زبان های اسکاندیناوی

ترجمه ی نرگس قندچی

زبان دانمارکی
زبانی از شاخه زبان های اسکاندیناوی شرقی که خود زیرمجموعه زبان های هندواروپایی است.زبان دانمارکی همچون زبان های سوئدی، نروژی و ایسلندی از زبان مشترک اسکاندیناوی منشعب شده که منشا آن به کتیبه های رونی(1)  قرن سوم پس از میلاد برمی گردد. در عصر وایکینگ ها (؟۸۰۰- ۱۰۵۰) تغییرات عمده ای در زبان مادر رخ داد که منجر به تفاوت هایی بارز بین گویش های اسکاندیناوی شرقی با انشعاب های دانمارکی و سوئدی، و گویش های اسکاندیناوی غربی با انشعاب های نروژی و ایسلندی شد.
تاریخ زبان دانمارکی را می توان به سه دوره اصلی تقسیم کرد: دانمارکی کهن (۸۰۰ - ۱۱۰۰)، دانمارکی میانه (۱۱۰۰- ۱۵۰۰) و دانمارکی نو (از ۱۵۰۰ به بعد).
۲
دانمارکی کهن و میانه.
نمونه هایی از دانمارکی کهن از کتیبه های رونی بسیاری به جا مانده است. دانمارکی میانه اولیه به مقدار ناچیزی  به شکل اسم های خاص در اسناد لاتین قرن ۱۲ میلادی و بیشتر در قوانین اولیه دانمارکی به چشم می خورد. وجود این منابع بیانگر این نکته است که در آن دوره هیچگونه زبان مشترکی وجود نداشته، بلکه سه زبان شهرستانی استفاده می شده: دانمارکی میانه منطقه اسکانی (بخشی از دانمارک آن زمان)، شیلند و یولند که دستخوش تغییرات مهمی از جمله تغییر سطح صرف افعال، ساده سازی دستور و جذب انبوهی واژه قرضی به خصوص از زبان آلمانی پایین شدند. گویش شیلندی که در اداره های دولتی استفاده می شده، به عنوان زبان مشترک به زبان معیار تبدیل شد.
۳
دانمارکی نو.
حدودا در ۱۵۰۰ میلادی ویژگی های اصلی زبان دانمارکی پدید آمد و این زبان به عنوان زبان ملی استفاده شد. فعالیت های چاپ و نشر که در طی دوره اصلاحات در آغاز رنسانس رخ داد منجر به تحول چشمگیر رسم الخط قرون وسطا شد و سهم به سزایی در گسترش دایره واژگان ادبی به عهده گرفت. زمانی که دانمارکی زبان رسمی نگارش در نروژ شد، که در آن دوره هم پیمان دانمارک بود،  توسعه جغرافیایی دانمارکی پدید آمد.  لاتین تحت تاثیر اومانیسم بین سال های ۱۵۵۰ تا حدود ۱۷۰۰ به شدت در نگارش ادبی استفاده می شد. در نیمه پایانی قرن ۱۷ در دربار به زبان آلمانی صحبت می شد و واژگان بسیاری به این ترتیب از آلمانی وارد زبان دانمارکی شد که اکثرا بعدتر کنار گذاشته شد. زبان دانمارکی در سطح  دستور زبان عملا در آغاز قرن ۱۸ گسترش یافت و بویژه با آثار شاعر، نمایشنامه نویس و تاریخ نگار دانمارکی، لودویگ هولبرگ، به زبان فرهنگی هنری برجسته ای بدل شد.
در قرون ۱۹ و ۲۰، به شمار کمی از گویش های رایج صحبت می شد، تعامل بین زبان گفتار و نوشتاری افزایش یافت و گنجینه واژگان دانمارکی، من جمله شماری واژگان فنی، به دنبال همگون سازی واژگان آلمانی، فرانسوی و انگلیسی گسترش یافت. از سال  ۱۸۷۱ تا کنون رسم الخط معیار و مورد تصویب با تصحیحات پی در پی وجود داشته است. در پی اصلاحاتی که در سال ۱۹۴۸ به کار گرفته شد با حروف بزرگ نوشتن اسم های عام منسوخ و حرف å جایگزین حرف aa شد؛ این امر دانمارکی را به خط نروژی و سوئدی شبیه تر کرد.
