چهارشنبه, ۱۹ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 8 May, 2024
بيساراني و بازنمایی هويت، زبان و ادبيات اورامی
بدون شك كار و فعاليت همه شاعران و بويژه شاعران منطقه هورامان را ميتوان در سه بخش جدا دسته بندي كرد.
بازنمایی هويت ، زبان و ادبيات
در بخش بازنمایی هويت، بسان حلقهاي پيوسته و ناگسسته عمل كرده و واسطي بين حال، آينده و گذشتة هورامان ميباشند. زبان بسان مهمترين و اساسي ترين فاكتور انتقال فرهنگ، زايايي و ماندگاري ملت و ادبيات به دو بخش شفاهي و كتبي نقش مهمي در انتقال دادههاي ادبي از نسلي به نسل ديگر را بعهده دارد. در واقع به استناد نظر خيلي از متخصصين ادبي، ماندگاري زبان و ادبيات و در نتيجه بخش مهمي از فرهنگ معنوي هر ملتي بر پايه ميراث ماندگار ادبي نوشتاري آن ملت بستگي دارد. بيساراني در بين شاعران هورامي زبان داراي جايگاه فاخري از چندين نظر ميباشد. وي صاحب سبك، پيشقراول و داراي ديد و بينش فلسفي عميقي نسبت به هم عصران خويش بوده و دادههاي درون ديوانش حاكي از گستره فكري بيساراني خارج از مرزهاي فرهنگي و جغرافيايي هورامان ميباشند. در اين مقال بر آنيم كه بخشي از اين دادهها را واكاوي و نمونهاي از اشعار بيشمارش را جهت حجت به معرض قضاوت خوانندگان بگذاريم. از آن جمله اشاره به جاينامهاي فراواني خارج از محيط جغرافيايي هورامان، اسامي اساطير و مفاخر فكري و فرهنگي جهان، عناوين آيين و مذاهب و ... تاثير شاعر بر شاعران بعد از خود و حتي ادبيات توده و ...
* ملا مصطفی بیسارانی از شاعران اورامانیزبان منطقه سروآباد در استان کردستان ایران بود که اشعار وی نشأت گرفته از آیات قرآن است. وی به مدت چندین سال در منطقه کردستان فقه و تفسیر قرآن و حکمت آموخت تا به مرحله دریافت افتاء و اجتهاد رسید. تولد: ۱۶۴۲ م. مرگ: ۱۷۰۱ م.
ئةنسيكلؤثيديا يام هةماروو زانايي بصساراني
كوورش ئةمينينؤتشة
شيثانة
شكةش نيةنة ضنة هةرمانؤ طردَوو ئةديبا و شاعصرا بة تايبةت شاعصرص مةحاپوو هةوراماني ( بة بؤنةو برصو هؤركارص تايبةتيص ئا وةپاتية) بة كةمصو تةرسيةوة، متاومصنة جة يةرص بةشص واريةنة خاپبةنديشا كةرمص(1) : 1 . كصبيةي وةشكةردَةي ( هؤظيةت سازي )
2 . زوان
3 . ئةدةبيات
جة بةشوو هؤظيةت سازيةنة ثصسنة حةپقصوص ثةيوةنديدارص بةينوو ويةردَةو ئيسةو هةورامانيةنة و حةر ثاسنة جة تپانصوص سةرتةرةوة ثصسنة بيةي و كيانصوي هامبةش بة هةرمانكةردَةي ضني شصعرص و ئاردَةي برصو جة دةردَةدپةكا ، داپغةكا ، ئؤستورةكا ، ويةردَةهامبةشةكا و حةز و ئاواتة ناماكص كارشا كةردَةن و حةر ئينة لاو برصو فاكتصتةرصنة بيةن بة هؤركارو وةشبيةي هؤظيةتصوي هامبةشي .
