آشنایی با جاذبه های گردشگری نیشابور

جاذبه های گردشگری نیشابور با توجه به توسعه صنعت گردشگری در این شهر بسیار مورد توجه گردشگران قرار گرفته است، بطوریکه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، منطقه نیشابور را منطقه نمونه گردشگری در ایران معرفی کرده‌است. با توجه به تاریخ نیشابور این شهر دارای بناهای تاریخی و مذهبی بسیاری است که قابلیت گردشگری دارند. این آرامگاه‌ها و بناهای تاریخی مورد بازدید گردشگران داخلی و خارجی است. بهترین زمان برای سفر به نیشابور بهار و پاییز می‌باشد.

گنبدهای شه میر

یکی از دیدنی های نیشابور گنبدهای شه میر هستند که در حدود ۱۰ کیلومتری جنوب نیشابور واقع شده اند. این گنبدها که به فاصله ی ۱۵ متری از هم قرا گرفته اند و بر کنار راه این شهر به کاشمر در میان قبرستان قدیمی قرار دارند، به نام های مهروا، مهرآباد و شهمیر- شه مهر معروف اند. کلمه ی مهر که در همه اسامی مشترک است نشانگر پیوند این مکان به آیین مهرپرستی ایران باستان می باشد.

این بنا که از دیدنی های اطراف مشهد است، در نوع خود یک شاهکار به حساب می آید، پلان هشت ضلعی از خارج و فضای چهارضلعی از داخل، ورودی عریض، دیوارهای قطور همه بر زیبایی و شگفتی آن می افزاید. چیزی که از همه این ها جالب تر است، وجود یک راه زیرزمینی در آن جاست که احتمالاً به اسحاق آباد می رسد(یا درود). قابل به ذکر است که این تونل زیرزمینی هم اکنون غیر قابل استفاده است و هیچ گونه بازدیدی از آن صورت نمی گیرد و افراد مجهز و مسلح هم حتی به دلیل کمبود اکسیژن نتوانستند بیش از ۴ کیلومتر پیش بروند.

---

افلاک نمای خیام

مجتمع اخترشناسی و افلاک نمای خیام یکی از بزرگترین طرح‌های علمی در ایران است. این مجتمع یکی از مراکز پژوهشی در حال ساخت در نیشابور است. این مجتمع اخترشناسی و افلاک نما یکی از بزرگترین طرح‌های علمی و گردشگری ایران است. افلاک نمای این بنا بزرگترین افلاک نمای خاورمیانه‌است. مجتمع فرهنگی افلاک نمای خیام با زیربنای ۲ هزار و ۸۸۹ متر مربع شامل ۲ هزار و ۸۰۰ متر مربع سقف محصور، ۳۷ متر مربع رواق کناری، ۵۲ متر مربع کنسول و پیشامدگی ساختمان و سردر ورودی است که در سه طبقه احداث شده‌ است.

این پروژه از سال ۱۳۷۹ به اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان واگذار گردیده‌است که تاکنون بیش از ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته‌است. گنبد افلاک نمای خیام، ۲۳ متر قطر داشته و از گنجایش بین ۳۰۰ تا ۳۵۰ نفر برخوردار است. این افلاک نما که کلنگ احداث آن در سال ۱۳۷۷ زده شد، با وجود اهمیتی که از لحاظ علمی، فرهنگی و گردشگری دارد، اما همچنان مورد بی توجهی مسؤولان قرار دارد.

---

منطقه حفاظت شده بینالود

منطقه حفاظت شده بینالود با مساحت یک هزار و ۶۰۰ هکتار و منطقه حفاظت شده بینالود که ۶۷ هزار هکتار آن متعلق به نیشابور است، به مناطق حفاظت شده این شهرستان اضافه شد. هدف از این اقدام حفاظت هر چه بهتر از تنوع محیط زیست منطقه بوده است. منطقه حيدري به دليل محصور شدن در يك منطقه خاص و نبود امكان گذار حيات وحش به ساير مناطق، با مشكل تبديل شدن به يك جزيره زيستي مواجه بود. به همين دليل منطقه بينالود در نزديكي منطقه حيدري به عنوان منطقه حفاظت شده معرفي شد تا به نوعي پشتوانه گونه‌هاي زيستي منطقه حيدري باشد.

