رطب چینی؛ گذران بوشهری ها در تابستان

خرما یا رطب گیاهی تک‌لپه‌ای و گرمسیری جزو تیره نخل‌ها است که میوه‌اش خوراکی و دارای هسته‌ای سخت و پوست نازک و طعم شیرین که به شکل خوشه‌ای بزرگ از شاخه آویزان می‌گردد و برگهای آن بزرگ است. ارتفاع نخل به ۱۰ تا ۲۰ متر یا بیشتر می‌رسد.

در استان بوشهر حدود ۶ و نیم میلیون اصله نخل در ۳۳ هزار و ۹۰۰ هکتار وجود دارد. که به طور متوسط ۱۶۷ هزار تن خرما از نخلستان های استان برداشت می‌شود. شهرستان دشتستان حدود ۷۰ درصد خرمای استان بوشهر را تولید می کند، تنگستان جم و دشتی در رتبه های بعدی تولید این محصول قرار دارند. بیشتر خرمای استان بوشهر از ارقام کبکاب، زاهدی ، خاصویی، شهابی، شکر و خنیزی است. برداشت خرما از اواخر تیر ماه شروع شده و تا اواسط آبان ماه ادامه دارد. علاوه بر بازارهای داخلی، روسیه، اوکراین، کشورهای آسیای میانه، حوزه خلیج فارس و اروپا مشتری خرمای استان بوشهر هستند. استان بوشهر از نظر سطح کشت نخل رتبه سوم و تولید خرما رتبه دوم را در کشور داراست.

مراحل مختلف نخلداری، عمل آوری و خرما چینی در استان بوشهر از جذابیت‌های خاصی همراه است بگونه‌‎ای که این فعالیت کشاورزی همراه با آیین و سنت‌های خاصی همراه است.

 

محصول یک درخت نخل 

نحوه رطب چینی

قد یک درخت نخل حدود ۷ تا ۱۰ متر است اما نخل‌هایی هم هستند که ارتفاعشان به ۳۵ متر هم می‌رسد. برای بالا رفتن و چیدن محصول نخل باید فرد تجربه کافی یا جوان و چالاک باشد. البته امروزه برای بالا رفتن از درخت و چیدن خارک، رطب یا خرما بالابرهایی به بازار آمده که کار رطب چینان را راحت کرده است ولی برای دیدن این رسم سنتی رفتن به بوشهر و نخلستان‌ها تجربه منحصر به فردی است که شاید کمتر کسی بتواند آن را ببیند.

بالا رفتن از نخلی که استوانه ای به قطر نیم متر و ارتفاع ۱۵ متر باشد، خیلی سخت است. هر رطب چین «پرونگ» مخصوص به خود را دارد. پرونگ کمربند بافته شده بزرگی است که تنها به کمک آن می‌شود از نخل‌های بلند بالا رفت. ابتدا فرد قلاب یکی از سرهای پرونگ را دور نخل می‌چرخاند و دو سر را در پهلوی خودش به هم وصل می‌کند. بدین صورت فرد و نخل در دایره پرونگ باقی می‌مانند و عمل بالا رفتن شروع می‌شود. برای بالا رفتن باید به این کمربند تکیه کرد، پاها را روی تنه و برآمدگی‌های تنه درخت گذاشت و مثل پله بالا رفت. این برآمدگی‌ها محل اتصال شاخه‌های هرس شده به تنه نخل بوده، که محلی‌ها به آن تاپول می‌گویند. هر قدر تاپول برآمده‌تر باشد، کار بالا رفتن هم ساده‌تر است.

شاید بتوان گفت بدون تجربه نمی‌توان یک متر از نخل بالا رفت. خوشه‌های رطب که بوشهریها به آن «پنگ» می‌گویند در بلند‌ترین نقطه درخت و از زیر برگ‌های نخل بیرون می‌زنند. رطب چین باید دستش را داخل شاخه‌ای که خوشه میوه‌ها به آن آویزان است، کند و یکی یکی رطب‌ها را جدا کند و داخل سبد حصیری که به یکی از شاخه‌ها آیزان کرده بریزد. سبد که پر از رطب شود آن را با طناب به پایین درخت می‌فرستد. بهترین زمان برای بالا رفتن از نخل‌ها و عمل برداشت رطب صبح زود است.

خرما چینان مشغول به کار در نخلستان

در استان بوشهر چند منطقه مهم برای نخلستان‌ها از جمله تنگستان، دشتستان، آب پخش، تنگ ارم و فاریاب وجود دارند. جالب است که بدانیم فقط ۱۰ درصد نخل‌های یک نخلستان نر است،‌اما اینقدر این درخت‌های نر و ماده به هم شبیه‌اند که فقط خود نخل‌دارها می‌توانند آن‌ها را از هم تشخیص بدهند. هر نخلی بین ۱۰۰ الی ۱۵۰ سال عمر می‌کند و تقریبا هشت سال پس از کاشت به بار می‌نشیند.

