ‌نظر کنیم، با جسد بی‌جان و تحریف‌شدة نظریات وبر مواجه خواهیم شد.

پیوست	اندازه
6086.doc	86.5 KB