منطقه حفاظت‌شده حیدری یک منطقه حفاظت شده ی محیط زیست در ایران، شهرستان نیشابور، مجاور با رشته کوه بینالود است. منطقهٔ حیدری در حدود ۷۰ کیلومتری شهر نیشابور واقع شده‌است و یکی از شکارگاه‌های شرق کشور ایران محسوب می‌گردد. این منطقه در مجاورت پناه گاه حیات وحش حیدیری قرار دارد. منطقه‌ي حيدري نيشابور، که در منتهي‌اليه غربی رشته کوه بینالود واقع گردیده و داري سیماي کوهستانی و صخره‌ای، تپه‌ماهورهای فراوان و دره‌های نسبتا عمیق، اکوسیستمي فعال با ذخیره‌گاه‌های طبیعی با تنوع فون و فلور قابل‌ملاحظه، می‌باشد. اين منطقه، یکی از بهترین شکارگاه‌های شرق کشور محسوب می‌گردد. منطقه‌ي حيدري، علاوه بر در بر گرفتن توده‌های جنگلی ارس شهرستان نيشابور، يكي از مهمترين زيستگاه‌هاي قوچ و ميش اوريال در سطح كشور است.

---

آرامگاه بی بی بانو شطیطه

زیارتگاه بی بی شطیطه (رحمة الله علیها) در شهرستان نیشابور، غرب نیشابور و در خیابان امام خمینی (رحمة الله علیه) در وسط میدانی بنام شطیطه قرارگرفته است. فضای میدان در حدود ۶۰۰۰ متر مربع بوده و بقعه بی بی شطیطه با مساحت تقریبی ۱۰۰۰ متر داخل این میدان قرار گرفته است.

از تاريخ اولين بنا يا آرامگاه ساخته شده بر مزار بانو اطلاع دقيقي در دست نيست؛ ولي احتمال مي رود پس از تجديد حيات شهر بعد از زلزله ي ويرانگر سال ۸۰۸ هـ.ق، بناي يادبود ديگري بر مزار بانو احداث گرديده و آن نيز در طي سـال هاي بعد مسلماً بارها تعمير و بازسـازي شده باشـد. آخرين بنا، بنايي چهار گوش، مسـقف (خانه) و كوچك از خشت و گل بوده كه در گوشه ي يك قبرسـتان قديمي واقع شــده و قدمتي حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ سال داشته اســت.

این بنا تا سال ‍۱۳۵۹ هـ. ش باقي بود تا اين كه بقعه ي جدیدی برای بانو شطيطه، در همان سال به همت مرحوم حاج عباس ترقي و جمعي از خيرين منطقه و شهرستان ساخته شد. قبرستان قديمي اطراف بقعه نيز در سال ۱۳۷۲ با اجراي طرح ساماندهي شهري (در محله ي رسولی ـ سرآب كوشك) به يك فضاي سبز عمومي يا ميدان شهري تبديل شد كه با توجه به قرار گرفتن آرامگاه بانو در مركز آن، به ميدان بي بي شطيطه معروف گرديد.

---

بقایای شهر کهن نیشابور

شهر کهن نیشابور به آثار و مانده‌هایی از شهر نیشابور در دوره تاریخی ای از ساسانیان تا حمله مغول به نیشابور اطلاق می‌شود با مساحت حدود ۳۵۰ هکتار . محدوده شهر کهن نیشابور شامل خرابه‌ها یا آثار مدفون در خاک است که طی پژوهش‌های باستان‌شناسی در نیشابور نمایان می‌شود. این محدودهٔ فرضی که دقیقاً مرزهای آن مشخص نیست با وسعتی بسیار در کنارهٔ جنوب شرقی شهر کنونی نیشابور به‌شکل تپه‌ها و خرابه‌های باستانی به نام‌های کهندژ، محوطه آلب ارسلان، تپه‌های کارجی، تپه سلطان میدان، تپه طلایی، تپه نصیرآباد، تپه کلاته محمد جان، تپه‌حصارنو، سبزپوشان، شادیاخ، تپه مدرسه، بازار، قنات تپه، تپه تاکستان نامور است.

تعدادی از خرابه‌ها کاملا در زیر خاک مدفون گردیده‌اند اما به وسیلهٔ پشته‌ها و فروافتادگی‌های مزارع کشاورزی و مقدار زیادی سفال و آجر شکسته و آثار مختلفی از حفاری‌های غیر قانونی معلوم و مشخص می‌گردند. نقشهٔ‌های توپوگرافی از نیشابور قدیم کاملاً دقیق نیست زیرا باستان شناسان در نیشابور هنوز موفق به تعیین دقیق محل نیشابور قدیم نشده‌اند و همگی بر پایه نیشابور تا پیش از حمله مغول است. شهر قدیم نیشابور مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در حاشیه جنوبی نیشابور کنونی واقع شده است.