برای منابع بیشتر رجوع کنید به پیوندهای زیر:
www.berlingske.dk
این وبگاه دارای نسخه آن لاین روزنامه برلینگسکه تیدنه، چاپ کپنهاگ و تنها به زبان دانمارکی است.
http://www.berlingske.dk/
همچنین ENCARTA برای رجوع به مقاله های مرتبط.
توسط: ینس نوهلم
Microsoft ® Encarta ® 2009. © 1993-2008 Microsoft Corporation.
1-    نشانه های رونی الفبای خاص زبان ژرمنی کهن در قرن سه میلادی است.

زبان نروژی،
عضوی از گروه غربی شاخه اسکاندیناوی زبان های ژرمن، که خود زیر مجموعه زبان های هندواروپایی است. زبان نروژی زبان مردم نروژ است.
نروژی همانند دیگر زبان های اسکاندیناوی از زبان مشترک و کهن اسکاندیناوی سرچشمه می گیرد که به کتیبه های رونی قرن ۳ میلادی برمی گردد. به دلیل تغییرات چشمگیر گویشی که در عصر وایکینگ ها (۸۰۰-۱۰۵۰) رخ داد، نُرس کهن یا نروژی کهن، زبانی که نروژی نو از آن منشعب شده، پدید آمد و به دنبال مهاجرت نروژی ها به ایسلند و مناطق دیگر اقیانوس اطلس شمالی گسترش یافت. خط لاتین توسط مسیحیت به جای علائم رونی معرفی شد و در قرن ۱۱ زبان نوشتاری نروژی خاصی به وجود آمد. در طی قرون بعد، زبان نروژی تحت تاثیر زبان های دانمارکی، آلمانی پایین(2)  و سوئدی بود. نفوذ دانمارکی بر این زبان بین سال های ۱۳۸۰ و ۱۸۱۴ بود؛ زمانی که نروژ زیر چتر پادشاهی دانمارک با این کشور متحد بود.
زبان دانمارکی که در سال ۱۳۹۷ به عنوان زبان رسمی نروژ برگزیده شده بود، نیز در قرن ۱۶ زبان نوشتاری نروژ شد. به خصوص در شهرها طبقه تحصیلکرده عموما به دانمارکی سخن می گفتند. حال آن که در مناطق روستایی و در بین کارگران و قشر متوسط در شهرهای کوچک گویش های نروژی به حیات خود ادامه می دادند. در قرن ۱۹، زبان گفتاری دانمارکی در هیئت زبانی به نام نروژی-دانمارکی (دنونروژی) رشد کرد که در ساختار و گنجبنه لغات به شدت دانمارکی ولی در تلفظ و برخی تاثیرات بومی دستوری نروژی بود. اصطلاح متاخرتر riksmål یا زبان درباری (، دری) به زبان رسمی نروژ اطلاق شد. زبان نروژی-دانمارکی زبان ادبی چهره هایی چون شاعر و نمایشنامه نویس نروژی هنریک ایبسن است.
گرچه به دنبال آن، حرکت ملی احساسی پرقدرتی اشتیاق به زبانی که نروژی ها حس کنند زبان خودشان است را برانگیخت. در پاسخ به این اشتیاق در اواسط قرن ۱۹، زبانشناسی به نام ایوَر آسِن به ایجاد زبان ملی و ادبی جدیدی به نام landsmål یا زبان ملی آغاز کرد که مبتنی بر گویش های نروژی و عاری از همگونی های دانمارکی بود. این تلاش از پشتیبانی مردمی برخوردار شد و زبان ملی  روبه رشد به دومین زبان مهم بدل شد.
زبان درباری زیر فشار حرکت زبان ملی با تاکید اکید بر تلفظ و املای نروژی به مجموعه ای از اصلاحات چشمگیر (در سال های ۱۹۰۷، ۱۹۱۷ و ۱۹۳۸) انجامید. نام هر دو زبان رسما تغییر کرد: زبان درباری به boksmål یا زبان کتابی و زبان ملی به نروژی نو بدل شد. هر دو زبان نروژی هنوز در مدارس تدریس می شوند و در اسناد رسمی به کار می روند. زبان کتابی که زبان مهمتری است، در مناطق شهرنشین و شرق نروژ بسیار رایج تر و قدرتمندتر است. نروژی نو در مناطق روستایی و حومه و در غرب نروژ بیشتر مرسوم است. امروزه بیشتر کودکان ابتدا زبان کتابی را در مدارس می آموزند. زبان نروژی نو را اغلب مسن ترها به کار می برند. تغییر در هر دو زبان ادامه دارد.
