منافع پیوستن به WTO

همه جا صحبت از پیوستن ایران به سازمان جهانی WTO است اما به راستی این سیستم چه خدمات و منافعی را به کشورهای عضو ارائه می دهد و تفاوت بین پیوستن و نپیوستن به آن چیست

همه جا صحبت از پیوستن ایران به سازمان جهانی (WTO) است. اما به راستی این سیستم چه خدمات و منافعی را به کشورهای عضو ارائه می‌دهد و تفاوت بین پیوستن و نپیوستن به آن چیست؟

گویا قرار است در جهانی که زندگی می‌کنیم، همه و همه زیر چتر WTO از منافعی بهره‌مند شوند که بعضی از آنها شناخته شده و بعضی دیگر آشکار نیستند. اما به تعبیر WTO وجود سیستم تجارت آزاد، ۱۰ نفع عمده به دنیا ارائه می‌دهد که ما در اینجا به ۵ مورد آن می‌پردازیم و بقیه را به شماره‌های بعد موکول می‌کنیم.

۱. سیستم تجارت آزاد جهانی به حفظ صلح در دنیا کمک می‌کند.

این جمله شاید کمی اغراق‌آمیز به نظر آید! آخر چگونه یک سازمان می‌تواند به تنهائی به حفظ صلح در دنیا کمک کند؟ اما به راستی WTO نقش بسیار مهمی در حفظ صلح بین‌المللی دارد و اگر ما بدانیم که چرا و چگونه این کار را انجام می‌دهد می‌توانیم تصویر روشن‌تری از آنچه که سیستم انجام می‌دهد جلوی چشمان خود داشته باشیم.

صلح تا حدود زیادی برآیند دو اصل اساسی سیستم تجارت جهانی است که از اصول WTO نیز به حساب می‌آید. کمک به انجام تجارت در یک بستر واضح و قابل پیش‌بینی و کمک به کشورها تا مناقشات تجاری خود را براساس راه‌حل‌های قانونی و سازنده حل و فصل کنند باعث می‌شود اختلافات بین کشورها به زد و خورد نظامی منجر نشود. در چارچوب WTO، کشورهای عضو به یک اطمینان و تعامل مطلوب دست یافته و دیگر نیازی به جنگ و جدل نخواهد داشت. نمونه‌هائی از مناقشات تجاری که منجر به جنگ شده است در تاریخ موجود است. یکی از معروف‌ترین این جنگ‌ها، جنگ جهانی دوم است. به این ترتیب که در دههٔ ۱۹۳۰ کشورها سعی کردند برای حمایت از صنایع داخلی خود و مقابله به مثل کردن در محدودیت‌های تجاری وضع شده در سایر کشورها، موانع تجاری خود را افزایش دهند. این موضوع دوران رکود اقتصادی را بدتر کرد و تأثیر به سزائی در شروع جنگ جهانی دوم ایفاء کرد.بلافاصله بعد از جنگ جهانی دو ارگان تشکیل شد تا از تکرار تنش‌های تجاری که می‌تواند منجر به جنگ شود جلوگیری کند. در اروپا یک همکاری متقابل برای توسعهٔ ذغال‌سنگ، آهن و فولاد ایجاد شد و در سطح جهانی نیز موافقتنامهٔ عمومی تعرفه و تجاری (GATT) به‌وجود آمد.هر دوی آنها در کار خود موفق عمل کرده و تاکنون توسعهٔ قابل ملاحظه‌ای یافته‌اند. اولی منجر به تشکیل اتحادیهٔ اروپا و دیگری منجر به تشکیل WTO شد.

اما WTO چگونه این کار را انجام می‌دهد؟

به‌طور عمده خریداران تمایلی به مبارزه با مشتریان خود ندارند. به بیان دیگر اگر جریان تجارت در یک مسیر شفاف و قابل پیش‌بینی قرار گیرد و هر دو طرف از یک رابطهٔ تجاری مطلوب بهره‌مند شوند مناقشات تجاری به حداقل خود می‌رسد. اما این همه چیز نیست!سیستم WTO/GATT، سیستمی است که در ایجاد اطمینان و اعتماد متقابل بین کشورها تلاش بسیار کرده است. جنگ تجاری در دههٔ ۱۹۳۰ دلیلی است بر این مدعا که چگونه حمایت یک جانبه از صنایع داخلی می‌تواند به آسانی کشورها را به موقعیتی بکشاند که در طی آن همه شکست نخورند.اگر به اثرات کوتاه مدت حمایت یک جانبه نگاه کنیم شاید حمایت از بخش خصوصی در برابر واردات یک امر ضروری به نظر آید. اما باید به این موضوع توجه کنیم که کشورهای دیگر نیز در برابر این مسئله موضع می‌گیرند و همین سیاست را در برابر صادرات این کشورها اتخاذ می‌کنند.این موضوع، یعنی فقدان اعتماد در جریان تجارت که می‌تواند مشکلات اقتصادی جدی برای همه ایجاد کند. این مشکلات بخش‌های خصوصی تحت حمایت دولت را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و این یعنی شکست همه!