زوان : زوان ثصسنة بنةأةتيتةرين فاكتوو فةرهةنط و نةتةوةي ، ئصندة هةميةتدار و ياطةطيرا كة بيةي ئصنساني بة بص زوان ضصوصوي غةريب مرمانؤنة ، بة جؤرصو كة متاومص ئصنساني حةيواني قسةكةر واضمصنة و جة لايةنصوتةرةوة هؤرطصرتةي ئي زوانية ئةركوو سةرشانو طردًَ قسةكةرصظو ئا زوانيةنة ؛ بةپام ضي بةينةنة كاريطةري شاعصرا و ئةديبا جة فرةو كةسا سةرتةرا و ئةركوو ئادَيشا ضي بارةوة ئصندة فرةن كة بأصو وةخت مانايي زواني و طةشةداي ثادَي بة ئةرك و كار و هةرمانؤ ئادَيشا لكة مدريؤنة ( ثةيوةنديصوي وةراوةر و دوةلايةنة ) . زواني شصعري مامؤسا مةولةوي حةر ضن جة وةرضةموو يةكةميةنة ئينا ضصروو دةسةپاتوو زواني فارسي و عةرةبييةنة بةپام بة تؤهؤرداي ، وشكناي و شييةوةكةردَةي و ئةنةلواي دلص تؤتؤ شصعرةكا ؛ ئا وةختة بةرطنؤ كة ض طةوهةرصو ئينا دلص كانوو ئي ديوانيةنة و خةزصنةو زوانيش ضةندة ثارصزنان . بةپام فاكتصوي هةميةتدار و ياطة سةرةنج ئينة كة ضةني كةسصو تاوانش بة زوانصو كة زواني ئةدَايي وصش نةبيةن ثا طردَوو أصك و ثصكي و زةريفي و وةشپانةية شصعرص بنيؤرةو ثةل و ثؤشا دؤ . ئا زوانة كة جة لاو مةولةوييةوة ئامان سةروو قاقةزي حةر ئا زوانةنة كة جة لاو خاناي قؤبادي ، بصساراني ، چيدي هةورامي ، ئةحمةدَ بةطوو كؤماسي ، أةنجووري و ... خزمةتش ثنة كريان و زوانوو شصعر و ئةدةبوو كؤردستاني ثةي فرة سةردةمانصوي بيةن . دةوپةمةند كةردَةي زواني هةورامي بة تايبةتي و زواني كوردي بةطردي بة هةرمانكةردَةي ثا طردَوو باقةكةليما و كةليمة تازا كة جة زوانصوتةرةنة ئاردَصنصشةنة دلص زواني وةرباسي و بة ماأايشا ، فاأووطؤأشا و تصكةپكةردَةيشا ضني كةليمة وصمانا بووميصش كةردَصنصوة و ئصندة أصك و ثصك و نةرم و نيان دلص تان و ثؤ شصعرةكاشةنة نياينصشةرة كة ئةجيؤت حةر ئةوةپةوة هةوراميص بيصنص . حةر ضن زواني شصعري مةولةوي زوانصوي ئةدةبي و بة هصز و قؤرةتا ؛ بةپام ئصندة سادة و نةرم و أةوانيضا كة خةپكوو دلص كؤمةپطايض خاس مياواشةنة و ضنةش دوور مةطناوة .