---

آرامگاه عطار

بنایی است تاریخی که در دوره تیموری توسط امیر علی‌شیر نوایی روی قبر عطار نیشابوری ساخته شد. در دوره‌های پهلوی دوم مرمت کامل و دهه ۷۰ نیز مرمت مختصر شد. فریدالدین عطار نیشابوری شاعر و عارف نامی ایران در حدود سال ۵۴۰ هجری متولد و در سال ۶۱۸ درگذشت. آرامگاه وی در خیابان عرفان واقع در نیشابور کنونی هر ساله پذیرای علاقه‌مندان به ادب و فرهنگ ایرانی است.

---

مسجد جامع نیشابور

بناي مسجد جامع نيشابور، در مركز شهر نيشابور واقع گرديده و بر اساس كتيبه تاريخي آن كه بر روي يكي از جرزهاي ايوان جنوبي نصب شده، در سال ۸۸۹ هـ.ق.، توسط پهلوان علي بن بايزيد -معاصر سلطان حسين بايقرا- ساخته و بر اساس كتيبه بالاي محراب، در دوره صفوي بازسازي شده است.

بازسازي‌هاي دوره صفوي به اندازه‌اي است كه مانع مي‌شود اطلاعات دقيقي از مسجد دوره تيموري به دست آيد. بناي كنوني مسجد، با نقشه‌ي دو ايواني، داراي چهار شبستان در جهات مختلف و سه در در اضلاع شمالي، شرقي و غربي است. مساحت كل مسجد حدود ۷۰۸۳ و زير بناي آن ۴۳۷۷ متر مربع است ورودي اصلي مسجد، از جانب شمال و پشت ايوان شمالي است. اين ورودي، از بيرون داراي سردري با تزيينات مقرنس‌كاري است كه ساختمان آن، مربوط به تعميرات دوره‌هاي بعدي است. بر دو طرف اين سر در، دو سنگ‌نبشته از شاه عباس اول مورخ ۱۰۲۱ هـ.ق. و متضمن فراميني، نصب شده است.

---

آرامگاه خیام

مرداد سال ۱۳۳۵ انجمن آثار ملی در نامه‌ای به مهندس هوشنگ سیحون نوشت که وضع بنای موجود آرامگاه حکیم عمر خیام متناسب با شخصیت علمی و هنری خیام نیست و انجمن در نظر دارد در این مورد اقداماتی به عمل آورد. از وی خواسته شده بود طرح و نقشه جدیدی متناسب با شخصیت خیام طراحی کند. محل جدید آرامگاه انتخابی سیحون در گوشه شمالی باغ مورد تایید انجمن قرار گرفت و در پی آن طرح پیشنهادی وی در ۱۳۳۷ به دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران فرستاده شد.

در سال ۱۳۳۸ ساخت آرامگاه آغاز شد و در این سال قسمت‌های عمده کار از جمله گودبرداری، بتن ریزی‌های بنا و طرح محوطه به اجرا درآمد. در سال ۱۳۴۱ کار ساختمان آرامگاه به پایا ن رسید. ارتفاع مقبره ۲۲ متر است و استخوان بندی اصلی آن فلزی محاط در پوشش بتنی است. شکل بنا در پایین تقسیم بندی ۱۰ گانه دارد و فاصله پایه‌ها ۵ متر است.

اضلاع بنا مستقیما به سمت بالا ادامه یافته و به صورت اشکال هندسی منظم تورفتگی پیدا می‌کنند و بعد به صورت تقریبا مخروطی شکل به هم رسیده شبه گنبدی را در بالا به وجود می‌آورند که قسمت عمده آن مشبک و تو خالی و یادآور وب ‌ای است که نماد شخصیت علمی و وب شناسی خیام تلقی می‌شود.

سطح داخل و خارج مقبره با کاشی‌های معرق و اشعار خیام مزین شده است. روکار بنا معرق کاری سنگی است و با قطعات نازک سنگ‌های محکم و شفاف ساخته شده است. در کنار آرامگاه ۷ خیمه سنگی بسیار زیبا وجود دارد که در زیر هرکدام یک حوض آب با کاشی فیروزه‌ای رنگ ساخته شده است.

جمع آوری: مجله اینترنتی وب