Microsoft® Encarta®  2009. © 1993-2008 Microsoft Corporation.

زبان سوئدی،
زبان سوئد و سوئدی زبان های مقیم دیگر نقاط دنیا بویژه فنلاند است. سوئدی به شاخه شمالی یا اسکاندیناو زبان های ژرمن، زیر مجموعه ای از زبان های هندواروپایی تعلق دارد. این زبان شکل رشد یافته ای از زبانی است که dönsk tunga یا زبان دانمارکی نام دارد و نه تنها در دانمارک بلکه در تمام اسکاندیناوی حتا پیش از آغاز قرون وسطا به آن تکلم می شده است.
شاخه سوئدی این زبان مشترک در طی سال های ۹۰۰ تا ۱۵۰۰ به عنوان زبانی مستقل رشد یافت و سوئدی کهن نام گرفت. تنها اسناد ثبت شده از این دوران تا پس از سال ۱۲۰۰ کتیبه های رونی است که بیشتر بر روی سنگ قبر یا سنگ های یادبود حک شده است. الفبای لاتین در قرن ۱۳ معرفی شد، دوران توسعه بیشتری به دنبال آن آمد و نزدیکی هایی با زبان دانمارکی پدید آمد. زبان نوشتاری مبتنی بر دو گویش از رایج ترین گویش های قرن ۱۴ در سراسر سوئد اتحادی ایجاد کرد. گذشته از تفاوت هایی در گنجینه لغات، سوئدی به خصوص در حفظ صامت های بی واک کهن k، t، p پس از یک مصوت، با دانمارکی فرق دارد؛ این صامت های کهن در دانمارکی به g، d، b تبدیل شدند. در سوئدی مصوت های a و o در هجای بی تکیه حفظ شد، در حالی که در دانمارکی یا e وجود دارد یا مصوتی وجود ندارد.
بدنه اصلی گنجینه لغات سوئدی از ذخیره لغات ژرمنی کهن است. عناصر خارجی عمده واژه های لاتین و یونانی است که با فرهنگ مسیحیت و همچنین رشد کسب دانش وارد سوئدی شد. واژه های آلمانی پایین مربوط به دوران پیمان هانسیتیک(3)  (قرن ۱۳ تا ۱۶)، واژه های آلمانی خاص قرن ۱۷، واژه های فرانسه قرضی در قرون ۱۷ و ۱۸ همه بخشی از زبان سوئدی نو هستند. زبان سوئدی آهنگ منحصر به فردی دارد که هم از تکیه برخوردار است و هم نوسان در زیر و بمی موسیقایی؛ ویژگیی که به زبان ضرباهنگ پرافت و خیزی می بخشد. اصلاحاتی در جهت ساده سازی املا در ۱۹۰۶ آغاز شد. حتا امروزه تفاوت های فاحش گویشی در زبان گفتاری سوئدی در سطح کشور وجود دارد.
برای منابع بیشتر رجوع کنید به پبوندهای
LEXIN Swedish-English dictionary
این وبگاه غیرتخصصی فرهنگ لغت ارائه دهنده آن لاین انگلیسی-سوئدی است.
http://www-lexikon.nada.kth.se/skolverket/swe-eng.html
اخبار روز
 این وبگاه دارای نسخه آن لاین روزنامه Dagens Nyheter، چاپ سوئد است و تنها به زبان سوئدی موجود است.
http://www.dn.se/
همچنین مقاله های مرتبط در Encarta
توسط اریک ی. فریس
Microsoft ® Encarta ® 2009. © 1993-2008 Microsoft Corporation.
تمام حقوق محفوظ است.
2-    صورتی از زبان آلمانی که در نواحی شمالی آلمان صحبت می شود.
3-    پیمان همبستگی شهرهای شمال آلمان در قرون وسطا.