هر نخل به طور متوسط در هر سال بین ۳۵ الی ۵۰ کیلوگرم میوه می‌دهد. اگر هر نخلستان حدود ۶۰ هزار نخل داشته باشد و اگر همه آن‌ها محصول خوب بدهند، می‌توان گفت در هر سال هر نخلستان تا ۲۰۰ تن میوه می‌دهد. البته در سال‌های اخیر با توجه به معضلات گرد و غبار و کم آبی برداشت محصول چندان رضایت بخش نبوده است.

توسعه گردشگری در نخیلات

گردشگری می‌تواند صنعت جدیدی باشد که در نخلستان‌ها راه‌اندازی می‌شود؛ صنعتی که نخل‌های تشنه را رونق می‌بخشد که اقتصادی‌تر شوند و بتوانند درآمدهای نخلداران را بالاتر برده و علاوه بر افزایش درآمد، ایجاد اشتغال کنند.ایجاد و توسعه گردشگری در نخیلات در حرف شاید ساده به نظر برسد ولی در عمل با سختی‌های فراوانی روبرو است؛ هیچ‌گونه زیرساختی در نخلستان‌ها فراهم نیست و حتی مسیر مناسبی نیز برای حضور گردشگران در نخلستان‌ها ایجاد نشده است.

البته هر ساله در نخلستان‌های آب پخش جشنواره خرما برگزار می‌شود که می‌تواند پتانسیلی برای گردشگری روستایی و طبیعی باشد. این جشنواره یک جشنواره گردشگری است و از دورن صنعت گردشگری عوایدی به استان و شهرستان هم می‌رسد.

نمایی از یک نخلستان در بوشهر

ارقام خرمای بوشهر

در شهرستان‌های مختلف استان بوشهر ارقام بومی خرما کشت می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها شامل قسب، کبکاب، صمرون، شکر، سیسی، حلَو، سروری، زندنی، خشن خار، استک سرخو، مرسو، خاصویی، جمادی، بیرمی، تی رس، شهابی، لش، کندی، خنیزی، سمیلی، خضروی، گنتار، بریمی، شیخ عالی، زامردو، ده دارب، اهرمی، خاویزی، خاور، مکتی، شاخونی، مصلی، جوزی، غصاب و ردستی است.

محصول برداشت شده و آماده فرستادن به بازار

ده نکته درباره خرما بدانید

1. بهتر است سعی کنید به جای قند و شکر از خرما برای نوشیدن چای استفاده کنید.
2. در واقع در آشپزی و شیرینی‌پزی نیز به جای شکر می‌توانید از خرما استفاده می نمایند.
3. جالب است بدانید ورزشکاران به علت فعالیت زیاد، می‌توانند از عصرانه‌ای مقوی که با خرما باشد استفاده می نمایند.
4. گفتنی است که خرما برای کاهش چربی‌های خون موثر است.
5. قابل ذکر است که با مصرف خرما می‌توان احتمال ابتلا به پوسیدگی دندان را کاهش داد.عصاره خرما با جلوگیری از رشد میکروب عامل پوسیدگی دندان، احتمال ابتلا به این عارضه را کاهش می‌دهد.
6. جالب است که بدانید خرما میوه بسیاری مغذی و کامل است که می‌توانید به همراه چای یا آب جوش در افطار آن را میل کنید.
7. در واقع خرما دارای قند زیادی است. در واقع حدود۷۰ درصد آن را کربوهیدرات تشکیل می‌دهد، ۲۵ درصد قند آن ساکاروز و ۵۰ درصد آن گلوکز می باشد.
8. گفتنی است  فیبر موجود در خرما برای بهبود عملکرد سیستم گوارش و هضم و دفع مواد غذایی مفید است.
9. بهتر است بدانید  کسانی که بیماری قند دارند باید کمتر از این میوه استفاده کنند.
10. برای خواب راحت و با آرامش می‌توانید قبل از خواب یک عدد خرما و یک لیوان شیر گرم میل نمایند.

نحوه برداشت محصول نخل توسط رطب چین

پیشنهاد ستاره

جشنواره خرما و نخل از ۲۵ تا ۲۷ شهریورماه برگزار می شود و در این ایام برنامه ریزی شده که تورهای گردشگری برگزار شده و هتل‌ها نیز در روزهای جشنواره به گردشرگان تخفیف‌های عمده دهند. بنابراین اگر می‌خواهید تجربه دیدن برداشت محصول نخلستان‌ها را ببینید، کافیست در این روزهای تابستان سری به جنوب ایران بزنید.

گروه گردشگری وب