گفتگو با یکی از لُوده باف های شهرستان نجف آباد

فاطمه رضائيان

-رضائیان: سلام، می تونم چند تا سؤال در رابطه با شغلتون بپرسم؟
-آقای عاملی: سلام دخترم، البته که می تونی. این جا خیلی ها برای مصاحبه و تحقیق میاند؛ از سینما جوان و صدا و سیما. دانشجوها هم که زیاد هستند. میاند و جند تا سؤال می پرسند؛ عکس هم می گیرند. تو هم اگه خواستی می تونی عکس بگیری...
-رضائیان: می شه خودتون رو معرفی کنید و بگید از چه زمانی مشغول سبدبافی هستید؟
-آقای عاملی: من عاملی هستم. پدرم سبدبافی می کرد. من هم از وقتی بازنشست شدم سبدبافی رو شروع کردم.

-رضائیان: یعنی این شغل خانوادگی تون بوده؟
-آقای عاملی: آره، بابام هم از پدرش یاد گرفته بود. البته با تلاش خودش گسترشش داد.

-رضائیان: بچه های خودتون چی؟
-آقای عاملی: اون ها گفتند این شغل رو دوست ندارند. خوب به صرفه هم نیست.

-رضائیان: از شغلتون راضی هستید؟
-آقای عاملی: من کارم رو خیلی دوست دارم. سبدبافی یکی از صنایع دستی نجف آبادِ. من هم افتخار می کنم با قوه ی بازوی خودم امرار معاش می کنم. البته حالا هم که سنی از من گذشته و کار دیگه ای هم بلد نیستم.

-رضائیان: لوده به چی می گن؟ چرا شما رو لوده باف صدا می زنند؟
-آقای عاملی: لوده به سبدهای بزرگ حمل بار می گن. قبلاً این سبدها برای حمل بار استفاده می شد. به خصوص برای حمل میوه ها؛ آخه میوه ها توی این سبدها بیشتر دوام می آورند. برای همین به ما هم می گن لوده-باف. هنوز هم لوده می بافیم.

-رضائیان: مشتری هاتون قبلاً از چه قشری بودند؟
-آقای عاملی: مشتری هامون قبلاً بیشتر بودند. از همه قشری هم بودند. حلاج ها بودن که سبدهای بزرگ رو برای نگهداری پشم و پنبه می-گرفتند، کاسب ها هم بودند و رنگرزها که اونها هم سبدهای بزرگ سفارش می دادند. رعیت ها هم برای حمل میوه هاشون و برای غذا دادن به دام هاشون.

-رضائیان: به جز سبد چیز دیگری هم می بافید؟
-آقای عاملی: آره، یه چیزی شبیه به سینی؛ تخت و گرد. قبلاً نانواها اَزَش استفاده می کردند، چانه ی نان رو می زدند روی اون و می زدند داخل تنور. به جای درب بعضی ظروف هم اَزَش استفاده می کردند. درب تاغار ماست (تاغار به کاسه های بزرگ سفالی گفته می شد که فروشندگان ماست از آن برای نگهداری ماست های آورده شده برای فروش استفاده می-کردند) یا بولونی (ظرف های سفالی بزرگ شبیه به کوزه با درب گشاد برای نگهداری مواد غذای) سرکه و ترشی. هنوز هم بعضی ها دورش را پارچه می پیچند و به جای دمی برنج از آن استفاده می کنند.

-رضائیان: مشتری ها امروزه از سبدها چه استفاده ای می کنند؟
-آقای عاملی: الآن بیشتر افراد از سبدها به جای گلدان برای کاشت گل استفاده می کنند؛ آخه سبدهای ما خیلی محکم هستند. بعضی ها هم برای خونچه ی عقد (سفره ی عقد) ازش استفاده می کنند و وسایل مورد نیاز عقد رو توی آن ها می گذارند. یا حتی به جای میوه خوری و سبد نان. ما سبدهای کوچک هم داریم که برای سبزی خوردن اَزَش استفاده می شه.

-رضائیان: وسایل کارتون چیه؟
-آقای عاملی: فقط ترکه و قیچی و البته دست های خودم.

-رضائیان: این ترکه ای که می گویید از چه درختی تهیه می شود؟
-آقای عاملی: همان چوب درخت اَرغوان است که ما بهش می گیم ترکه ی ارغوان یا ترکه اَرغونی.

-رضائیان: ترکه را از کجا تهیه می کنید؟
-آقای عاملی: توی باغ های این اطراف زیاد هست. کشاورزها برام میارند.

-رضائیان: زمان مناسب برای چیدن ترکه ها چه فصلی است؟
-آقای عاملی: از پائیز شروع می شه و تا قبل از عید ادامه داره. ترکه ها نباید گل داشته باشند. نباید آب دُوونده هم شده باشند، وگرنه در حین بافت می شکنند.

-رضائیان: آب دُوونده شده باشند یعنی چی؟
-آقای عاملی: یعنی در اثر آبیاری زیاد آب به پوستشان رسیده باشه. این ترکه هایی که من الآن از آنها استفاده می کنم را نگاه کن، این ها گل دارند به خاطر همین در هنگام بافت می شکنند.

-رضائیان: ترکه ها تا چه زمانی بعد از چیده شدن قابل استفاده هستند؟
-آقای عاملی: تا یکی دو ماه بعد می شود از آنها استفاده کرد، بعد هم که خشک شدند قبل از استفاده خیسشان می کنیم و بعد قابل استفاده هستند.

-رضائیان: ضخامت یا نازکی ترکه ها چه قدر در بافت تأثیر دارند؟
-آقای عاملی: من از همه ی ترکه ها استفاده می کنم؛ ترکه های ریز را برای سبدهای کوچک و ترکه های بزرگ تر را برای سبدهای بزرگ.

-رضائیان: آینده ی سبدبافی را چگونه می بینید؟
-آقای عاملی: سبدبافی خیلی به صرفه نیست، برای همین هم تعداد افرادی که به این کار مشغول هستند نسبت به گذشته کمتر شده ، کسانی هم که الآن به این کار مشغول هستند از گذشته کارشان این بوده است. البته کسانی هم هستند که در خانه هاشان سبدبافی می کنند که الآن هم تعدادشان کم است.

-رضائیان: آیا کسی برای یادگیری سبدبافی به شما مراجعه می کند؟
-آقای عاملی: بله، بعضی ها می آیند، اما چون به صرفه نیست پیگیری نمی کنند.  
 
-رضائیان: با توجه به اهمیت سبدبافی به عنوان یکی از صنایع دستی شهر آیا هیچ سازمان  یا ارگان دولتی برای حمایت و حفظ این حرفه اقدامی به عمل آورده است؟
-آقای عاملی: نه فقط گه گاه عکسی می گیرند و مصاحبه ای می کنند.

-رضائیان: آیا سبدبافان نجف آباد صنف و یا اتحادیه ای برای تعیین قیمت ها و یا بررسی نیاز مشتریان ندارند؟
-آقای عاملی: نه ما صنف و اتحادیه نداریم. هر کس خودش قیمت گذاری می کند. مشتری ها هم یا از سبدهای بافته شده خریداری می کنند و یا خودشان ویژگی های سبد مورد علاقه شان را تعیین می کنند؛ مثل اندازه سبد، شکل سبد (دایره یا بیضی بودن آن)، جای قرار گرفتن دسته ، گذاشتن درب، اندازه ی دیواره ی سبد و...

-رضائیان: آقای عاملی از این که وقتتون رو در اختیار من قرار دادید ممنونم.
آقای عاملی: خواهش می کنم دخترم.

نجف آباد- اُردیبهشت1391