فرصتی برای صاحبان عرصه تحقیقات اجتماعی فرهنگی

شیرین احمدنیا

در چارچوب مراسم سالیانه "هفته پژوهش" سال جاری که با اندکی تاخیر به جای آذر ماه در ابتدای دی ماه برگزار می‌شود، انجمن جامعه‌شناسی ایران برگزاری نخستین "کنفرانس ملی پژوهش اجتماعی و فرهنگی در جامعه ایران" را با همکاری چندین نهاد پژوهشی و علمی معتبر دیگر برعهده گرفته است.  
بسیاری از محققان علوم اجتماعی را می‌شناسم که برای انجام تحقیقات جامعه‌شناختی و مطالعات فرهنگی، با تهدیدها، تردیدها و گاه تنگناهایی مواجه بوده و هستند. گذشته از این که انجام پژوهش اجتماعی و فرهنگی، فی نفسه مصداق بارز "که عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکل‌ها"ست و هر محقق عاشقی در این مسیر، با دشواری‌های آن از همان گام نخستین که به پیش می‌نهد، آشناست که از ماهیت این رشته با آن تعامل پویای متغیرهای عدیده درگیر در هر مسأله و معضل اجتماعی و فرهنگی نشأت می‌گیرد. علاوه بر این، یک‌سری معضلات بیرونی نیز، چندی است مزید علت شده‌اند تا قدم نهادن در این عرصه را برای هر فرد مشتاق و عاشق سرسختی، دشوارتر سازند؛ به ترتیبی که بسیاری از اصحاب این رشته را می‌شناسیم که سال‌هاست عطای تحقیق و پژوهش‌های اجتماعی را به لقایش بخشیده و در عوض، دل در گروی آموزش، مشاوره، ترجمه و انواع فعالیت‌های شریف دیگر نهاده‌اند؛ در گوشه خلوتی که دیگر محبوب در این بستر، بس سهل ‌الوصول‌تر و کامیابی بی‌دغدغه‌تر حاصل می‌آید!
می‌دانیم که هفته پژوهش را دستگاه‌های دیگری نیز گرامی می‌دارند، اما فضای انجمن‌های غیردولتی علمی عرصه‌ای است که - از خاطر نبریم - با مساعی چند ده ساله و با دشواری‌های متکثر گشوده شده و مسروریم که کماکان گشوده مانده است. فضایی است برای گفت‌وگو و تبادل نظر، فضایی برای اندیشیدن و همچنان مجالی برای صاحبان اندیشه و علم که در فضای مفاهمه گردهم بیایند و از این رهگذر به نسل‌های جدیدتر یادآور شوند که گوهری گرانبها و صیقل یافته را از نسل‌های قدیمی‌تر و پیشگامان این عرصه تحویل گرفته و مسئولیت دارند آن را با همان اعتبار و ارزشمندی و بی‌آنکه از درخشش آن کاسته شود، به نسل‌هایی که خواهند آمد واگذار کنند. مصداقی است بر آن چه به امثال ما در کودکی می‌آموختند: "دیگران کاشتند و ما خوردیم، ما بکاریم تا دیگران بخورند"!
بررسی نقادانه دستاوردهای پژوهشی سالیان سال علوم اجتماعی در ایران و کارنامه فراهم آمده که قرار است در این محفل علمی به مشاهده، تأمل و اندیشه پیرامون آن بپردازیم؛ فرصت ارزشمندی است که بدانیم نسل‌های پیش از ما چه چیزی را بنیان نهادند، نهال نورسته قدیمی اکنون به چه درخت تنومند باروری مبدل شده است و چه ثمرات گسترده‌ای را به بار آورده است. این ثمرات در عین حال، در مواردی که انکار ناپذیرند، آسیب و آفت‌هایی در خود نمایان کرده است که باغبانِ دغدغه‌مند و دلسوز، ناگزیر از نگریستن واقع بینانه در آن و رویارویی عاری از ترحم است؛ چرا که بقای اصل درخت، جز این نمی‌طلبد. اما در عین حال، شاخه‌های گسترده و قدِ برافراشته این درخت تنومند علوم اجتماعی در ایران، هیبتی است که نگاه‌های خیره را جلب می‌کند. چه بهتر که نگاه‌های صاحبان واقعی آن، متوجه‌اش باشند، نگاه‌هایی برآمده از حس مسئولیت، حس قدرشناسی و حسی که به بیننده یادآور می‌کند که انداختن تنه‌ای تنومند، خیالی بیش نیست.  
در اوان شکل‌گیری ایده چنین کنفرانسی، برخی در میان اعضایمان و نه حتی اغیارمان، موفقیت این کنفرانس را علناً مورد تردید قرار دادند. سخن من این است که پدید آمدن همین فرصت که بتوانیم به برگزاری چنین گردهمایی همدلانه‌ای اقدام کنیم، آن هم در قبال چنین استقبال پرشوری و حمایت‌های همدلانه‌ای از جانب نهادهای پژوهشی قدیم و جدید که خاستگاهی مشابه خاستگاه ما دارند، - نگاه کنید به فهرست حامیان و همکاران انجمن در برگزاری کنفرانس در پوستر آن- خود، عین موفقیت است برای آحادی، چون انجمن جامعه‌شناسی ایران که سه سال متوالی است انجمن برتر در میان انجمن‌های گروه علوم انسانی/ یا انجمن موفق/ در سطح ملی و کشوری، ارزیابی و به طور رسمی معرفی شده است. چنین تشکل‌هایی، ادعایی ندارند جز این که بگویند هستند، بوده‌اند و خواهند بود. موفقیت ایشان با راه‌اندازی کنفرانس‌های عریض و طویل با میلیون‌ها تومان خرج و برج و ریخت و پاش‌های خیره کننده که برخی نهادها هدف فعالیت خود قرار می‌دهند، هرگز تأمین نشده و نمی‌شود. موفقیتِ نهادی چون انجمن جامعه‌شناسی ایران که تکیه بر تلاش بی‌وقفه اعضای اندیشمند و پرتوان خود دارد، در استقلال عمل و بالندگی اندیشه و عمل کنشگران آن حاصل می‌شود. تردید نکنیم!
[*]عضو هیأت مدیره انجمن و دبیر علمی کنفرانس ملی پژوهش اجتماعی و فرهنگی، مدیر صفحه انسان شناسی و جامعه شناسی یزشکی در انسان شناسی و فرهنگ

به نقل از سایت انجمن جامعه شناسی ایران

یادداشت های دیگر همایش پژوهش علوم اجتماعی در ایران  در «انسان شناسی و فرهنگ»: 

محمد امین قانعی راد
http://www.anthropology.ir/node/7647

ناصر فکوهی
http://www.anthropology.ir/node/7665

عباس عبدی
http://www.anthropology.ir/node/7760

مقصود فراستخواه
http://www.anthropology.ir/node/7830

ابراهیم توفیق
http://www.anthropology.ir/node/7903