اعتماد و اطمینان متقابل مهمترین نقش را در جلوگیری از این نوع سناریوهای بدون برنده ایفاء می‌کند. WTO تلاش می‌کند تا این اعتماد را در میان کشورهای اعضاء به‌وجود آورده و تقویت کند.وجود موافقتنامه‌های WTO که توسط خود اعضاء بنا می‌شود و پایبندی همهٔ کشورها نسبت به انجام آن باعث می‌شود همگان در یک شرایط یکسان و مشابه قرار گیرند و مناقشات غیراصولی را کنار بگذارند و این یعنی حفظ صلح جهانی.

۲. WTO کمک می‌کند تا مناقشات تجاری بین کشورها به‌طور سازنده حل و فصل شود.

هر چقدر که تجارت به سوی آزادی و گستردگی پیش رود امکان بروز اختلافات تجاری بیشتر می‌شود. WTO کمک بسیار زیادی می‌کند تا این مناقشات ایجاد شده حل و فصل شود. به بیانی دیگر WTO مرجعی است برای حضور کشورهای درگیر تا با یکدیگر مذاکره کنند و در چارچوب قوانین WTO و کارشناسان بی‌طرف آن به حل و فصل مشکلات خود بپردازند.از زمان تأسیس WTO در سال ۱۹۵۵ تاکنون، حدود ۳۰۰ مورد اختلاف تجاری توسط این سازمان رفع و رجوع شد. بدون وجود WTO این امکان وجود داشت که بعضی از این اختلاف‌ها به درگیری‌های سیاسی و حتی نظامی منجر شود.جالب‌تر آنکه از زمان تأسیس GATT در سال ۱۹۵۵ یعنی در طی ۵۰ سال، ۳۰۰ مورد اختلافات تجاری حل و فصل شد. به‌عبارت دیگر سهم WTO در حل اختلافات به مراتب بیشتر از GATT بوده است. این موضوع حاکی از افزایش تعداد تنش‌های تجاری در جهان نیست. بلکه نشان از نزدیکی تجاری هرچه بیشتر بین کشورها عضو و همچنین افزایش تعداد کشورها ملحق شده به WTO دارد و حاکی از این موضوع است که کشورهای عضو برای حل اختلافاتشان به سیستم WTO بسیار ایمان دارند و می‌توانند در چارچوب موافقتنامه‌هائی که خودشان مهر تأئید بر آن زده‌اند در کنار یکدیگر بحث و مذاکره کرده و به نتایج مطلوب دست یابند.

۳. سیستمی که به‌جای قرار گرفتن بر پایه‌ٔ قدرت بر قوانین استوار است باعث می‌شود زندگی برای همه آسان‌تر شود.

WTO نمی‌تواند شرایط حاکم بر کشورهای جهان را یکسان و همانند کند اما می‌تواند جلوی بعضی از تبعیض‌ها را بگیرد. WTO می‌تواند به کشورهای کوچک صدای رساتری دهد تا صدای خود را به گوش همگان برسانند و از سوئی دیگر به کشورهای بزرگ اقتصادی این امکان را می‌دهد که از پیچیدگی روابط با هر یک از طرف‌های تجاری متعددشان خلاص شوند.به بیان دیگر کشورهای کوچک‌تر از قدرت داد و ستد بیشتری برخوردار شده و تجارت برای کشورهای بزرگ‌تر راحت می‌شود.

قوانین WTO براساس موافقت همهٔ کشورهای عضو به تصویب می‌رسد و اگر تنها یک کشور مخالف باشد موافقتنامه‌ٔ مذکور رد می‌شود. پس از تصویب و تأئید هر یک از این موافقتنامه‌ها کشورهای عضو در هر شرایطی باید از آن تبعیت کنند.

---