ئةدةبيات : ئةطةر ئةدةبياتي بة دوص بةشص دةمواض ( واتةئي ) و نويستةئي دةسةبةندي كةرمصنة؛ ئةدةبياتي واتةئي و سةرزواني بة بؤنةو ضوارضؤ (ساختار ) ، تايبةتيةكص و حةر ثاسنة هصرشوو سةنعةت و تةكنؤلؤذي جة طردَو بوارةكاشةنة ، فرةتةر ئينا وةردةمو هؤروشموو جة بةينلوايةنة . بةپام حةر ثاسنة كة ديارا ئةدةبياتي نويستةئي ماندطاريش بة بؤنةو بةپطة و قةباپةبيةيش فرةتةرا و حةر نةتةوصو ئي بةشة جة ئةدةبياتيش فرةتةر و بة هصزتةر بؤنة ، جة وةرضةمي فةرهةنطيةنة سامانصوة فرةتةرةش هةنة و وةپكةوتةتةرا . حةرثاسنة كة طردَصما مزانمص فرةتةروو ئةدةبياتي نويساري ئصمة جة شصعرص كلاسيكص وةش كريان و بنةأةتي عةسپيش ئينا سةروو ئي بةشة جة ئةدةبياتيةوة و ديوانوو مامؤسا مةولةوي يؤ جة سةركةلة بةرزةكاشا . بة دپنيايةوة متاومص واضمصنة كة بيةي مةولةوي ثصسنة ئةديبصوي ثايةبةرزي ، كةلةبةرصوي قووپ و وةرهةپاش جة دنياو ئةدةبوو هةوراميةنة ثةأ كةردَةنةوة و كةردةنش سةركةل . كاريطةري شصعرص مةولةوي سةروو ئةدةبياتوو دلص خةپكي يانصو فوولكلؤر بة جؤرصو بيةن كة مةولةوي يةكةمين شاعصرصوا كة فرةو شصعرةكاش بة تةكبةيتي لاو طؤرانيةواضةكا و سياوضةمانةواضةكاوة واضيةينص و تارةلا ئانةية جارجاريض سةر و بنوو شصعرةكاش بأيان يام كةم و زيادَ كريان و شصعرصوة تازصش ضنة وةش كرياينة كة ئينة وصش تةنيا وةشةسياوي شاعصري و تازة و زيندة بيةيي تابپؤ شصعرةكاش مياونؤنة .
جة دنياو ثأ شةثؤلوو ئارؤيةنة كة هةر ساتصوةش مةرطو هةزاران ئةرزشي ماأؤ و حةر شةثؤلصوةش فةرهةنط و زوانصو دلص وصشةنة تاونؤوة ، باس جة بصساراني و شصعرصش باس جة كصبية (هويت) و نام ونيشان و... باس جة فةرهةنط و يةكةمين موورؤ زةنجيرصويا كة ثصسنة مةدرةكصوي زيندة و ياطةداري لكةما مدَؤوة ويةرينصوي ثأشنطداري . لاني كةم جة وةرضةموو فةرهةنط و ئةدةبياتيةوة سةرهؤرداي ، وازكةردةي ، شيةوةكةردَةي ، لةيةكداي و ئصذانة و كصشانة كةردَةي ئا ميراسيضة كة تا ئيسة هؤرش كةردَةن و ياوان بة دةسما ؛ ئةركوو سةرشانيما ثةي ياواي بة كؤنج و كةلةبةر و لار و ضةوتي و أصك و ثصكي ئا ميراسية و دةرس هؤرطصرتةي و تةجرؤبة نياي ضا وةرهةمية .
ادامه مطلب را به صورت pdf دریافت نمایید
پیوست | اندازه |
---|---|
30148-446.pdf | 129.24 KB |
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
ایران حماس دولت سیزدهم آمریکا رافائل گروسی دولت رهبر انقلاب اصفهان مجلس شورای اسلامی شورای نگهبان رئیس جمهور مجلس
سلامت تهران بارش باران هواشناسی شهرداری تهران قتل حجاب پلیس آموزش و پرورش فضای مجازی شهرداری وزارت بهداشت
خودرو مسکن حقوق بازنشستگان مالیات سایپا قیمت طلا قیمت دلار ایران خودرو قیمت خودرو بازار خودرو بانک مرکزی بورس
تلویزیون نمایشگاه کتاب سینما تئاتر دفاع مقدس سریال سینمای ایران موسیقی کتاب
دانش بنیان اینوتکس دانشگاه آزاد اسلامی
اسرائیل رژیم صهیونیستی غزه فلسطین رفح جنگ غزه روسیه چین نوار غزه ترکیه اوکراین طوفان الاقصی
پرسپولیس فوتبال استقلال لیگ برتر ذوب آهن لیگ قهرمانان اروپا نساجی لیگ برتر فوتبال ایران بازی لیگ برتر ایران سپاهان جواد نکونام
اپل هوش مصنوعی سامسونگ ناسا آیفون مایکروسافت گوگل باتری فضاپیما ماهواره
بیماران خاص استرس کاهش وزن بیمه زیبایی دندانپزشکی فشار خون